لجبازی کودکان دو ساله، یاد گرفته؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: کودک دو سال و نیم دختر دارم که جدیدا عصبی و پرخاشگر شده طوری که با نزدیکان به طوری با حرص جیغ می کشه و حرص می خوره که صورتش کبود می شه. همیشه این طور نیست یک دفعه و زمانی که شرایط طبق میلش نباشه این طوره. در ضمن خیلی هم دختر مظلوم و ساکتیه فقط زود جوش و عصبی شده. خودمم این طورم. ممکنه از من یاد گرفته باشه؟ چه طور از یادش ببرم این حرکات رو؟‎

پاسخ دکتر پرویز رزاقی، روانشناس خانواده و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس:
معمولا واکنشی که از دختر شما دیده می شود واکنش پرخاشگری همراه با رفتارهای لجبازی است. یعنی طبق گزارش خودتان، خود شما هم یک رفتار لجبازانه و پرخاشگرانه برای ابراز وجود خود نشان می دهید که در اثر ناکامی است. بعضی وقت ها آنقدر عرصه برای فرزند شما تنگ می شود که از خودش خشونت نشان می دهد. بعضی وقت ها ممکن است با ناکامی مواجه شود. و در واقع این رفتار پرخاشگرانه او، ناشی از ناکامی است که با آن مواجه می شوید. گاهی وقت ها این رفتارها یک رفتار عادتی است و می تواند ناشی از تکرار این رفتار به طور مکرر و به شکل های مختلف باشد و فرزند شما احساس کند هر موقع با ناکامی یا شکست مواجه شد این بهترین و مناسب ترین راه انتخابی برای او است و این رفتار را از خود نشان می دهد. گاهی وقت ها علت می تواند از مشاهده های فرزند شما باشد. گاهی کودکان رفتار پرخاشگری را از افرادی که مستقیما در ارتباط تربیتی با آن ها قرار دارند می بینند. بنابراین اگر این افراد مثل والدین، رفتار پرخاشگرانه از خود نشان دهند بعید نیست فرزند شما هم یاد بگیرد و در موقعیت های مشابه آن ها را از خود نشان دهد. اما مشکل و خطر اینجا است که این رفتار به کرات از او سر بزند و به شکل تنها رفتار یا مطلوب ترین رفتار از او بروز داده شود و به شکل یک اختلال شخصیتی در آید. بنابراین می توان رفتار فرزند شما را ناشی از رفتارهای آموخته شده و یا اکتسابی و یا رفتارهای عادتی که به مرور زمان به آن عات کرده باشد و یا رفتارهای یادگیری که از طریق مشاهده و یا عوامل روانشناختی مثل ناکامی یا لجبازی است، بدانیم. شما به عنوان پدر و مادر باید دقت کنید که از پرخاشگری و خشونت و یا لجبازی در مقابل فرزندتان خودداری کنید. حتی پیشنهاد می شود که به هیچ وجه خشونت و پرخاشگری را متوجه خود فرزندتان هم نکنید. حتی اگر رفتار نادرستی از فرزند خود مشاهده کردید. بهتر است شرایط یا موقعیتی را که فرزندتان در آن قرار می گیرد تا به رفتار لجبازی و پرخاشگری دست بزند را از او دور کنید. یعنی فرزند شما نباید در موقعیتی قرار بگیرد که عمل پرخاشگری و لجبازی خود را نشان دهد. همچنین شما باید با کودک خود صحبت کنید و به او با زبان کودکانه بفهمانید پرخاشگری بهترین راه نیست. به او بگویید که می تواند به جای پرخاشگری از واکنش های دیگری استفاده کند. مثلا به جای پرت کردن یک کتاب یا یک وسیله اسباب بازی می تواند این وسیله را با اعتراض به گونه ای دیگر نشان دهد. راه دیگر عدم برخورد تند یا تنبیه بدنی نسبت به فرزندتان در مواقع پرخاشگری است. شاید کودک شما به ظاهر پس از تنبیه شما، رفتار مورد نظر را انجام ندهد ولی قطعا بعد گذشت زمان اثرات تخریب کننده شخصیتی روی ساختار روانی فرزندتان خواهد داشت. مخصوصا اگر شما در این مرحله از رشد او به تنبیه بدنی بپردازید. پیشنهاد ما محرومیت پس از بروز پرخاشگری فرزندتان است و به عنوان عامل تنبیه برای فرزندتان در نظر گرفته شود تا او بتواند رفتارهای نامناسب خود را تغییر دهد. تنبیه باید محروم کردن از وسایلی باشد که مورد علاقه و نیاز کودک شما محسوب می شود. اگر چیزهایی را می خواهید از فرزند خود محروم کنید آن موارد باید مورد علاقه فرزندتان باشد. راه بعدی ایجاد رفتار سالم است. شما باید تلاش کنید فرزندخود را به سمت رفتار سالم هدایت کنید. یعنی کمک کنید تا رفتار سالم تر و مقبول تری از فرزند شما سر بزند، حتی حداقل رفتار. پس از آن که رفتار مورد نظر از فرزندتان مشاهده شد آن رفتار را پاداش دهید و تقویت کنید تا آرام آرام رفتار سالم در فرزند شما درونی شود.