تاثیر فضای مجازی بر کودکان، هویتشان در خطر است؟

امروزه با مقوله جدیدی در امر تربیت مواجه هستیم که نقش زیای در شخصیت انسانها ایفا میکند، ولی در همان حدِ مهم بودنش ناشناخته است. اسم این عامل تربیتی گمنام (فضای مجازی)؛ فضایی که کاربرانش را مدیریت میکند و بیشترین خطر را برای کودکان و نوجوانانی دارد که در معرض الگوپذیری و تقلیدند و از لحاظ هویتی دارای تعریف و شناخت خاصی از خود نیستند و بیشتر در این فضا به دنبال ساختن هویت خود، می گردند.

فضای مجازی؛ میدان متفاوت و جذابی است که شیوه های مختلف فکر و زندگی کردن و هدف داشتن را به نمایش می گذارد و کاربر است که حق انتخاب دارد، چگونه با او ارتباط برقرار کرده و در این میدان نقش آفرینی کندولی انخاب زمانی محقق میشود که ابعادموضوع را به صورت کامل بشناسیم و قادر باشیم آن در جهت استفاده بهینه مدیریت کنیم.

۱.دور شدن از واقعیت:

کودکی و نوجوانی سن آموزش دیدن و تاثیرپذیری و یک فرصت مهم برای شناخت واقعیت های دنیا و برنامه ریزی برای قبول مسئولیت و ایفای نقش در بزرگسالی است. باتوجه به فضای امروز کودک و نوجوان ما از منبعی واقعیت را می آموزد که خودش غیر واقعی و مجازی است پس هر چه بنا برای زندگی واقعیش طرح ریزی کند، بیهوده است چون از واقعیت دوراست. پس عمر مخاطب کاربری تلف شده و انرژی و شور دوره طلایی زندگیش را در جایی خرج کرده که نه تنها هیچ کمکی برای ساخت آینده اش نمی کند، بلکه فضا را برای ساختن هویت های غیر واقعی فراهم کرده و او را به غیر واقعی بودن عادت داده است.

۲. وابستگی(اعتیاد) مجازی:

در گروه های سنی مختلف افراد نیازمند راه هایی برای تخلیه انرژی خود هستند. کودکان و نوجوانان امروز که انرژی و انگیزه های زیادی برای حرکت دارند تنها یک مسیر مهیج تخلیه انرژی پیش رو خود میبیند و آن در گیرشدن با فضای مجازی است. شبکه ای که جذابیت های آن انقدر زیاد است که بدون تمرین قبلی قادر به کنترل و خودمدیریتی در مواجه با آن نخواهند بود. این معضل، اختلالی در فرد با نام اعتیاد مجازی پدید می آورد ، اعتیادی که براثر استفاده مکرّر و دیوانه وار از اینترنت حاصل می شود به صورتی که فرد بدون استفاده از آن، احساس کمبود کرده ، روابط او با محیط مختل، و از حالت عادی خارج می شود.در واقع کودک و نوجوان تمام آن توجه که در صورت استفاده از انرژی در دنیای واقعی طلب کرده است را در دنیای مجازی دریافت می کند وبه همین جهت دچار انزوا و کناره گیری اجتماعی می شود.

۳. تنها ماندن:

ما با تعداد زیادی از انسانها مواجه ایم که به فضای مجازی رو می آورند تا شاید بتوانند تنهایی درونی خود را در آن جبران کنند. این معضل در سن نوجوانی بیشتر به چشم میخورد، ازآن جهت که افراد در این سن احساس می کنند که درک نمی شوند و کمی از خانواده فاصله می گیرند و به دنبال تعریف متفاوتی از خویش بر می آیند. حال در این حالت، به فضای در دسترس مجازی پناه می برند. که در نهایت نه تنها آن تنهایی را ازبین نمی برد بلکه در آینده حس منفرد بودن بیشتری را تجربه می کند. چراکه در جهت جبران تنهایش با انسانهایی تعامل کرده که حتی در درست بودن هویتشان(زن یامرد بودنشان) هم میتوان شک کرد و هیچ علاقه عمیقی این فضا شکل نخواهد گرفت و روابط غیر همدلانه را تجربه میکند. همچنین فرصت ارزشمند یافتن روابط عمیق و انسانهای واقعی همفکر را برای جبران خلأ تنهایی از دست می دهد و تنهاتر خواهد شد.

۴. سوء استفاده جنسی:

کودکان و نوجوانان به دلیل پاکی و صداقتشان به عنوان اولین قربانیان فضای مجازی محسوب می شوند، که گاهأ از طریق اتاق های چت و گپ زنی، مورد اغفال و سوءاستفاده قرار می گیرند .حتی گاهی از طریق ضبط تصاویر خصوصی و احیاناً غیراخلاقی از طریق دوربین اینترنتی و آوردن اطلاعات و عکس های خصوصی آنان را وادار به پذیرش رابطه جنسی فیزیکی کرده و با تنظیم قرارهایی در محیط خانه ها در دام آنها میفتند. آنگاه ما با کودک و نوجوان بیقراری مواجه میشویم که در کارهای روزمره اش موفق نمیشود و ناراحتی و ترس شدیدی را حمل می کند ولی جرأت بازگو کردن این مسائل را به خانواده ندارد.

۵. فیبم های مستهجن:

به نمایش تصویری و یا کلامی رفتارهای جنسی با هدف ارضای خواسته های جنسی گفته می شود. خطر این پدیده در نوجوانی به دلیل انفعالات هورمونی و شدت میل جنسی جدی تر است و زمانی که در معرض این گونه مطالب و تصاویر محرک قرار بگیرد معمولاً به ارضای غیرطبیعی جنسی آن می انجامد.حالا فرض کنید که این فرآیند در سن پایین تر یعنی کودکی اتفاق بیفتد.کودک ما توانایی هضم روحی این تصاویر را نخواهد داشت و دچار اختلال های مختلف روحی و بلوغ زودرس خواهد شد.

محافظت از فرزندان در فضای مجازی

والدین و متولیان تربیتی معمولا دغدغه چگونگی برخورد ومحافظت از کودک ونوجوان را در برابر خطرات فضای مجازی را دارند در این مقاله سعی شده راهکارهای پیشنهادی در جهت ارائه رفتار مناسب بیان گردد:

1. مدیریت تلفن همراه:

بهترین شیوه برای مصون نگه داشتن کودک نوجوان دور نگه داشتن او از آن امریست که یقین داریم خطرات زیادی را به همراه دارد،ولی به هرحال با توجه به گستردگی ارتباط و استفاده مفید آموزشی از این وسیله، ما نیازمند مدیریت آن برای استفاد از منافعش هستیم. بهترین شیوه مدیریتی در اختیار قرار ندادن تلفن همراه شخصی، برای فرزندانمان است در صورتی که شما با اصرار آنها مبنی بر داشتن تلفن همراه مواجه شدید از او بخواهید که 4دلیل مفید بودن تلفن همراه هوشمند که با رجوع به تکنولوژی دیگری آن نیاز ازبین نمیرفت را برای شما ذکر کنند در صورت قانع شدن اورا در اختیارش میگذارید(طبق تحقیقات هنوز کسی به 4دلیل مفید بودن تلفن همراه هوشمند برای کودک ونوجوان دست پیدا نکرده است) و این امر اطمینان را به کودک ونوجوان خواهد داد که اثرات مثبت این فضا درک شده و شرایط روحی و سبک زندگی امروز راپذیرفتید و بنای ناسازگاری با اورا ندارید و عملکرد شما بریک منطقی استوار است.

2. مسلط شدن بر اینترنت و ملحق شدن به فرزندان:

اگر شما از آن دسته از والدین هستید که به هر دلیلی گوشی همراه هوشمند در اختیار فرزند خود قرار داده اید پس از این به بعد باید خود را مجهز به دانش فضای مجازی کنید. درباره آن مطالعاتی داشته، در فضای اینترنت به سیر و سیاحت پرداخته و به قسمت‌های مختلف آن سر بزنید. از موتورهای جستجو استفاده کنید. از برنامه‌های تجاری مختلفی که فعالیت‌های نوجوانان را در اینترنت کنترل کرده ومیتواند سایت‌هایی را که فرزندانتان به آن‌ها مراجعه کرده‌اند ذخیره کرده و از دسترسی به سایت‌ها و برنامه‌های ویژه‌ای ممانعت کنند. همچنین ازنرم‌افزارهایی که قادرند از دریافت و نصب کردن (دانلود کردن) برنامه‌ها از اینترنت جلوگیری کنند و محدودیت‌هایی را برای مدت زمان استفاده از اینترنت در نظر بگیرند اطلاع پیداکرده و نصب کنید . وقتی اطلاعات شما دقیق باشد نظارت شما به صورت مستقیم و غیر مستقیم بیشتر خواهد شد.

3. راه اندازی جلسات گفتگو با فرزندان:

معمولا والدین در صورت خرید کوچک ترین وسیله برای فرزند درباره نحوه استفاده آن باهم به گفتگو مینشینند، پس لطفأ پس از خریدگوشی هوشمند هم در مورد فواید آن و هم در مورد معایب آن بایکدیگر صحبت کنید. علاقه آنان به این فضا را بپذیرید ولی خطرات آن را هم گوشزد کنید؛ آنان را آماده سازید که اگر با موقعیت‌ها و افراد مشکوکی روبه‌رو شدند بدانند که چگونه باید برخورد کنند. بدون تحمیل موضوعی با آنها گفتگو کنید و از آن‌ها بپرسید که کدام قسمت فضای مجازی را دوست دارند و علت آن را بیان کنند.از آنها سئوال کنید ولی از بازجویی پرهیز و در عوض خود را علاقه‌مند نشان دهید که می‌خواهید در مورد دوستان اینترنتی‌اش بیشتر بدانید و نگران نباشید که حریم بین شما و او از بین برود، این راهکار فرزندتان را به شما نزدیک تر و فضای اعتماد بیشتری ایجاد میکند.

4. قواعد منطقی وضع کنید:

در هر خانه ای قواعدی حاکم است مثلا اینکه والدین هرگز اجازه نمی‌دهند که فرزندانشان تمام شب را در بیرون از خانه بگذراند یا هر فیلمی را تماشا کنند. برای استفاده از این فضا هم باید قواعدی حاکم باشد مثلاً در چه مواقعی و یا چه مدتی آن‌ها می‌توانند خودشان را با اینترنت سرگرم سازند . آن‌ها چه کارهایی را می‌توانند و چه کارهایی را نمی‌توانند انجام دهند.

به علاوه بیشتر والدین به بدرفتاری فرزندانشان در جهان واقعی عکس العمل نشان میدهند. در مورد بدرفتاری‌های اینترنتی آن‌ها هم باید به همان صورت عمل نمایند و اگر والدین متوجه شدندکه فرزندشان دیگران را از طریق اینترنت مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند و یا به بعضی سیستم‌ها آسیب وارد می‌کنند و یا به جاهایی که نباید بروند ، می‌روند و چیزهایی را که نباید بگوید ، می‌گوید باید با آنها برخورد کنند.

و همواره نوجوانان را تشویق نمایید که در کنار استفاده از اینترنت به فعالیت‌های جهان واقعی هم توجه نشان دهند برای رسیدن به این هدف باید زندگی در فضای اینترنتی را فرع فضای واقعی قرار داده و تمام تلاش خود را در جهت گسترش فعالیت‌های غیر اینترنتی نوجوانان انجام دهید.