برخورد با لجبازی کودکان، رفتار پدر و مادر

سوال
چگونگی رفتار با کودکان لجباز و چگونگی رفتار با کودکان بیش فعال را می خواستم بدانم.

جواب
با سلام
نظم موثر»، بهترین راه پیشگیری و همکاری با یک کودک لجباز است. برای به کار بردن این روش می باید از دو قانون استفاده کرد.
- قانون اول: در رفتار با کودک باید ثابت قدم بود. یعنی اینکه شما و همسرتان باید از قبل، در مورد اینکه فرزندتان مجاز به انجام چه کارهایی است و چه کارهایی را نباید انجام دهد، هماهنگ باشید. و نیز باید بدانید، در صورتیکه فرزندتان ازحد خود تجاوز کرد چگونه با او برخورد کنید که در این مورد نیز نیاز به هماهنگی قبلی و ثبات و استمرار دارید.
- قانون دوم: وقتی کودکی لجبازی می کند، آرام اما محکم و ثابت قدم باشید. اگر این دو قانون را درست اجرا کنید، حد و حدود خود را درک می کند. داشتن برنامه ریزی روزانه برای کودک باعث می شود تا شرایطی که باعث تنش شده کم شود و کودک بفهمد که شما چه توقعاتی از او دارید. شما نیز باید وقتی برای کارهای مورد علاقه کودک در نظر بگیرید. باید بدانید که کودکان دارای نظرات خاص خود هستند و می توانند برای خود تصمیم بگیرند. این مسئله بخش مهمی از شکل گیری شخصیت کودک را شامل می شود. حتی گاهی اوقات زمانی را با در نظر گرفتن نظر او و مشورت با او برای انجام فعالیت تنظیم کنید .پس این شما هستید که مسائل قابل بحث و غیرقابل بحث را مشخص کنید. آرام اما محکم و قاطع به فرزندتان بگویید که به رفتارش خاتمه دهد و دوست ندارید که این کار تکرار شود چون به هیچ وجه آن را نمی پذیرند.اگر از کار خود دست برنداشت به کودکتان بگویید اگر به کارش ادامه دهد، تنبیه خواهد شد. اخطار و آگاهی دادن از مراحل مهمی بشمار می رود. در آخرین مرحله اگر کودک به خواسته شما عمل نکرد باید تنبیه شود. اما بهتره در مورد چگونگی تنبیه هم اطلاعاتی کسب کنید که خود جای بحث دارد. کنترل همیشگی از سوی والدین شخصیت کودک را ضعیف می کند. از سوی دیگر اگر کودک به حال خود رها شود نتیجه آن کودکی خواهد بود غیرقابل کنترل، که حرف والدینش هیچ تاثیری بر او ندارد.

شیوع لجبازی بیشتر بین سن 2 تا 5 سالگی است. زیرا کودکان به دنبال هویت، استقلال و خودباوری هستند و با لجاجت خود می‌خواهند به والدین بگویند کارها آن طوری پیش میرود که من می خواهم.خلق و خو در کودکان تحت تاثیر عوامل ژنتیکی هم قرار دارد. بعضی از کودکان ذاتاً ناآرام هستند اما والدین آنها، خود را سرزنش می‌کنند که در تربیت فرزندشان درست عمل نکرده‌اند.کودک نباید بیاموزد که با لجبازی و تندخویی می‌تواند هرچه را که بخواهد بدست آورد. بلکه کودک باید یاد بگیرد که خواسته‌های خود را بصورت آرام و مسالمت آمیز ابراز کند. اما درصورت لجبازی کودکان، والدین باید به آنها بی‌اعتنایی کنند و از آن محیط خارج شوند. مهمترین و ساده ترین راهی که مادر باید در برابر لجبازی کودک از خود نشان دهد بی اعتنایی به کارها و یا لجاجت اوست.در حقیقت نادیده گرفتن و بی‌توجهی والدین به لجبازی کودکان این رفتار را در آنها کاهش می‌دهد.مادر باید بعد از آرام شدن کودک، او را بغل و سپس آرام نوازش کند. اما راجع به رفتار و لجاجت چند دقیقه قبل وی صحبت نکند. بغل کردن کودک و توجه به او در هنگام لجبازی به که کودک می آموزد برای جلب توجه با لجبازی و تندخویی می‌تواند هرچه از جمله توجه والدین را بدست آورد. روش دیگری که برای کاهش لجبازی در کودک موثر است این است که در هنگام لجبازی کودک را به محل دیگری ببرید بعد از اتمام این کار دوباره او را برگردانید.جداسازی نیز یکی از روشهای مدرن تنبیه است که باید انجام دهند؛ جداسازی کودک حدود چند دقیقه به طول می کشد به عبارتی دیگر، جداسازی کودک برابر با سن او باید انجام شود. یعنی اگر کودک 2 سال دارد باید 2 دقیقه، اگر 4 سال 4 دقیقه و اگر 5 سال سن دارد 5 دقیقه او را تنها در یک اتاق بگذارید در این اتاق نباید وسایل سرگرمی کودک و نیز وسایل خطرناک وجود داشته باشد. بعد از این چند دقیقه اگر سروصدا و یا گریه و جیغ کودک تمام شده بود او را از اتاق بیرون بیاورید. اما اگر جیغ و داد کودک همچنان ادامه داشت دوباره او را با همین زمان معین به داخل اتاق ببرید، این عمل را تا آنجا باید تکرار کرد که کودک از پرخاشگری و لجبازی آرام شده باشد.

از طرف دیگر وقتی کودک با رفتار پذیرفته‌ای خواسته‌اش را با والدین در میان می گذارد، والدین باید از واژه‌ها و جمله‌های مثبت مثل تحسین و تشویق استفاده کنند.همچنین باید مد نظر داشته باشید که زمینه را برای عصبانیت و لجبازی او فراهم نکنید مثل خستگی او عصبانیت را به دنبال دارد. بهتر است هنگامی که کاملاً عصبانی هستید کودک خود را دعوا نکنید بلکه برای تنبیه کودک باید تظاهر به عصبانیت کرد زیرا کودک در عمق نگاه عصبانی شما باید نگاه گرم و مهربان و حس واقعی شما نسبت به خود را پیدا کند که این نگاه برای کودک بسیار مهم است، زیرا با همین نگاه هویت و خودباوری در ذهن او شکل می‌گیرد.بهترین سن برای درمان بیماری بیش فعالی کودکان زیر سن ۵ سالگی است. در صورت تشخیص این بیماری قبل از سن دبستان با مصرف دارو علائم بیماری کاهش می‌یابد. اما دارو تنها قسمتی از درمان است. حمایت روحی روانی خانواده از کودک بیش فعال در درمان او بسیار ضروری است و موجب می‌شود از شدت بیماری کاسته شده و کودک بتواند بر مشکلات خود فائق آید.رژیم غذایی این کودکان هم مهم است. غذاهای شیرین، غذاهای تند، شکلات و کافئین باعث‌ تحریک‌پذیری‌ این کودکان می‌شوند؛ پس به این کودکان نباید کاکائو، شکلات، قهوه، نسکافه و نوشابه‌ داد.خواب‌ شبانگاهی‌ این‌ کودکان‌ نیز بسیار مهم است؛ این کودکان باید شب‌ها زود به‌ رختخواب‌ بروند. والدین باید بکوشند تا انرژی‌ زیاد‌ این‌ کودکان‌ با بازی و ورزش‌ کردن، مصرف‌ شود. بهتر است‌ والدین‌ برنامه‌ خانواده‌ را به‌ گونه‌ ای‌ مناسب‌ تنظیم‌ کنند و به‌ هر طریق‌ ممکن‌ به‌ کودک‌ بفهمانند این‌ یکی‌ از قوانین‌ خانواده‌ اوست‌ که‌ شب‌ها تا دیروقت‌ بیدار نماند. در همین‌ زمینه‌ توصیه‌ می‌ شود کودک‌ از وسایلی‌ چون‌ کامپیوتر و تلویزیون‌ به‌ صورت‌ افراطی‌ استفاده‌ نکند .

گاهی‌ والدینی‌ که‌ افرادی‌ بسیار مضطرب‌ و نگران‌ هستند، ممکن‌ است‌ جنب و جوش‌های‌ طبیعی‌ فرزند را دلیلی‌ بر بیش فعالی‌ بدانند. بنابراین‌ در قدم‌ اول‌ بایستی‌ راجع‌ به‌ تشخیص‌ مطمئن‌ باشیم‌ و به فرزندمان برچسب‌های‌ نادرست‌ نزنیم. انرژی‌ اضافه‌ این‌ کودکان‌ باید از طریق‌ فعالیت‌های‌ مثبت، از جمله‌ ورزش‌ کردن، مصرف‌ شود. بهتر است‌ آنها را برای‌ بازی‌ به‌ زمین‌های‌ بزرگ‌ برد و اجازه‌ داد که‌ به‌ فعالیت‌های‌ لذتبخش‌ بپردازند. یا این‌ که‌ روزانه‌ برای‌ پیاده‌ روی‌ آنها را از خانه‌ خارج‌ کرد. در منزل‌ نیز بایستی‌ مسئولیت‌هایی‌ که‌ از لحاظ‌ جسمی‌ قدری‌ بچه‌ها را خسته‌ می‌ کند به‌ آنها بسپاریم‌ تا به‌ این‌ وسیله‌ انرژی‌ بیش‌ از حد آنان‌ گرفته‌ شود. به این صورت هم اعتماد به نفس او را به کار انداخته اید هم به شما کمک کرده و هم مسئولیت پذیری در او پرورش می یابد.البته‌ خوب‌ است‌ گاهی‌ برای‌ انجام‌ این‌ مسئولیت‌ها جوایزی‌ هم‌ در نظر بگیریم. به‌ خاطر داشته‌ باشیم‌ این‌ کودکان‌ را به‌ هیچ‌ وجه‌ کتک‌ نزنیم؛ زیرا رفتارهای‌ انتقام جویانه‌ از آنها سر خواهد زد. کودکتان آینه شماست هر رفتاری که انجام دهید او با الگو گیری از شما همان عمل را تکرار خواهد کرد پس اگر می خواهید کودکتان صدایش رابلند نکند خودتان نیز در عمل صدایتان را در حد معقول نگه دارید.احساس دست داده از رفتار او به خودتان را صادقانه به او نشان بدهید مثلا اگر با کاری ناراحتتان کرد این ناراحتی را پنهان نکنید بلکه به او نشان دهید که ناراحت شده اید.

فرزندتان را تشویق کنید،برای مثال اگر فرزند شما تکالیف خود را که قبلا به موقع انجام نمی داد اکنون درست و به موقع انجام داده به او بگوئید من از داشتن فرزندی مثل تو که تکالیفش را به وقت انجام میدهد افتخار می کنم.به آسانی جلوی کودکتان زانو زده و مقابل او بنشینید بگذارید به واسطه حرفایتان توجه او به شما جلب شود نه اینکه به زور او را وادار به این امر کنید.این عمل یکی از مثبت ترین راههای ارتباطی با کودک است.به سخنان او گوش دهید ،نقش یک شنونده خوب را برایش ایفا کنید با گفتن کلماتی همچون من درکت می کنم به او آرامش را هدیه بدهید.به قولی که به کودکتان می دهید بیش از هر قولی پایبند باشید،چون باعث شده او به شما اطمینان کند و با شما راحتتر کنار بیاید. وسایل با ارزشی که کودکتان برای بازی به آنها توجه دارد برای آنکه به آنها صدمه ای نرسد از دسترس او دور کنید .با او بفهمانید که با داد و فریاد کاری از پیش نمی برد اگر شما به داد و فریاد او برای در خواست چیزی توجه کنید او تصور می کند که به این شیوه به آنچه می خواهد می رسد پس تمام خواست های نا معقول خود را اینگونه بیان می کند.بگذارید مسئولیت کارهایش را خود به گردن بگیرد،به این ترتیب به او کمک کرده اید تا در مقابل بر خورد با مشکلات خود تصمیم بهتری بگیرد و در قبال کاری که انجام می دهد مسئولیت پذیر باشد..زیاد انتقاد نکنید چون نتیجه ای جزخستگی خود را به دست نمی آورید .خواسته های خود را در قالب یک بازی ساده به او بگوئید تا او نیز حین انجام بازی به خواسته شما عمل کند.فرزندان شما برای این که چگونه در دنیای بیرون رفتار کنند،از رفتار شما الگو می گیرند.شما باید از رفتار خودتان برای راهنمایی فرزندتان کلمه "لطفا" را به کار برد ،خودتان نباید استفاده از این کلمه را فراموش کنید.