کودکان کار در ایران، چه شرایطی دارند؟

کودکان کار، افراد خردسالی هستند که به اجبار طلاق، اعتیاد والدین، فقر و تنهایی وارد فعالیت برای تأمین معیشت شده و به خاطر شرایط جسمی و سنی به شدت در معرض آسیبهای اجتماعی قرار می گیرند، مصائب تأمین معیشت از یک سو، ناهنجاری های شومی که دامنگیرشان می شود از سوی دیگر، مانعی برای رشد صحیح جسمی و داشتن روح و روانی سالم در آنان است.

به همین دلیل نرخ ابتلای کودکان کار و خیابان به ایدز ۴۵ برابر جامعه است که از این افراد، یک‌سوم کودکان مبتلا ۱۰ تا ۱۴ ساله و دو سوم ۱۵ تا ۱۸ ساله هستند و متاسفانه این فقر است که زمینه ابتلا به این بیماری کشنده و انواع و اقسام بیماریها را برای آنها فراهم می کند، کمبود بهداشت و سوء تغذیه نیز خیلی زود این کودکان را به انواع بیماری های عفونی مبتلا کرده و به کام مرگ می کشاند.

دکتر مینو محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز می گوید: طبق مطالعه‌‌ای روی یکهزار کودک کار در تهران بیشترین میزان شیوع ایدز در کودکان کار و خیابان بین سنین ۱۰ تا ۱۸ سال است و بیشترین راه ابتلا در بین این کودکان، تجاوز جنسی هم بین دختران و هم بین پسران بوده است و باید این مطلب هشداری باشد برای جامعه که اگر مسئولین و متولیان کاری نکنند ابتلا به ایدز در میان آنها افزایش می‌یابد، این مطالعه‌ نشان داد که ۴تا ۵ درصد کودکان کار HIV مثبت بودند، یعنی ۵۰ کودک که بیشترشان در جریان یک اتفاق شوم،سلامت‌شان تباه شده است.

مدیرکل بهزیستی استان البرز، داریوش بیات‌نژاد در گفتگویی در این خصوص گفت: در حال حاضر ۲۰۰ نفر از کودکان کار استان البرز تحت پوشش بهزیستی قرار دارند و از خدمات بهداشتی، آموزشی و درمانی در مراکز مخصوص بهره می برند.

بیات نژاد افزود: تأمین امکانات اولیه زندگی جهت زندگی مناسب و سالم ، کشف توانمندیها و فراهم آوردن زمینه پرورش خلاقیتها، ایجاد بستر مناسب برای تحصیل و خرید مایحتاج، ایجاد اشتغال و انواع خدمات رسانی وظیفه این مراکز است و از سال ۱۳۷۸ در کشور راه اندازی شد.

وی با بیان اینکه پیدا کردن و جذب این کودکان با شهرداری ها است خاطر نشان کرد: در این مراکز که دارای تیم های تخصصی شامل مددکاراجتماعی، روان شناس، مشاور حقوقی، پزشک وکارشناس تربیتی است، این کودکان بازپروری شده و به شکل بهتری به جامعه بر می گردند.

یافته‌های پژوهش سنجش رفتارهای پر خطر در کودکان کار و خیابان در ایران که توسط سازمان بهزیستی انجام شده حاکی از آن است که کودکان کار از سنین پایین با روابط جنسی آشنا می‌شوند، به گونه ‌ای که میانگین سن شروع روابط جنسی در دختران، ۱۲/۵ و در پسران ۱۳/۷سال است و در مجموع، ٢١ درصد این کودکان رابطه جنسی را تجربه کرده‌اند.

اهانت و خشونت از سوی مردم، کتک خوردن، خفت شدن و آزار جنسی از جمله تجربه‌های کودکان کار در زندگی خیابانی‌شان است.

در این رابطه مدیر یک مؤسسه خیریه کمک به کودکان کار به خبرنگار ما گفت: بی سرپرستی و بد سرپرستی موجب فراری شدن کودکان از خانه های خود است و این کودکان پس از فرار از خانه به کارهایی چون دستفروشی و کار در برخی از کارگاه های تولیدی که از جمله بدترین جایگاه برای پناه بردن این کودکان برای تأمین معیشت است روی می آورند.

فاطمه سادات رحمت الهی روان شناس بالینی و کارشناس ارشد گرایش شخصیت شناسی ادامه داد: در حال حاضر مؤسسه ما با عنوان مؤسسه حمایت گرانه نونهال البرز مرکزی آموزشی-حمایتی برای این کودکان و خانواده آنان به انجام خدمات با هدف حمایت از کودکان کار و جلوگیری از شیوع و افزایش بیماری های خطرناک مانند ایدز و غیره می پردازد.

وی افزود: این مؤسسه با داشتن پزشک، مشاوره حقوقی و مددکار اجتماعی به یاد دادن آموزشهایی می پردازد که این کودکان به یادگرفتن و افزایش آگاهی پیرامون آن نیاز دارند و همچنین دست اندرکاران مکان مذکور زیر نظر امور اجتماعی بهزیستی به توانمند سازی و ساماندهی کودکان کار خیابان نیز می پردازد به این ترتیب که پس از شناسایی کودک، تشکیل پرونده، انجام اقدامات مددکاری و روانشناسی هم روی کودک و هم خانواده، مشکلات آنان شناسایی و دسته بندی می شود و راه حل رفع مسائل و مشکلات آنان اندیشیده و اجرایی می گردد.

رحمت الهی ادامه داد: مؤسسه ما تمام خدماتی که کودک و خانواده وی نیاز دارند را فراهم می سازد که این خدمات شامل تأمین خوراک، پوشاک، حمایت های تحصیلی آموزشی و کمک هزینه های خرید وسایل برای کار مناسب مب شود، می شود.

وی خاطر نشان کرد: شناسایی این افراد ابتدا توسط یک تیم تخصصی صورت می گیرد و سپس با تشکیل پرونده، روان شناس و مددکار نیاز های کودک و خانواده را شناسایی می کنند و بیشترین و مهم ترین نیاز آنان تحصیل و آموزش است و ما امسال ۳۰ کودک بازمانده از تحصیل را به تحصیل برگرداندیم.

این مدیر مؤسسه خیریه با بیان اینکه کودکان مذکور بیشتر از مناطق محروم حصار، کلاک، حصارک، خلج آباد، مهدی آباد، آق تپه، حسین آباد و اختر آباد مهرشهر هستند اظهار داشت: ما این افراد را از ۶ تا ۱۸ سالگی تحت پوشش طرح خود در می آوریم، طرحی که در دست اجراء داریم به نام طرح حس آموزی و ایجاد اشتغال است که در آن دختران به آرایشگری زنانه، خیاطی و گلدوزی و پسران در آرایشگری مردانه و خیاطی متمرکز می شوند و آموزش های لازم را فرا می گیرند.

این بانوی کرجی افزود: کودکان و نوجوانان تحت پوشش پس از آموزش در کارگاه های معتبر مشغول به کار و همچنین در قالب کارگاه های کوچک نیز مستقل خواهند شد و بسیاری از آسیب ها از فقر است و ما نیز تلاش بسیاری برای جبران این آسیب می کنیم.

رحمت الهی خاطر نشان کرد: این کودکان بجز آسیب فقر در معرض ناهنجاری های شومی نظیر کودک آزاری های جنسی و خشونت در تعرض قرار دارند که موجب وارد آمدن آسیب های جدی و بازماندگی آنان از ادامه یک زندگی سالم می شود.

وی در پایان افزود: باید اجتماع را نسبت به این مسئله حساس کرده و آگاهی ها را افزایش دهیم.