کنترل هیجان در کودکان، چگونه؟

کودکان در هر قسمت از کشور با شرایط مختلفی مواجه‌اند، اما برخی از آنها که ساکنان مرزهای کشورند با مفهومی چون مین آشنایند. مین‌هایی که در نزدیکی محل زندگی‌شان خانه دارد و زندگی‌شان را درگیر خود کرده است. مریم‌سادات نشاط و همکارانش در شهریور امسال برای نخستین‌بار در کشور تحقیقی را با هدف بررسی گزارش مشکلات رفتاری- هیجانی در نوجوان قربانی مین و مهمات عمل‌نکرده در ٥ استان مرزی خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان‌غربی انجام دادند.

تعداد شرکت‌کنندگان در این پژوهش شامل ٣٥پسر و ٨دختر بودند. میانگین سن کل نمونه‌ها در دختران ٥/١٥ و در پسران ٢٥/١٦ و میانگین ‌درصد جانبازی‌شان هم ٦٧/٤٢ بود. آن‌طور که در نتیجه این پژوهش آمده، سطح سلامت روان در بین مناطق روستایی و شهری تفاوتی نداشت.

در مطالعه اپیدمیولوژی بررسی اختلالات روان در مناطق شهری بیشتر است و این درحالی است که دسترسی نوجوانان شهری به منابع آموزشی و اطلاعاتی، کتابخانه‌ها، اینترنت، همچنین وجود ارتباطات گسترده‌تر، امکانات تفریحی، وجود رشته‌های متنوع تحصیلی و فرصت‌های جدید برای اشتغال آتی در شهر بیشتر است، اما در روستا این موارد مقدور نبوده و نیازمند بررسی و تخصیص بودجه است. با آن‌که به نظر می‌رسد زندگی در شهر تشدید‌کننده فشارهای روانی است، اما در بررسی بازخورد فردی سلامت نوجوانان در این مطالعه، مشکلات مناطق روستایی و مرزی کمتر از شهرها نبوده است.

این یافته با نتایج مطالعات مشابه که جنگ و قربانی‌شدن به وسیله مین و مهمات می‌تواند سلامت روانشناختی افراد قربانی را تحت ‌تاثیر قرار دهد همسو است. این تحقیق پیرامون بررسی سطح رضایت از زندگی و کیفیت زندگی نوجوانان قربانی مین و مهمات عمل‌نکرده نتیجه می‌گیرد که این گروه از قربانیان مین از کیفیت زندگی بسیار پایین‌تر برخوردارند. مطالعات مشابه نشان می‌دهد کودکانی که در معرض جنگ و وحشت قرار دارند به میزان بالایی دچار افسردگی، رفتارهای بزهکارانه و اختلال جسمانی‌اند.

انفجار مین می‌تواند اختلالاتی مانند اختلال استرس پس از سانحه، اضطراب، افسردگی و همچنین اختلال در عملکرد روزانه و روابط اجتماعی و شکایات جسمانی و اختلالات نوروتیک به وجود آورد.

نتایج عملکرد تحصیلی اکثر نوجوانان مورد مطالعه در دروس ادبیات فارسی، ریاضیات و علوم در حد متوسط و ضعیف بود. این مطالعه می‌تواند پایه‌ای برای شروع یا توسعه خدمات مناسب و یکپارچه برای ارایه بهترین مراقبت به‌خصوص توانمندسازی تحصیلی نوجوانان آسیب‌دیده باشد تا با وجود معلولیت‌هایشان از تحصیل بازنمانند. افراد معلول در حدود یک‌سوم کمتر احتمال دارد مدرسه ابتدایی را تکمیل کنند. وجود ناتوانی‌های جسمی در نوجوانان، برقراری ارتباط و تعامل آنان در مدارس را تحت‌تأثیر قرار داده و از موانع اصلی مشارکت و حضور در مدرسه است. میانگین گویه‌های اضطراب/ افسردگی دختران در مقایسه با پسران قربانی مین و مهمات عمل‌نکرده به‌طور معناداری بالاتر است.

همچنین مطالعه نشان داد که دانش‌آموزان دختر نسبت به دانش‌آموزان پسر، از مشکلات سلامت روان بیشتری برخوردارند. تغییرات سریع فرهنگی و اجتماعی، تنوع ارتباطات و گستردگی نیازها، نوجوانان امروز را با فشارهای روانی مواجه کرده که مقابله با آن نیازمند شناخت و کسب مهارت و توانمندسازی است. از سوی دیگر، جنگ و خشونت خانگی منجر به اختلال استرس پس از سانحه در کودکان شده و این استرس سلامت روان کودکان را بیشتر به خطر خواهد انداخت.

مشکلات تفکر و توجه در دختران به‌طور معناداری بیشتر و تقریبا دو برابر پسران است. مطالعه‌ای مشابه نشان داده داشتن توانایی زندگی در مناطق محروم و حاشیه‌ای با اختلالات بیشتر به‌خصوص توجه و تمرکز همراه است. استرس در کودکان و نوجوانان مبتلا به ناتوانی، روند درک و رشد آنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد اما تأثیر این ناتوانی بر حسب جنسیت نامشخص است.

آنها در ادامه این گزارش به این نتیجه رسیدند که سن، تحصیلات و تعداد افراد خانواده مهمترین عوامل اثرگذار در وضع خودگزارشی مشکلات رفتاری- هیجانی نوجوان است. به‌علاوه آسیب‌های ناشی از نادیده گرفته شدن یا دست‌کم گرفته شدن و سوءرفتار هم می‌تواند سبب افزایش اختلال شود.

ضروری است نوجوانان قربانی مین و مهمات عمل‌نشده، از حمایت‌ها و برنامه‌های توانمندسازی بهره‌مند شوند تا در صورت آسیب‌های ایجاد شده، درمان شوند. از جمله محدودیت‌های این مطالعه، شرکت نکردن کل جامعه آماری در پژوهش است. به‌علاوه، تعداد دختران و پسران شرکت‌کننده در طرح با هم تفاوت داشت و میزان دختران بسیار کمتر از پسران بود که این میزان نشان از آسیب‌های مین و مهمات عمل‌نکرده بیشتر در پسران داشت و به‌نوعی باعث ایجاد حجم نمونه ناکافی برای ارزیابی برخی از تفاوت‌ها و ویژگی‌های روانشناختی بر حسب جنسیت شد.

همچنین چون ابزار اندازه‌گیری در پژوهش حاضر فقط پرسشنامه بود، ارزیابی بالینی از میزان دقت آزمودنی‌ها و همچنین انجام مطالعه تطبیقی با سایر کشورها در زمینه وضع روانشناختی نوجوانان دختر و پسر قربانی مین ضروری است.

مطالعه حاضر تأثیر منفی مین و مهمات عمل‌نکرده بر وضع روانشناختی کودکان و نوجوانان دختر و پسر قربانی ساکن در مرزهای کشور را به‌خصوص در گویه‌های اضطراب/ افسردگی، مشکلات تفکر توجه نشان داد. لذا بهبود شرایط نوجوان قربانی مین نیازمند درک و همکاری بین سازمانی بوده و باید نیازهای اجتماعی، اقتصادی، روانی و جسمی آنها در خانواده، جامعه و محیط اجتماعی- فرهنگی در کنار عوامل مهم اثرگذار ازجمله سن و تحصیلات مورد توجه قرار گیرد.

مداخلات روانشناختی مناسب هر سن به صورت فردی و گروهی و شرکت در جلسات مشاوره فردی و گروهی می‌تواند مشکلات این گروه را درمان کند یا کاهش دهد.