ایدز در کودکان کار، نامه ای به رئیس جمهور

دکتر سید مؤید علویان در این نامه با بیان این‌که طبق مطالعه‌ای که اخیراً صورت گرفته است، جمعیت کودکان خیابانی بین ۲۰ هزار الی ۲ میلیون نفر تخمین زده شده است، افزود: از میان ۱۰۰۰ کودک خیابانی بین ۱۰ تا ۱۸ ساله شهر تهران در این مطالعه، متأسفانه ۲۹۱ نفر مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته بودند که از این میان ۴۵ کودک و نوجوان آلوده به ویروس ایدز و ۴۳ نفر مبتلا به هپاتیت‌های B و C بودند.

اولین‌بار در سال ۹۳ بود که معاون وزیر بهداشت با استناد به مطالعه‌ای که در سال ۹۰ بر روی هزار کودک کار و خیابانی در شهر تهران انجام شده بود، شیوع ایدز در این گروه از کودکان را ۴.۵ درصد اعلام کرد و هشدار داد: "میزان ابتلا به ایدز در کودکان کار و خیابانی، ۴۵ برابر سایر افراد جامعه است و این می‌تواند زنگ خطر جدی باشد".

به گفته علی‌اکبر سیاری، براساس تحقیقاتی که در سال ۹۰ بر روی نود هزار کودک کار انجام شده است، ۷۲ درصد این کودکان گفته‌اند دوستانشان سوءمصرف مواد مخدر داشته‌اند و این نشان می‌دهد که این کودکان با مواد مخدر آشنا هستند. ۱۵ درصد این کودکان نیز اعلام کرده‌اند که خودشان مواد مخدر مصرف کرده‌اند و ۴.۶ درصدشان هم عنوان کرده‌اند که مواد تزریقی استفاده کرده‌اند.

بر اساس یافته‌های پژوهش سازمان بهزیستی که در سال ۹۲ انجام شده است، کودکان ۱۰ ساله بیشترین تعداد کودکان خیابانی را تشکیل می‌دهند. ۱۷.۳ درصد کودکان خیابانی حداقل یک‌بار در عمر مصرف الکل داشته‌اند. ۲۳ درصد این کودکان حداقل یک‌بار مواد، الکل یا سیگار مصرف کرده‌ و ۶.۹ درصد این کودکان در ۶ ‌ماه اخیر مصرف داشته‌اند. ۲۱ درصد کودکان هم تجربه «رابطه جنسی» داشته‌اند. میانگین سن شروع روابط جنسی در دختران ۱۲.۵ سال و در پسران ۱۳.۷ سال است و ۵.۴ درصد این کودکان آزار جنسی را گزارش کرده‌اند.

علاوه بر این، بررسی‌ها نشان داده است که تعدادی از کودکان خیابانی در معرض انواع آزارهای جسمی، جنسی و روانی در محیط کار و زندگی خود قرار می‌گیرند و همین امر باعث شده بیماری ایدز در میان کودکان خیابانی تهران رواج پیدا کند و در مجموع، همه این یافته‌ها ضرورت قرار گرفتن کودکان کار و خیابان در زمره گروه‌های هدف برنامه‌های مراقبت رفتاری و طرح‌های پیشگیرانه کشور را بیش از پیش برجسته‌تر خواهد کرد.

سوءاستفاده جنسی از کودکان کار و خیابان و نامه به حسن روحانی

آمارهای نگران‌کننده شیوع ایدز در میان کودکان کار باعث شد که رییس شبکه هپاتیت ایران درباره خطر بیماری‌های هپاتیت و ایدز در کودکان کار و خیابانی به رییس‌جمهور نامه بنویسد و خواستار تشکیل کمیته‌ای عالی به ریاست حسن روحانی و عضویت دستگاه‌های مسؤول، جهت رفع مشکلات این کودکان شود.

در متن این نامه که در 3 آبان‌ماه سال جاری منتشر شد، آمده است: «یکی از گروه‌های در معرض خطر هپاتیت‌های ویروسی کودکان کار هستند، به طوری‌که می‌توان گفت حداقل شیوع هپاتیت در کودکان کار و خیابانی 2 تا 3 برابر جمعیت عادی کشور است؛ چراکه بسیاری از این کودکان مهاجر، بدسرپرست و یا بی‌سرپرست بوده و از وضعیت واکسیناسیون آن‌ها اطلاعات چندانی در دست نیست و یا به‌واسطه زباله‌گردی و زندگی در مراکز تفکیک زباله بیش از سایرین در معرض بیماری‌های خطرناکی چون هپاتیت و ایدز هستند».

دکتر سید مؤید علویان در این نامه با بیان این‌که طبق مطالعه‌ای که اخیراً صورت گرفته است، جمعیت کودکان خیابانی بین 20 هزار الی 2 میلیون نفر تخمین زده شده است، افزود: از میان 1000 کودک خیابانی بین 10 تا 18 ساله شهر تهران در این مطالعه، متأسفانه 291 نفر مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته بودند که از این میان 45 کودک و نوجوان آلوده به ویروس ایدز و 43 نفر مبتلا به هپاتیت‌های B و C بودند. از این حیث، در صورت عدم ارائه راهکار و خدمات مناسب در حوزه اجتماعی، تحصیلی و بهداشتی، در آینده‌ای نزدیک با آمار بالایی از میزان جرم و بزه، اعتیاد و بیماری‌های خاموشی همچون ایدز و هپاتیت روبه‌رو خواهیم بود.

تکذیب افزایش آمار ابتلای کودکان کار به ایدز/ کودکان شناسایی‌شده برای درمان مراجعه نمی‌کنند

بعد از انتشار نامه رییس شبکه هپاتیت ایران، رییس مرکز توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور بالا بودن آمار ابتلای کودکان کار و خیابان به ایدز را تصوری نادرست در جامعه دانست. او با اشاره به گزارش مربوط به ارائه خدمات پیشگیری از ایدز به کودکان کار و خیابان و کودکان در معرض آسیب که در محیط‌های ناسالم و کارگاه‌های زیرزمینی کار می‌کنند، اظهارکرد: این خدمات به ۷۹۱۰ کودک در سه استان تهران، خراسان رضوی و فارس در ۶ ماه نخست سال جاری ارائه شده است که از طریق مراکز ساماندهی کودکان کار و خیابان مانند NGOها و مراکز زیر نظر سازمان بهزیستی و گروه پیشگیری از ایدز انجام شده است.

فرید براتی‌سده در ادامه با تأکید بر این‌که از ۳۷۴۳ نفر از این کودکان آزمایش ایدز گرفته شده است تصریح کرد: تنها آزمایش ایدز ۱۴ نفر از این کودکان مثبت بوده است که برای انجام آزمایشات بعدی ارجاع داده شدند. همچنین ۱۶ نفر از این کودکان نیز به بیماری های مقاربتی مبتلا بوده‌اند.

رییس مرکز توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با انتقاد از این‌که یکی از ضعف‌های این برنامه نبود سازوکار مشخص و دقیق برای پیگیری درمان این افراد تا مراحل پایانی است گفت: برای مثال ۱۴ کودکی که ابتلا به ایدز آنان مشخص و گزارش شده بعد از این‌که توسط این مرکز ارجاع شده‌اند، برای ادامه مراحل درمان به مراکز تخصصی مراجعه نکرده‌اند که این نشان می‌دهد باید سازوکاری برای پیگیری فرآیند پس از تشخیص، پیش‌بینی شود.

پیامدهای ایدز برای کودکان کار

به هر حال شیوع ایدز در بین کودکان کار، موضوعی است که می‌تواند تبدیل به معضلی در جامعه شود. قرارداشتن در میان انبوه آلودگی‌ها، نبود کنترل بر رفتارهای روزانه آن‌ها در محیط‌های شهری در کنار بعضاً سوءاستفاده‌های جنسی از این کودکان زمینه را برای رشد ابتلا به ایدز در کودکان خیابانی بیشتر کرده است.

درواقع کودکانی که در خیابان کار و زندگی می‌کنند، یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در مقابل عفونت اچ‌آی‌وی هستند که در برنامه‌های پیشگیری و مداخله‌های بهداشتی چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند. نبود اطلاعات کافی در خصوص رفتارهای پرخطر آنان نیز شناسایی و اولویت‌بندی نیازها و طراحی مداخله‌های مؤثر برای پاسخ به آن‌ها را با مشکل مواجه کرده است.