کودک آزاری در ایران، رسانه تنها اسلحه ماست

موسوی چلک، رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران: آمار آزارهای جنسی، در ایران قابل اثبات نیست.

در ماههای اخیر گمانه‌زنی در خصوص بالارفتن آمار کودک آزاری و تجاوز را افزایش پیدا کرده است . اما آیا به واقع چنین است؟!

مثل این است که روی یک تابلوی الکترونیکی، اسم های مختلف، مرتب بالا و پایین شود.. ستایش ، آتنا، ندا ، بهاره و دانش آموزان مدرسه‌ای در غرب تهران.. نامشان را گذاشته اند کودکان قربانی آزار جنسی... تکرار این اسمها ، یعنی تکرار تمام سرکوب‌ها ، عقده‌ها و شکاف‌هایی که گره شده‌اند در گلوی آدم‌ها. آدم‌هایی که برچسب "متجاوز" مُهر شده روی پیشانی‌شان . اصلا چقدر برایمان مهم است که بدانیم، خیرآباد کجاست؟

امیرحسین پورجعفر ۱۶ ساله که قاتل ستایش نام گرفت و بالای دار رفت که بود یا این آخری‌ها در خمینی‌شهر چه مسایلی دست به دست هم دادند تا بهاره ۶ ساله مورد آزار قرار گیرد. تکرار یک سویه این خبرها در ماه‌های اخیر گمانه‌زنی در خصوص بالارفتن آمار کودک آزاری و تجاوز را افزایش داده است . اما آیا به واقع چنین است؟! به باور ریس انجمن مددکاری اجتماعی ایران « افزایش آمار تجاوزها، قابل اثبات نیست ، چرا که تا پیش از این آماری در این خصوص وجود نداشته که به ما نشان دهد، وضعیت بدتر شده است.»

سرعت انتقال خبرها زیاد است

سید حسن موسوی چلک در پاسخ به گمانه زنی‌ها در خصوص بالارفتن آمار آزارجنسی و تجاوز به کودکانن می‌گوید: گسترده شدن اخبار مربوط به تجاوز و به ویِژه کودک آزاری جنسی الزاما به معنای افزایش وقوع این پدیده نیست. به این دلیل که پیش از اینها هم آماری نداشتیم که با استناد به آن بگوییم قبلا آمارها این چنین بود و حالا به این تعداد افزایش پیدا کرده است. آمارهایی هم که پیش از اینها وجود داشت بیشتر بر اساس مواردی بود که به سازمانهای مختلف خدماتی و حمایتی ارجاع شده بود.

ریس انجمن مددکاری اجتماعی ایران تاکید می‌کند: آنچه باعث شده اینگونه به نظر بیاید که آمار تعرض و آزار جنسی افزایش پیدا کرده ، مشهودتر شدن وقایعی از این دست است.

موسوی چلک، دلیل این مساله را سرعت رسانه ها در انتقال اخباری از این دست می‌داند. او در این باره می‌گوید: حساسیت رسانه ها در این خصوص زیادتر شده و بیشتر به این موضوعات می‌پردازند و شبکه‌های اجتماعی هم سرعت انتشار چنین خبرهایی را بیشتر کرده‌اند.

به گفته او ورود سازمانهای غیردولتی در حوزه کودکان به این موضوعات و دسترسی بیشتر شهروندان به منابع اجتماعی از دیگر دلایلی است که باعث می‌شود بیش از پیش در جریان خبرهای مربوط به تعرض و آزارجنسی قرار بگیریم.

تسهیل دسترسی شهروندان به منابع اجتماعی

منظور از منابع اجتماعی، ارگان‌هایی همچون اورژانس اجتماعی هستند که به گفته موسوی چلک میزان دسترسی شهروندان به آنها بیشتر شده است. موسوی چلک که از موسسان ارگان اورژانس اجتماعی است، به خاطره‌ای در این باره اشاره می‌کند و می‌گوید: ۲۰ سال پیش وقتی اورژانس اجتماعی را راه انداختیم سفری به ایلام داشتم. تا قبل از آن روز اصلا گزارشی از ایلام در مورد کودک آزاری به ما نرسیده بود، بلافاصله فردای آن روز مراجعه کننده در این خصوص داشتیم . به این دلیل که منابع اجتماعی نبود و وقتی آمد اطلاعات و گزارشها هم بیشتر شد. بنابراین منابع اجتماعی و گسترش آنها در این زمینه کمک کننده است.

او ادامه می‌دهد: تا همین چند سال پیش اورژانس اجتماعی وجود نداشت، مراکز ارائه کننده خدمات در حوزه کودک آزاری تا همین حد هم وجود نداشتند و حساسیت اجتماعی تا این اندازه بالا نرفته بود که اکنون بالا رفته. همه این موارد باعث شده که آموزش و پرورش هم نسبت به این موارد حساس شده است.

او در پاسخ به این پرسش که آیا فکر نمی‌کنید، فشار افکار عمومی باعث شده نهادهایی چون آموزش و پرورش هم روی موضوعاتی از این دست حساس شوند، می‌گوید: نه من با این حرف چندان موافق نیستم . به عنوان کسی که ۲۴ سال است روی این موضوع کار می‌کنم، می‌گویم که افکار عمومی به تنهایی عامل این حساسیت ها نبوده است. وقتی اورژانس اجتماعی را ۲۰ سال قبل راه انداختیم، ضرورت جامعه ایجاب می‌کرد که چنین نهادی ایجاد شود. بخشی از این مساله به گستردگی آسیب‌های اجتماعی و بخش دیگری به فشارهای بین المللی برمیگردد. ما نمی توانیم نسبت به این واکنش ها بی تفاوت باشیم. اما در مجموع و فراتر از تمام اینها ضرورت های اجتماعی ایجاب کرد که رصد آسیب های اجتماعی بیشتر شود. به همین دلیل است که در برنامه ششم مصوب می‌شود که ۱۴۰ اورژانس اجتماعی دیگر هم اضافه شود.

لزوم تغییر سیاست رسانه‌ای و سیاست اجتماعی

موسوی چلک در خصوص سیاست رسانه‌ای و سیاست اجتماعی، رصد آسیب های اجتماعی نکات وِیژه‌ای را طرح می‌کند. او می‌گوید: دو موردی که در حوزه سیاست‌گذاری در کشور ما خیلی روشن و شفاف نیست، سیاست رسانه‌ای و سیاست اجتماعی ، به ویژه در حوزه آسیب های اجتماعی است.

او ادامه می‌دهد: هیچکس منکر نقش رسانه در چند مولفه ی اصلی نیست. از جمله نقش رسانه در افزایش آگاهی مردم برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی... به هر حال رسانه در معنای عام خودش امروز باعث شده دسترسی به اطلاعات سریعتر ، ارزان‌تر و فراگیرتر شود. همین امروز در دورترین نقاط کشور هم مردم به تلویزیون، سایتها و شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارند و اجتناب ناپذیر است و شاید به همین دلیل است که امروز از رسانه به عنوان نهاد مستقل اجتماعی یا "نهاد ششم اجتماعی" نام می‌برند.

او از رسانه در کنار پنج نهاد اقتصاد، خانواده، حکومت، آموزش و دین به عنوان یکی از نهادهای موثر در سیاستگذاری اجتماعی نام می‌برد.

رسانه‌ها، منابع اجتماعی را معرفی کنند

موسوی چلک ادامه می‌دهد: نقش دیگر رسانه معرفی منابع اجتماعی است. یعنی همانطور که تبلیغ محصولات خوراکی می‌کنیم ، منابع اجتماعی را هم معرفی کنیم. اگر مثلا همانطور که مسابقه فوتبال یا تبلیغات مختلف از تلویزیون پخش می‌شود، برنامه های تبلیغاتی پخش کنیم که مردم را با منابع اجتماعی در دسترس آشنا می‌کند، قدرت و سرعت خبررسانی و اقدام به موقع برای کمک به آسیب‌دیدگان اجتماعی هم بیشتر می‌شود. چرا که مردم نسبت به انواع آسیب ها آگاه تر می‌شوند.

او پیشنهادی هم برای سایت ها و خبرگزاری‌های داخلی برای تبلیغ منابع اجتماعی دارد. موسوی چلک در این باره می‌گوید: مثلا همین سایت خبرآنلاین یا سایت‌های دیگر ، می‌توانند در سایت خودشان یک بخش به نام معرفی منابع اجتماعی بارگذاری کنند و از این طریق مردم را آگاه‌تر کند.

بخش دیگر به گفته او به معرفی قوانین و مقررات برمیگردد تا به این ترتیب مردم نسبت به قوانین مربوط به این حوزه آشنا شوند و با سازمانهای ارائه کننده خدمات ارتباط برقرار کنند.

اما یکی از مهمترین موضوعاتی که ریس انجمن مددکاری اجتماعی ایران از آن حرف می‌زند، نقش رسانه در ترویج مطالبه‌گری اجتماعی است. موسوی چلک می‌گوید: با وجود محدودیت‌هایی که بر سر راه خبرنگاران برای پوشش شفاف خبرهای این چنینی قرار دارد اما تقویت و ترویج مطالبه‌گری اجتماعی باید در الویت وظایف رسانه قرار گیرد. با این حال او معتقد است در انعکاس اخبار چند نکته باید لحاظ شود. اول صداقت در انتقال خبر، دوم نداشتن سوگیری ارزشی ، احساسی و جناحی . هریک از این موارد باید رعایت شود تا رسانه نقش یادگیری اجتماعی منفی را بازی نکند. « به جای اینکه بیاییم جزییات یک رابطه جنسی را توضیح دهیم، می‌توانیم این موضوع را دستمایه یک تحلیل بزرگتر قرار دهیم و موضوع را مورد پردازش قرار دهیم تا نقش رسانه به عنوان یک عنصر موثر در فهم آسیب های اجتماعی و کاهش آن به خوبی درک شود.»