تاثیر بازی های کامپیوتری بر کودکان، آسیب جسمی و روحی

تحولات دنیای مدرن همه جوانب زندگی امروز را تحت الشعاع قرار داده و زندگی ما از نوزادی تا سالمندی دچار تحولات اساسی شده است. برخی از این تغییرات مثبت و در جهت پیشرفت است و برخی اثرات مخربی بر ما و فرزندانمان خواهد داشت. تحول و دگرگونی به عالم کودکان هم نفوذ کرده است و آنها را از بازی های گرم و صمیمی در دامان طبیعت به بازی های مدرن در اتاق های در بسته سوق داده است. کودک امروزی از بدو تولد و حتی پیش از تجربه دنیای بیرون اتاقی مملو از اسباب بازی های رنگارنگ و متنوع دارد. کودک پس از تولد شرایط و امکانات پیرامون خویش را برآورد می­کند و خود را با امکانات روز وفق می­دهد. اینجاست که بیشتر کودکان به جای بازی های عینی و فیزیکی بازی های یارانه ای را ترجیح می­دهند و والدین که نقش ناجیان بی قید و شرط را دارند در فراهم آوردن امکانات و بازی های کامپوتری فروگذار نکرده و همه تلاش خود را به کار می­بندند.

اما شاید اگر والدین به تأثیرات این بازی ها بر فرزندان خود آگاهی یابند و نیازهای کودک را برای رشد جسمی و ذهنی به درستی بدانند در انتخاب و عملکرد خویش توجه بیشتری خرج کنند. به همین جهت خبرنگار شبنم همدان به سراغ دکتر محمد ترکمان متخصص در روانشناسی و پرورش کودک رفته و درمورد اینکه چرا کودکان به بازی های خشن رایانه ای روی می آورند و همچنین تاثیر بازی های خشن رایانه ای بر جسم وروح کودکانه صحبت کرده است.

محمد ترکمان درباره آمار ساعت بازی های رایانه ای می گوید :بررسی های آماری در سال ۲۰۰۰ بیانگر این مطلب است که کودکان ۷-۲ ساله به طور متوسط ۳۴ دقیقه در روز از رایانه استفاده می کنند که این زمان با افزایش سن طولانی تر می شود.

آیا فناوری رایانه زندگی کودکان را بهبود می بخشد و بازیهای رایانه ای چه اثرات مثبت و منفی در رشد کودکان دارد؟ برای کنترل میزان استفاده از بازیهای رایانه ای چه راهکاری به والدین پیشنهاد می دهید ؟
ترکمان در پاسخ به این سوالات گفت : رسانه ها بخش انکار ناپذیر زندگی امروز ما هستند دانستن اینکه این تکنو لوژی چگونه در رشد وتکامل ویا انحراف کودکان تاثیر گذار است اهمیت فراوانی دارد . رایانه و اینترنت علیرغم جنبه های مثبت از قبیل جنبه های آموزشی , ارائه خدمات ارتباطی جنبه های منفی نیز دارد. استفاده کنترل نشده از رایانه، به ویژه وقتی با دیگر فناوری ها از قبیل تلویزیون همراه باشد، کودک را در معرض خطر اثرات مضر آن بر تکامل فیزیکی، اجتماعی و روانی قرار می دهد.

وی ادامه داد: فعالیت فیزیکی و تعامل اجتماعی برای سلامت و خلاقیت کودک بسیار ضروری است، در حالی که اگر کودک مدت زمان زیادی را در مقابل صفحه رایانه بگذرانداین امر او را از ورزش و دیگر فعالیت ها که برای تکامل کودک مفید است بی بهره می کند. به علاوه، کودکان ممکن است در معرض محتویات خشن و جنسی بازی های رایانه ای که مطابق سن آنها نیست قرارگیرند. دسترسی به چنین مطالبی ممکن است کاملاً تصادفی یا عمدی باشد. هر دو طریق دستیابی مورد توجه متخصصان بوده است و هشدارهای مکرر نسبت به آن داده شده است . صدمات بهداشت روانی از طریق این گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان به ویژه در ایجاد مسائل انحرافات جنسی، خشونت، اعتیاد، رفتارهای ضد اجتماعی، سست شدن مبانی خانواده، اشاعه جرم وجنایت در طیف وسیع در بسیاری از موارد جبران ناپذیر است.

علل جذابیت بازی های کامپیوتری برای کودکان
بازیهای رایانه ای که دارای تصاویر دو بُعدی و اخیراً نیز سه بعُدی است تا ۵۰ درصد با تصاویر واقعی انطباق دارد و همچنین دارای موسیقی متن هست. چیزی که اخیراً بر تعداد طرفداران این بازیها افزوده است قیمت مناسب آنها برای مصرف کننده است. علاوه بر این چون کودک و نوجوان خود اجرا کننده بازی است , همراه با سایر شخصیت های بازی درگیر ماجراهایی می شود که طراح بازی برای او تدارک دیده است، برایش بسیار جذاب است. این بازیها با استفاده از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج دنیایی از هیجان را به این انسان های تشنه جنب و جوش ارزانی می کند و همین جذابیت روان و جسم آنان را مطیع خود می سازد و به عالمی از تخیلات می برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارند.

مزایای بازی های رایانه ای برای کودک
این روانشناس کودک گفت: البته بازی های رایانه ای موارد مثبتی دارد از جمله اینکه: در برخی موارد یادگیری را آسان و توجه بچه ها را به خود جلب می کند؛ با رایانه هرچند بار که بخواهند، می توانند موضوعی را ببینند و مرور کنند؛ به کودکان کمک می کند تا مهارتهایی را تمرین کنند که باعث هماهنگی چشم و دست و پرورش عضلات ظریف کودک می شود, کودک بدون کثیف کردن لباسها و اطراف می تواند خود را سرگرم کنند.

آسیب های جسمی و روانشناختی ناشی از بازی های رایانه ای

با این توصیف بازیهای رایانه ای آسیب های قابل توجه ای نیزدر بر دارد که میتوان این آسیب ها را در دو منظر کلی جسمی و روانشناختی گنجاند.

آسیب های جسمی بازی های رایانه ای
چشمان کودک به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچار عوارض می گردد. مشاهدات نشان داده است که نوجوانان چنان غرق بازی می شوند که توجه نمی کنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی بر خود فشار می آورند. همچنین به دلیل این که کودک ساعت ها در یک وضعیت ثابت می نشیند، ستون فقرات و استخوان بندی او دچار مشکل می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه است. ایجاد تهوع و سرگیجه خصوصاً درکودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض استفاده طولانی مدت از بازی های رایانه ای است.

بازی های رایانه ای عامل پرخاشگری در کودکان
دکتر ترکمان در مورد اثر این بازی ها بر روی کودکان معتقد است: مهمترین مشخصه بازیهای رایانه ای حالت جنگی اکثر آنهاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد. استمرار چنین بازی هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد. تحقیقات نشان میدهد که تاثیر بازیهای رایانه‌ای بر رفتار خشونت آمیز کودکان و نوجوانان به چند عامل بستگی دارد. اولین عامل اینکه درجه شدت خشونت در بازی های رایانه تا چه اندازه است. دوم توانایی کودک برای تشخیص بین دنیای تخیلی و دنیای واقعی است. عامل سوم قدرت کودک برای مهار کردن تمایلات و انگیزه های وجودی است و بلاخره عامل چهارم معیار های ارزشی است که کودک در آن رشد کرده است و یا هم اکنون در آن زندگی می کند و ارزش هایی که در متن و محتوای بازی مستتر است. به همین دلیل در چند سال اخیر به دسته بندی بازی های رایانه ای متناسب با شرایط سنی پرداخته اند. والدین علاوه بر این ملاک باید ارزش ها و ویژگی های شخصیتی فرزند خود را در انتخاب نوع بازی مدنظر داشته باشند.

ناتوانی در برقرای ارتباط اجتماعی در اثر بازی های رایانه ای
همچنین کودکانی که به طور مداوم با این بازی ها درگیرند درونگرا می شوند، در جامعه منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می گردند. روحیه انزوا طلبی باعث می شود که کودک از گروه همسالان جدا شود واین خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است. دراین بازی ها به دلیل این که کودک و نوجوان با ساختارها و برنامه های دیگران به بازی می پردازد کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پیدا می کنند، قدرت تخیل وی کمتر می شود. از دیگر اثرات منفی بازیهای یارنه ای، افت تحصیلی است. بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف این بازی ها می کنند، حتی بعضی از کودکان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه کمی بازی کنند و وقت های تلف شده را هم بدین صورت جبران می کنند.

توصیه هایی برای والدین
ترکمان به والدین توصیه کرد: چند پیشنهاد را برای به کنترل درآوردن مدت بازی رایانه ای فرزند اجرا کنند

در انتخاب بازی دقت کنید
اگر چنانچه قراراست از بازی های رایانه ای استفاده کنید، بهتراست بازیهای تصویری خلاق که کودک باید به وسیله آنها معماهایی را حل کند بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرارگیرد . همچنین در انتخاب نوع بازی، به برچسب های که محدوده سنی کاربر را تعیین کرده، دقت کرده و بازی متناسب با سن و ویژگی های شخصیتی فرزند خود انتخاب کنید.

میزان بازی را محدود کنید
قبل از ارائه بازی یک محدوده زمانی مشخص را برای کودک تعیین کنند . برای کودکان کم سن تر می توانند از ساعت های زمان دار که معمولاً در آشپزخانه ها بکار می رود استفاده کنید. مثلاً به او بگویید تا این ساعت زنگ بزند می توانی بازی کنی و عدد آن را برای مثال روی ۳۰ دقیقه قرار دهید. وقت بازی که به سر آمد اگر کودک به قانون اهمیت داد او را تشویق کنید و برای تمام کردن بموقع بازی پاداش دهید. ولی اگر زمان را ندیده گرفت یا برای زمان بیشتری وارد چانه زنی شد، به آرامی قوانین بازی را به او توضیح دهید. اگر مخالفت ادامه داشت می توانید بازی با رایانه را به عنوان نتیجه قانون شکنی برای مدت محدودی متوقف کنید، مثلاً زمان بازی فردای کودک را بگیرید. برای این اعتراض کودک که " الان من وسط بازی ام. اینجا جای خیلی حساس بازی است و... " راه حلی بیاندیشید. اغلب بازی های ریانه ای، قابلیت ذخیره سازی بازی را دارند. بنابراین، بدون خراب شدن بازی، کودک قادر است وسط بازی هم، همه چیز را دست نخورده برای نوبت بعدی ذخیره کند. شاید لازم باشد که این ذخیره سازی را به او یاد بدهید. همچنین سعی کنید مدت زمان بازی را به دو یا سه قسمت تقسیم کنید تا فرزندتان مدت طولانی به این بازی ها مشغول نشوند.

کامپیوتر را در اتاق کودک قرار ندهید
از قرار دادن کامپیوتر در اتاق کودک و هرجائی که او بتواند دور از چشم شما به بازی مشغول شود، خودداری کنید. بطور کلی بهتر است که کامپیوتر در محلی که جنبه عمومی تر دارد مثل اتاق نشمین قرار داده شود و جلوی آن نیز امکان نشستن برای دو تا سه نفر فراهم آید تا هم کاربرد این وسیله زیر نظر باشد و هم به عنوان یک وسیله، به اجتماعی شدن کودک کمک کند.

ارائه جایگزین های مناسبی برای کودک

چند سرگرمی دیگر برای وقتی که زمان بازی تمام شده است، برای کودک در نظر بگیرید. مثل کمک در آشپزی به مامان یا کتاب خواندن با بابا یا مامان، نقاشی کشیدن و... این کار به انحراف توجه او از بازی رایانه ای کمک می کند و راحت تر دست از رایانه می کشد.

برای فرزندتان وقت بگذارید
والدین وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد، زمینه چنین بازی هایی کمتر فراهم می شود.
با آنها صحبت کنید: با استدلال و منطق آسیب هایی را که رایانه به کودکان وارد می آورد متذکر شوید.