نشانه های اضطراب در کودکان، حواستان باشد

اضطراب را همه ما تجربه کرده ایم اما جالب است بدانید که اولین اضطراب ها را مادر می تواند از دوران بارداری به جنین انتقال دهد.
اضطراب در دوران کودکی تا آن اندازه اهمیت دارد که می تواند از آسیب های اجتماعی جدی مانند بزهکاری و خشونت در دوران بزرگسالی پیشگیری کند.
اما کودکان ایرانی تا چه حد مضطرب هستند، چه تعداد از آنان مبتلا به اختلال اضطراب بوده و والدین چگونه می توانند دریابند که فرزند آنان اختلال اضطراب دارد و دست آخر اینکه آیا می توان اضطراب کودکان را درمان کرد.
ضرورت پاسخگویی به این سئوالات و اهمیت دوران کودکی موجب شد تا خبرگزاری ایرنا با برگزاری میزگردی این مساله مهم را با حضور سعیده سادات هراتی کارشناس ارشد روانشناسی در حوزه کودک و نوجوان سازمان بهزیستی، فاطمه جنگروی کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی در زمینه کودک در مراکز بهزیستی آزاده جباری کارشناس ارشد روانشناسی بخش معاونت مشاوره و روانشناختی سازمان بهزیستی کشور و مسئول غربالگری اضطراب کودکان پنج تا 6 سال، بررسی کند.

اضطراب چیست؟
بسیاری از والدین با مفهوم واقعی اضطراب آشنا نیستند، آنان فکر می کنند که اگر کودک سرمساله ای گریه کند، اضطراب دارد یا اصولا به مساله اضطراب توجهی ندارند.
کارشناس ارشد روانشناسی در حوزه کودک و نوجوان سازمان بهزیستی، می گوید: اضطراب در واقع، حالت ناخوشایندی از نگرانی و ترس است که منبع خاصی برای آن وجود ندارد.
سعیده سادات هراتی می افزاید: این نگرانی و ترس و اضطراب موجب می شود که موقعیت و رفتار کودک دچار برخی مشکلات شود به آن معنا که سطح عملکرد او پایین می آید؛ منظور از سطح عملکرد در روانشناسی ، سطح عملکرد انطباقی است یعنی کودک در رفتار اجتماعی، تحصیلی و ارتباط خود با خانواده به خاطر ترس مبهم و نگرانی اش، دچار مشکلاتی می شود.

از کجا بفهمیم کودکی مضطرب است؟
بسیاری از والدین می خواهند بدانند که آیا فرزند آنان نیز اضطراب دارد یا نه و کارشناس ارشد روانشناسی در حوزه کودک و نوجوان سازمان بهزیستی در پاسخ به این سئوال، می گوید: برای اینکه ببینیم آیا کودکی اضطراب دارد، همیشه این سئوال را از والدین می پرسیم که می توانی خودت به این قضیه پاسخ بدهی؟ آیا این ترس و نگرانی که مبهم و ناخوشایند است و مدت خاصی از آن صحبت می کنی در عملکرد تحصیلی و اجتماعی و موقعیت های زندگی کودک، تغییری ایجاد کرده و آیا افت عملکرد تحصیلی یا رفتاری نشان می دهد؟
هراتی می افزاید: هنگامی که والد پاسخ مثبت به این سئوال می دهد ما وارد مسائل و حیطه درمانی می شویم.
وی خاطرنشان می کند: اضطراب معمولا همه افراد را دچار می کند اما مهم این است که چقدر در عملکرد اجتماعی و تحصیلی و ارتباطی کودک تاثیرگذار بوده است.

نشانه های عینی اضطراب کودک چیست؟
شاید تعداد زیادی از والدین به دلیل مشغله زیاد، پنهان کاری کودک و سبک زندگی امروز متوجه افت عملکرد تحصیلی یا رفتاری او نشوند در اینصورت آیا اضطراب نشانه های عینی دیگری دارد؟
کارشناس ارشد روانشناسی در حوزه کودک و نوجوان سازمان بهزیستی می گوید: برخی نشانه های عمومی برای اضطراب کودک وجود دارد که والدین خودشان می توانند آنها را بررسی کنند. نشانه ها معمولا اول جسمی است یعنی وقتی والد برای اولین بار به مرکز مشاوره مراجعه می کند از نشانه های جسمی و فیزیولوژیکی بیشتر صحبت می کند.
هراتی، سردرد، حالت تهوع، سرگیجه، تپش قلب، لرزش اندام های مختلف بدن و تکلم نامناسب را از نشانه های اضطراب عنوان می کند و می افزاید: البته نشانه های روحی و روانی و درونی نیز وجود دارد که دیده نمی شود.

نشانه های نامرئی اضطراب
کارشناس ارشد روانشناسی در حوزه کودک و نوجوان سازمان بهزیستی اضافه می کند: عصبی بودن کودک و رفتارهای پرتنش داخل مدرسه نیز نشانه هایی از اضطراب است.
هراتی می افزاید: کودک که در مدرسه درگیر است و دائم دعوا می کند و معمولا علت خاصی برای دعوای کودک وجود ندارد، مضطرب است.
وی، بهانه گیری های مکرر، انتظارات خیلی بالا، توقعات نابجا، داشتن تنش، حالت های بی قراری مدرسه یا منزل، لجبازی های خیلی شدید، اصرار روی موضوعات خاص تحصیلی یا خانوادگی را نشان دهنده اضطراب کودک می داند.
وی ادامه می دهد: معمولا این حالات، کدهای رفتاری و روانی اضطراب کودکان است که خانواده ها نمی بینند چون بیشتر عوامل جسمی و فیزیولوژیکی قابل دید است.
هراتی در یک تقسیم بندی کلی، نشانه های اضطراب را به دو گروه نشانه های ظاهری و درونی تقسیم می کند و یادآور می شود: نشانه های ظاهری قابل دید و اندازه گیری هستند اما نشانه های درونی مدل های رفتاری کودکان، قابل اندازه گیری نیستند.

والدین به این سئوال ها، جواب دهند
آزاده جباری کارشناس ارشد روانشناسی بخش معاونت مشاوره و روانشناختی سازمان بهزیستی کشور نیز در اینجا مدل دیگری برای تشخیص اضطراب کودکان معرفی می کند و می گوید: والدین باید سئوال هایی از خودشان بپرسند و اگر پاسخ آنها به این سئوالات مثبت بود حتما باید به کلینیک های مشاوره مراجعه کنند.
وی این سئوالات را اینگونه مطرح می کند که آیا کودک شما از حیوانات، موقعیت یا اماکن خاصی می ترسد یا نه، آیا از رفتن به مهدکودک یا هر کلاس آموزشی دیگری ترس دارد. آیا کودک بیش از حد مضطرب و نگران و کمرو است، آیا سریع دستپاچه و خجالت زده می شود و بالاخره آیا رفتارهای پرخاشگرایانه دارد.
وی اضافه می کند: علاوه براین، والدین باید از خود بپرسند که آیا کودک، رفتارهایی دارد که تاکنون انجام نمی داده اما بعد بطورناگهانی برخی رفتارهای خارج از رفتار روتین و روزمره اش انجام می‌دهد.
کارشناس ارشد روانشناسی بخش معاونت مشاوره و روانشناختی سازمان بهزیستی کشور می افزاید: اگر این موارد در کودکشان وجود داشت و بیشتر از یک ماه طول کشید والدین برای تشخیص اضطراب و بررسی بیشتر باید به کلینیک های تخصصی مراجعه کنند.
جباری ادامه می دهد: عدم تمرکز و توجه و پایین آمدن حافظه کودک که در نشانه های شناختی اضطراب قرار می گیرد.
وی یادآور می شود: برای بررسی بیشتر، بطورقطع مشاور و درمانگر از والدین سئوال های بیشتری می گیرند تا به تشخیص قطعی برسد.
جباری اضافه می کند: بی اختیاری ادرار یا شب ادراری در کودکان بیش از ۶ سال نیز می تواند یک علامت اضطراب باشد.