کمرویی کودک در مدرسه | ۹ راه حل مشکل + ۵ نشانه ی کمرویی کودک
بازگشایی مدارس برای برخی کودکان، سرشار از هیجان و شور و نشاط است اما برای گروهی دیگر می‌تواند اضطراب‌آور باشد. نشانه‌های کمرویی کودک در مدرسه، ترس شدید، عدم اعتماد به نفس، احساس تنهایی و انزوای بیش از حد در خانه است. در این مقاله، به تفضیل پیامدهای کمرویی کودکان، علت و راه‌های برخورد و درمان آن را بررسی می‌کنیم.
فهرست مطالب
کودک خجالتی
برخی از کودکان مدرسه را تجربه‌ای هیجان‌انگیز تلقی می‌کنند اما برای برخی دیگر از کودکان که خجالتی یا کمرو هستند، مدرسه رفتن و قرار گرفتن میان بقیه افراد ممکن است سخت یا طاقت‌فرسا باشد. با این وجود، کودک خجالتی به چه گروهی از کودکان اطلاق می‌شود؟ کودک خجالتی در موقعیت‌های ناآشنا یا هنگام تعامل با دیگران، احساس اضطراب می‌کند یا در تلاش است تا از قرار گرفتن در آن محیط سر باز بزند چرا که احساس می‌کند «در معرض دید» است. در چنین شرایطی ممکن است دست و پای خود را گم کند یا به شدت عصبی شود. بیشتر کودکان، گاهی احساس خجالت می‌کنند اما زندگی برخی از آن‌ها به شدت توسط «احساس خجالت» محدود می‌شود.
بیشتر بخوانید: خجالتی بودن کودکان | ۶ علت و نشانه‌های آن + نحوه برخورد
نشانه‌های کمرویی کودک در مدرسه کدام‌اند؟
کمرویی در کودکان می‌تواند بخشی از شخصیت آن‌ها باشد اما گاهی نشانه‌ای از مشکلات بزرگتر است که نیاز به توجه دارد. در ادامه، نشانه‌های کلیدی کمرویی در مدرسه که ممکن است هشداری برای نیاز به کمک باشد، آورده شده است.
- عدم اعتماد به نفس در موقعیت‌های اجتماعی: کودک خجالتی ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی، حتی در جمع‌های کوچک، دچار اضطراب شود. این اضطراب فراتر از استرس معمولی (مثل ارائه در کلاس) بوده و در تعاملات روزمره نیز دیده می‌شود.
- ترس شدید و فلج‌کننده: کودک ممکن است هنگام صحبت در جمع دچار علائم جسمانی مانند تپش قلب، تعریق، تنفس سریع یا حتی ترس شدید چند روز پیش از رویداد شود که نشان‌دهنده اضطراب عمیق است.
- احساس تنهایی مداوم: کودکی که ترجیح می‌دهد تنها باشد اما همزمان احساس تنهایی و غمگینی می‌کند یا ارتباطش با همسالان قطع شده، ممکن است دچار مشکلی فراتر از کمرویی مانند افسردگی باشد.
- اجتناب از ارتباط برقرار کردن: کودکان خجالتی ممکن است از تماس چشمی یا ارتباط کلامی اجتناب کنند. همچنین ممکن است از تماس فیزیکی بیزار باشند یا توانایی درک نشانه‌های اجتماعی را نداشته باشند.
- انزوای بیش از حد در خانه: اگر کودک تمایلی به خروج از خانه یا رفتن به مدرسه ندارد و ترجیح می‌دهد در اتاق خود بماند، این می‌تواند نشانه‌ای از اضطراب اجتماعی باشد. مدرسه برای برخی کودکان محیطی پرتنش است که باعث می‌شود کودکان محیط امن خانه را ترجیح دهند.
بیشتر بخوانید: ۷ دلیل منزوی بودن کودک در مدرسه | نشانه‌ها + راهکارهای رفع آن
کمرویی کودک در مدرسه چه پیامدهایی در پی دارد؟
با شروع مدارس، یکی از استرس‌زاترین موقعیت‌ها برای کودکان خجالتی، قرار گرفتن در محیط جدید است. به‌خصوص کودکانی که برای اولین بار به مدرسه می‌روند. عوارض کمرویی کودک در مدرسه عبارتند از:
- کاهش فرصت‌ها برای تمرین مهارت‌های اجتماعی؛
- داشتن دوستان کمتر؛
- کاهش مشارکت در فعالیت‌های سرگرم‌کننده و مفید که نیاز به تعامل با دیگران دارند؛
- افزایش احساس تنهایی و کاهش اعتماد به نفس؛
- کاهش توانایی برای رسیدن به پتانسیل کامل به دلیل ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن؛
- سطح اضطراب بالا؛
- برافروختگی، لکنت زبان و لرزش.
بیشتر بخوانید: ۸ مهارت دوست یابی در کودکان + دلایل مشکل دوست یابی
علت خجالتی بودن کودکان در مدرسه چیست؟
از آنجایی که کمرویی کودکان در مدرسه بسیار رایج است باید درباره علت خجالتی بودن کودکان بیشتر بدانیم. در ادامه مهم‌ترین دلایل را ذکر کرده‌ایم.
- ترس از شکست: کودکانی که بیش از حد تحت فشار قرار گرفته‌اند، توانایی‌هایشان دست کم گرفته شده و احساس «کافی نبودن» پیدا کرده‌اند، ممکن است ترس از شکست داشته باشند که خود را به صورت خجالت نشان می‌دهد.
- کمبود تعامل اجتماعی: کودکانی که در چند سال اول زندگی خود از دیگران جدا بوده‌اند، ممکن است مهارت‌های اجتماعی لازم برای تعامل آسان با افراد ناآشنا را نداشته باشند.
- انتقاد شدید: کودکانی که توسط افراد مهم زندگی‌شان (والدین، خواهر و برادر و سایر اعضای نزدیک خانواده یا دوستان) مورد تمسخر یا قلدری قرار می‌گیرند، بیشتر احتمال دارد که خجالتی باشند.
- روابط خانوادگی: کودکانی که احساس امنیت یا دلبستگی در خانواده خود ندارند، بیشتر از سایر کودکان مستعد خجالتی بودن هستند.
- شخصیت: اگر در زمان نوزادی، کودک از لحاظ عاطفی ترسانده شده یا در معرض خطر قرار گرفته، بیشتر احتمال دارد که خجالت بکشد.
- رفتار آموخته شده: والدین، اولین و مهم‌ترین الگوی فرزندانشان هستند. اگر کودک، والد خجالتی داشته باشد، بیشتر احتمال دارد که این رفتار را بروز دهد.
اگر یک کودک در یک موقعیت اجتماعی، خجالت بکشد؛ ممکن است بعداً به خاطر رفتارش، خود را سرزنش کند. این سرزنش می‌تواند او را خودآگاه‌تر و خودانتقادگرتر کند و در واقع احتمال رفتار خجالتی کودک در آینده را افزایش دهد. با گذشت زمان، اعتماد به نفس و عزت نفس او ممکن است به تدریج تضعیف شود. هرچه یک کودک اعتماد به نفس کمتری داشته باشد، احتمال بیشتری دارد که در موقعیت‌های مختلف خجالت بکشد.
بیشتر بخوانید: اضطراب جدایی در کودکان | ۷ نشانه و روش تشخیص + راهکار درمان
کودک خجالتی را چطور اجتماعی کنیم؟
شما به عنوان والد کودک، نقش بسیار مهمی در زندگی او دارید. در صورتی که کودکتان خجالتی است، راه‌های زیر به اجتماعی شدن او کمک می‌کند.
- خودتان برون‌گرا باشید.
- فرزند خود را تشویق کنید تا در مورد دلایل خجالتش صحبت کند.
- هرگز هنگام خجالتی بودن فرزندتان، او را سرزنش یا مسخره نکنید. حمایت‌گر و همدل باشید.
- در مورد زمان‌هایی در زندگی خودتان که خجالتی بوده‌اید و چگونه بر آن غلبه کرده‌اید، برای فرزندتان بگویید. از آنجایی که کودکان اغلب والدین خود را کامل می‌بینند، اعتراف به خجالتی بودن خودتان می‌تواند باعث شود فرزندتان احساس بهتری داشته باشد و اضطراب کلی او را کاهش دهد.
- مراقب باشید که فرزند خود را با برچسب «خجالتی» خطاب نکنید. کودکان (و بزرگسالان) تمایل دارند به برچسب‌هایی که دیگران به آن‌ها می‌زنند، عمل کنند.
نقل قول از:
If other people say your child is shy, it’s OK to correct them gently in front of your child.
ترجمه:
اگر دیگران فرزند شما را خجالتی خطاب می‌کنند، ایرادی ندارد که جلوی فرزندتان آن‌ها را اصلاح کنید.
نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی چگونه است؟
به عنوان یک والد، بسیار مهم است که نحوه برخورد با دانش‌آموز خجالتی را بدانید. در ادامه، چند راهکار در این باره ارائه داده‌ایم.
- درک کنید که خجالت یک ویژگی ثابت نیست: صرف نظر از اینکه کودک شما اکنون خجالتی است، قرار نیست همیشه همین‌طور بماند یا در همه موقعیت‌ها چنین رفتاری داشته باشد. همچنین، خجالتی بودن ذاتاً چیز بدی نیست؛ بنابراین احساس نکنید که باید رفتار فرزندتان را تغییر دهید. در عوض، راه‌هایی بیابید تا او حتی در مواقعی که احساس خجالت می‌کند، در مدرسه موفق شود.
-
با معلم صحبت کنید: ارتباط با معلمان و کارکنان مدرسه، برای کمک به کودکان خجالتی بسیار مهم است.
از مقایسه‌ی رفتار کودک در مدرسه و خانه شروع کنید. چه فعالیت‌هایی را در خانه دوست دارد که در کلاس وجود ندارد؟ از چه کارهایی که در مدرسه از او انتظار می‌رود، خوشش نمی‌آید؟ اطلاعاتی را با کمک معلمان جمع‌آوری کنید و به دنبال راه‌هایی باشید که کلاس را برای کودک جذاب‌تر و راحت‌تر کند.
- علاقه‌های کودک را با معلم در میان بگذارید: برای مثال اگر کودک شما به حیوانات علاقه‌مند است، این موضوع را با معلم در میان بگذارید. برای درس علوم، این علاقه کودک می‌تواند راهگشا باشد و به کاهش خجالت او کمک کند. حتی امکان دارد کودک در بحث کلاسی شرکت کند.
- مطمئن شوید که کودک به چالش کشیده می‌شود: گاهی دلیل مشارکت نکردن کودک این است که فعالیت‌ها بیش از حد آسان‌اند. اگر چنین چیزی را حدس می‌زنید، با معلم در مورد فعالیت‌های چالش‌برانگیزتر گفت‌وگو کنید. از سوی دیگر، ممکن است فعالیت‌ها بیش از حد دشوار باشند و باعث عقب‌نشینی کودک شود. با معلم راه‌هایی برای ایجاد تعادل پیدا کنید.
- در خانه به او کمک کنید: گاهی دلیل خجالتی بودن کودکان در مدرسه، نگرانی درباره درست انجام ندادن کارهاست. بعضی کودکان در محیطی آرام و بدون فشار، راحت‌تر مهارت‌های جدید را می‌آموزند. اگر فرزندتان در نقاشی، ارائه‌ی شفاهی یا نوشتن داستان ضعف دارد، در خانه با او تمرین کنید. به او فرصت پیشرفت بدهید اما فشار وارد نکنید. هدف، تقویت اعتمادبه‌نفس است.
- بر دستاوردهای کودک تمرکز کنید: فقط به نقاط ضعف توجه نکنید. موفقیت‌های کودک را چه در کلاس و چه بیرون از آن جشن بگیرید. ورزش کردن، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی یا حتی کمک در خانه می‌تواند اعتماد به نفس او را بالا ببرد.
- دانش‌آموزِ او شوید: می‌توانید در خانه بازی «مدرسه» را با کودک انجام دهید. عروسک‌های فرزندتان را بچینید و اجازه دهید کودک نقش معلم را بازی کند. شما هم می‌توانید به‌عنوان یکی از «دانش‌آموزان» شرکت کنید اما هدایت بازی را به او بسپارید. این بازی گاهی ترس‌های کودک مانند همکلاسی‌های بداخلاق یا معلم عبوس را آشکار می‌کند. اگر شما در نقش «دانش‌آموز» کمی از این ترس‌ها را به شوخی بازی کنید، ممکن است کودک بخندد و بخشی از احساسات ترس‌آلودش آزاد شود و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ علت ترس کودکان از مدرسه | ۱۰ علامت + روش‌های درمان آن
درمان کمرویی کودک در مدرسه چیست؟
در ادامه راهکارهای برای درمان کمرویی کودک در مدرسه توسط معلمان و والدین ذکر شده است.
درمان کمرویی کودک در مدرسه توسط معلمان
- اجتناب از برچسب زدن: از به‌کار بردن کلمه «خجالتی» برای توصیف کودک پرهیز کنید. در صورت نیاز، رفتار او را با عبارات خاص مثل «امروز کمتر صحبت کرد» توصیف کنید تا از تثبیت این ویژگی جلوگیری شود.
- ابراز همدلی: با شناسایی و صحبت درباره احساسات کودک (مثل عصبی بودن) به او کمک کنید احساساتش را درک کند. تجربه‌های مشابه خود را به اشتراک بگذارید تا نشان دهید صحبت درباره احساسات مختلف، طبیعی است.
- تشویق رفتار برونگرایانه: رفتارهای مثبت اجتماعی، حتی اگر کوچک باشند را تشویق کنید و به‌تدریج سطح انتظارات را بالا ببرید تا کودک برای مشارکت بیشتر تشویق شود.
- دادن زمان کافی: به دانش‌آموزان خجالتی فرصت دهید تا در کلاس صحبت کنند. از عجله در صحبت به جای آن‌ها خودداری کنید و با صبوری به آن‌ها اجازه دهید اضطرابشان را مدیریت کنند.
- تشکیل گروه‌های کوچک: دانش‌آموزان را در گروه‌های دو یا سه نفره قرار دهید و فعالیت‌های تعاملی مانند بازی یا نمایش ترتیب دهید تا بتوانند تعامل اجتماعی داشته باشند.
- رفتار صمیمانه: با دانش‌آموزان خجالتی با گرمی رفتار کنید. تشویق و توجه کردن به آنان، می‌تواند باعث احساس صمیمیت و تقویت اعتماد به نفس شود.
درمان کمرویی کودک در مدرسه توسط والدین
- درک کمرویی کودک: همه کودکان خجالتی به یک شکل نیستند. شناخت دلیل کمرویی کودک به شما کمک می‌کند تا بهتر او را حمایت کنید. برخی کودکان از پاسخ دیگران مضطرب می‌شوند و برخی از صحبت کردن در جمع می‌ترسند. فهمیدن علت کمرویی کودک، به شما کمک می‌کند تا تصمیم بهتری بگیرید.
- تشویق کودک به بیان نیازها: خودابرازی را در موقعیت‌های روزمره تمرین کنید. از کودک بخواهید در رستوران غذا سفارش دهد یا به سؤالات فروشنده پاسخ دهد. اگر فوراً به جای او صحبت نکنید، به کودک فرصت می‌دهید تا فکر کند و توانایی‌هایش را نشان دهد. این کار برای درمان کمرویی دانش آموز در مدرسه بسیار مفید است.
- تشویق کودک برای نظر دادن: کودکان خجالتی ممکن است فکر کنند نظراتشان اهمیتی ندارد. از کودک بخواهید در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی، مشارکت کند. نشان دهید که به نظرات او اهمیت می‌دهید و آن‌ها را عملی کنید تا کودک ببیند صحبت کردنش تاثیرگذار است.
کلام آخر
خجالتی بودن کودکان می‌تواند بخش طبیعی از شخصیت آن‌ها باشد اما گاهی به یک چالش جدی تبدیل می‌شود که بر رشد اجتماعی و تحصیلی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. با این حال، باید بدانیم که خجالت یک ویژگی ثابت نیست و با حمایت درست والدین و معلمان، می‌توان آن را مدیریت کرد. با درک دلایل ریشه‌ای و فراهم کردن محیطی امن، می‌توان به کودک کمک کرد تا اعتماد به نفس خود را تقویت کند. به یاد داشته باشید که تمرکز بر نقاط قوت کودک، پرهیز از برچسب زدن و برقراری ارتباط مداوم با کادر مدرسه، کلید اصلی موفقیت در این مسیر است. با این اقدامات، می‌توان به کودک کمک کرد تا به تدریج از محیط امن خود خارج شده و با موفقیت در جامعه حضور یابد و از تمام پتانسیل خود بهره ببرد.
