تربیت کودک بدون تنبیه، شدنی است؟

با حذف تنبیه چگونه فرزندمان را تربیت خواهیم‌ کرد؟ اینکه گاهی اوقات کودکان رفتار نامناسبی از خود نشان می‌دهند و موجب آسیب رساندن به دیگران می‌شوند تنها از روی رفتار کودکانه است. این رفتارها ممکن ‌است ناشی از شیطنت، انرژی زیاد، خشم، سردرگمی و احساس عدم امنیت باشد. هر چقدر رفتار کودک شما ناخوشایندتر باشد بیشتر به حمایت شما نیاز دارد چرا که این رفتار ناخوشایند نتیجه رنجی است که متحمل می‌شود که بیشتر به ‌علت درک نشدن توسط والدین است. در تربیت کودک بدون تنبیه باید شناخت درستی از کودک خود به دست آورید و واکنش درستی در هر موقعیت نشان دهید.

نقطه عکس درک نشدن هم صدق می‌کند، بعضی اوقات کودکان ما بهترین رفتار را از خود نشان می‌دهند ولی باز هم آنها را درک نمی‌کنیم. دکتر نائومی آلدرت (Naomi Aldort) می‌گوید:

هنگامی که به مراجعین خود عنوان می‌کنم که با تنبیه کودک مخالفم این باعث تعجب آنها می‌شود و سوال آنها این است که چگونه می‌توان به تربیت کودک بدون تنبیه پرداخت؟ پاسخ بسیار روشن ‌است کودکان هر آنچه را که زندگی می‌کنند به راحتی فرا می‌گیرند. تنبیه مانع رشد شخصیتی کودک می‌شود.

کودکانی که تنبیه می‌شوند نمی‌توانند خود قوانینی برای زندگی خود تعیین‌ کرده و از آن پیروی‌ کنند. موثرترین روش برای تربیت کودکانمان همان روشی است که دوست داریم آنها با دیگران در پیش بگیرند. نکته ظریفی که باید به آن دقت کرد تفاوت محدودیت‌ها و تنبیه است. بعضی رفتارها که کودک خود را از آنها منع می‌کنیم برای رشد شخصیتی آنها لازم است. به دنبال راهی هستیم که والدین بجای تربیت کودک با تنبیه با ایجاد درک و احساس درست، مسیر زندگی سالم را به آنها نشان دهند.

اثرات مخرب تنبیه کودک چیست؟

تحقیقات نشان داده است که استفاده از تنبیه موجب ناهنجاری رفتاری در کودکان می‌شود. تنبیه باعث ترشح آدرنالین و دیگر هورمون‌هایی شده که به پرخاشگری کودک می‌انجامد. کودکانی که تنبیه شدند تبدیل به افرادی می‌شوند که قدرت استنتاج نداشته و روحیه همکاری پایینی دارند. کودکان به سرعت رفتاری را که به خاطر آن تنبیه شده‌اند، فراموش می‌کنند در حالی که اثرات منفی تنبیه تا هفته‌ها در ذهن آنها باقی می‌ماند. تنبیه به‌ لحاظ عاطفی بین ما و فرزندانمان فاصله ایجاد می‌کند در نتیجه فرزندان ما احساس امنیت نمی‌کنند. در عوض تربیت کودک بدون تنبیه ابزاری کارآمد جهت تربیت فرزندانی مسئولیت‌پذیر، شاد و با ملاحظه است. این کودکان توانایی کنترل هیجانات و به تبع آن رفتار خود را دارند.

چگونه می توانیم به تربیت کودک بدون تنبیه بپردازیم؟

تربیت کودک بدون تنبیه اصول و تکنیک‌هایی دارد که روی اکثر کودکان جواب می‌دهد. در کل این روش‌های مبتنی بر ارتباط صحیح و درک متقابل هستند نه اعمال محدودیت و بازدارندگی. اگر شما روش‌های دیگری را امتحان کرده‌اید و نتایج مثبتی داشته حتماً در قسمت نظرات با ما و دیگر والدین در میان بگذارید.

هیجانات خود را کنترل کنید

برای این که به کودکان خود بیاموزید که هیجانات خود را کنترل کنند باید خود نیز کنترل هیجانات خود را به‌دست بگیرید. هنگامی که عصبی هستید اقدامی نکنید. به جای عصبانیت از کودک مکث کنید، هنگامی که فرزند شما مرتکب اشتباهی می‌شود اگر نمی‌توانید با فرزند خود با عشق و عطوفت رفتار کنید، به گونه ای رفتار کنید که از یک پدر و مادر موفق انتظار می‌رود و اگر نمی‌توانید این‌گونه رفتار کنید یک نفس عمیق بکشید و تا قبل از این ‌که آرام شوید به مساله‌ای که پیش آمده به هیچ عنوان اشاره نکنید. از بروز رفتارهای عجولانه و مخرب بپرهیزید چرا که نتیجه‌ای عکس خواهید گرفت. یکی از اصول تربیت کودک بدون تنبیه همین پرهیز از رفتار عجولانه است.

به احساسات آنها احترام بگذارید

هنگامی که کودک شما متاثر از ترشح هورمون‌هایی همچون آدرنالین سرشار از انرژی است یا دچار حس پرخاشگری شده قادر به یادگیری نیست. در چنین حالتی به‌جای ایراد یک سخنرانی بهتر‌است که موقعیت‌شناس باشید، با کودک خود همراهی کنید و با حضور دلسوزانه خود به او اجازه دهید تا هیجانات خود را تخلیه کند. هدف شما ایجاد بستری مناسب جهت تخلیه انرژی‌های کودکتان است.

تخلیه هیجانات به همراه بزرگتری دلسوز، قابل ‌اطمینان، موافق و همراه به این کودکان کمک می‌کند تا بیاموزند که چگونه خود بر این هیجانات فائق آیند و درنهایت راه کنترل احساسات خود را یاد می‌گیرند. سعی نکنید هنگامی‌که کودکان دچار احساسات و هیجانات هستند با آنها به بحث و جدل بپردازید. در نهایت بعد از اینکه آرام شدند به شما احساس نزدیکی بیشتری می‌کنند و در نتیجه پذیرای راهنمائی‌های شما هستند واینجا است که می‌توانیم به تربیت کودک بدون تنبیه بپردازیم. بسیار حائز ‌اهمیت است که گاهی سکوت پیشه کنید و فقط نظاره‌گر باشید چرا که با کلمات و رفتار خود احساسات آنها راجریحه‌دار می‌کنید و باعث می‌شوید راه‌های ارتباطی نامشهود موجود بین شما و فرزندتان قطع‌شود.

نحوه یادگیری کودکان را به خاطر بسپارید

به طور مثال مسواک‌ زدن دندان را در نظر بگیرید. انجام این کار را از سنین بسیار پایین شروع کنید، ابتدا با مسواک زدن دندان‌های خود نحوه مسواک ‌زدن را به او نشان دهید، این کار را مانند یک بازی برای او انجام دهید سپس به‌تدریج به او این اجازه را بدهید که خودش دندان‌هایش را مسواک بزند. به همین ترتیب به او تشکرکردن، رعایت نوبت، مراقبت از وسایل شخصی، غذا دادن به حیوانات، انجام‌ تکالیف و هر آموزش دیگر را بیاموزید. آموزش کارهای روزانه برای کودکان شما بسیار ارزشمند است چرا که زمینه را برای آموختن اصول اولیه زندگی فراهم می‌کند همان گونه که داربست‌ها زمینه شکل‌گیری یک ساختمان را مهیا می‌کنند. شاید هنگامی که کودک شما ژاکت خود را فراموش می‌کند بسیار عصبانی شوید ولی جیغ‌ کشیدن کمکی به حل مشکل او نمی‌کند بلکه بایستی با پیروی از روش تربیت کودک بدون تنبیه به آموزش او بپردازید.

قبل از این‌که اقدام به اصلاح رفتار آنها کنید به کودک خود نزدیک شوید

با کودکان خود ارتباط برقرار کنید و این ارتباط را حفظ کنید تا بتوانید به آنها کمک کنید کارهای خود را به نحو احسن انجام دهند. به خاطر داشته باشید رفتار نامناسب کودکان برگرفته از احساس بدی است که نسبت به خود دارند؛ حسی که ناشی از عدم صمیمت با والدین است. به اندازه قد او خود را پایین بیاورید، در چشمان او نگاه کنید و با لحنی دوستانه بگوئید «بدون عصبانیت به من بگو چی میخوای» او را بغل کنید و بگوئید «دوست داری بیشتر بازی کنی؟… اما وقت خوابه». با او صمیمانه تماس چشمی برقرار کنید و سپس بگوئید «هی پسر چقد عصبانی هستی». دستان خود را روی شانه او بگذارید و به آرامی بگوئید «تو می‌ترسی با من حرف بزنی» و با ارتباط موثر با کودک خواهید دید که تربیت کودک بدون تنبیه به راحتی میسر است.

محدویت‌هایی را مشخص کنید اما این کار را با همدلی انجام دهید

قطعا بایستی بر رعایت بعضی قوانین پافشاری کنید اما می‌توانید نظر او را نیز جویا شوید، انجام این کار باعث می‌شود که فرزند شما احساس کند که او را درک می‌کنید و همین امر موجب می‌شود که بیشتر این محدودیت‌ها را بپذیرد. با خونسردی به او بگوئید «می دونم برادرت عصبانیت کرده اما باید مشکلت رو با حرف زدن حل کنی» یا عباراتی مانند «من هم با نظر مامانت موافقم، جوابت همونطور که مامان گفت نه هست»

فراموش نکنید که هر کج‌خلقی بیانگر یک خواسته معقول است اگرچه نحوه بیان آن صحیح نیست

فرزند شما برای کار خود دلیل دارد حتی اگر از نظر شما منطقی نباشد. اگر رفتار او وحشتناک است به دلیل حس بسیار بدی است که در خود دارد. او نیاز به خواب بیشتر دارد، نیاز دارد که به او زمان بیشتری اختصای دهید، اوقات فراغت بیشتری نیاز دارد، نیاز دارد که گریه کند و هیجانات خود را تخلیه کند و این در حالی است که ما مانع تمامی این خواسته‌ها شده‌ایم. پدر و مادری که از روش کودک بدون تنبیه تبعیت می‌کنند با بها دادن به خواسته‌های ناملموس فرزند خود او را به سمت رفتاری معقول هدایت می‌کنند. تربیت کودک بدون تنبیه بر همین اساس عمل می‌کند تا رفتارهای نامعقول به سمت بدتر شدن نروند.

بگوئید بله

اگر درخواست خود را صمیمانه عنوان کنیم معمولا کودکان تمام کارهای مورد‌نظر ما را انجام خواهند داد. راهی پیدا کنید تا کلمه بله را جایگزین کلمه نه کنید حتی زمانی ‌که در حال تعیین محدودیت‌ها هستید. بله زمان نظاقت است، بله من به شما کمک خواهم کرد، بله ما اجازه می‌دهیم که کارهایت را انجام بدهی، بله تو می‌توانی نسبت به آن اعتراض کنی و غر بزنی، بله اگر کمی عجله کنیم یک کتاب داستان دیگر می‌توانیم بخوانیم، بله ما می‌توانیم این کار را انجام دهیم و لذت ببریم، بله من عاشق تو هستم و بله چقدر خوشبختم که فرزندی مانند تو دارم. تمامی این عبارت‌ها برای تربیت کودک بدون تنبیه کارآمد هستند. این عبارات باعث می‌شوند که فرزند شما با کمال میل خواسته‌های شما را برآورده کند.

هر روز در زمان خاصی با کودک خود ارتباط برقرارکنید

تلفن خود راکنار بگذارید، کامپیوتر را خاموش کنید و به کودک خود بگوئید بیست دقیقه را فقط به تو تخصیص داده‌ام، دوست داری در این مدت چه‌کاری انجام بدهیم؟ این زمان را طبق میل او رفتار کنید. دنیا پر از موقعیت‌هایی است که کودک از عهده آنها برنمی‌آید. تنها برای بیست دقیقه یک رقیب بی‌کفایت برای او باشید و اجازه دهید که او در این میدان پیروز باشد. ایجاد فضایی پر از شادی و خنده موجب زدودن ترس و استرس درون کودک شما می‌شود پس با او به بازی بپردازید، خود را احمق جلوه دهید و فضایی آکنده از خنده برای او ایجاد کنید. مشاهده خواهید کرد که تربیت کودک بدون تنبیه بسیار دلنشین و لذت‌بخش است.

با پرتاب متکاها به جنگ یکدیگر بروید، کشتی بگیرید، از سر و کول هم بالا بروید، به او اجازه دهید در مورد افکارش با شما صحبت کند و در نهایت بگذارید با صدای بلند فریاد بزند و رجزخوانی کند تنها کافی است که همه احساسات او را بپذیرید. حضوری صد در صدی داشته‌ باشید. کودکانی که می‌دانند در ساعت مشخصی می‌توانند با والدین خود وقت بگذرانند به رشد و بالندگی خواهند رسید چرا که به راحتی می‌توانند تمام احساسات خود را بروز دهند و تلاش خود را می‌کنند تا رفتار مناسبی از خود نشان دهند. تربیت کودک بدون تنبیه کار سختی نیست فقط نیاز به کمی اختصاص دادن وقت به کودک دارد.

اشتباهات خود را ببخشید

اگر نسبت به ‌خود احساس بدی داشته‌باشید، نمی‌توانید تبدیل به پدر و مادری برجسته شوید همانطور که اگر فرزند شما این حس را نسبت به خود داشته باشد نیز نمی‌تواند رفتار مناسبی داشته باشد. هیچ‌گاه برای اصلاح روابط دیر نیست، همین الان تربیت کودک بدون تنبیه را از خود شروع کنید.

وقتی کارها طبق برنامه پیش نرفت خود را سرزنش نکنید

در چنین مواقعی نه خود و نه کودک خود را سرزنش نکنید. اگر به تازگی تصمیم به تغییر روش خود گرفته‌اید مطمئن باشید مدتی طول می‌کشد تا رفتار درست را پیدا کنید و به آن عادت کنید.

تکنیک‌های تربیت کودک بدون تنبیه و ایجاد ارتباط با فرزندان می‌تواند موجب تغییرات شگرفی شود و همچون برگ برنده عمل کند. باور ندارید؟ برای یک هفته آن را امتحان کنید و شاهد اثرات معجزه‌آسای آن باشید