نقش والدین در تربیت کودک، پدر ها چقدر تاثیرگذار هستند؟

اگرچه غالباً اکثر مادران قادر هستند علاوه بر نقش مادری در حق فرزند خود حق پدری را نیز به جا آورند اما دلایل بسیاری وجود دارد که بیانگر اهمیت نقش پدر در تربیت کودک است. در این مقاله قصد داریم به بررسی جایگاه پدر و اهمیت نقش وی در زندگی کودک بپردازیم.

پدران در تربیت کودک نقش ویژه‌ای دارند

پدران به لحاظ عاطفی در ایجاد احساس خوب در کودکان خود نقش اصلی را دارند؛ آنها به خوبی از عهده مراقبت از فرزندان خود برآمده و بهترین فرد جهت برقراری نظم هستند.

طبق مطالعات انجام شده وجود یک پدر با‌عاطفه و پشتیبان که با فرزندان خود در تعامل بوده و بر کارهای آنها نظارت دارد تاثیر زیادی در رشد اجتماعی، تحصیلی، شناختی و همچنین دستاوردهای آکادمیک کودکان دارد. وجود چنین پدری به فرزند حس خوب زندگی، عزت نفس، اصالت و بن‌مایه شخصیتی قوی هدیه می‌دهد.

نقش پدر در روابط اجتماعی

اهمیت نقش پدر در تربیت کودک در خصوص کیفیت و نوع روابط اجتماعی کودک با افراد دیگر بر کسی پوشیده نیست. رابطه‌ای که فرزند در اوایل زندگی خود با پدر خود دارد بر تمامی روابط وی از بدو تولد تا انتهای زندگی تاثیر گذار است. این روابط دربرگیرنده رابطه او با دوستان، افراد مورد علاقه در زندگی و همسر است، بنابراین الگو برداری از رفتار پدر زمینه‌ساز تمامی رفتار‌هایی است که کودک در آینده هنگام تعامل با دیگران از خود نشان می‌دهد، علاوه بر آن نوع رابطه کودک و پدر در ایجاد حس درونی فرزند در خصوص شناخت خود و ایجاد احساس تعلق به دیگران و همچنین نوع نگرش او نسبت به پذیرفته شدن و دوست داشته شدن از جانب دیگران تاثیرگذار است.

کدام ویژگی پدارن بر دخترها و پسرها تاثیر می‌گذارد؟

دختران به دنبال مردانی هستند که از پدرهای تحسین برانگیز خود الگوبرداری کرده‌اند و به خوبی می‌دانند که چگونه این الگوها را عملی کنند، بنابراین در صورتی که پدری مهربان، دلسوز و با محبت داشته باشند بالطبع در بزرگسالی از چنین خصوصیاتی برخوردار خواهند بود. از طرفی دیگر دختران به دنبال فردی هستند که رفتاری از خود بروز دهد که برای آنها تعریف شده باشد، رفتاری که سابق بر این در دوران کودکی خود تجربه کرده‌اند و این حاکی از اهمیت نقش پدر در تربیت کودک است.

دلیل این انتخاب این است که آنها به چنین رفتارهایی عادت کرده‌اند و برایشان بسیار متعارف است؛ این الگوهای رفتاری در خانواده آنها نهادینه شده است و فکر می‌کنند در مواجهه با افرادی با رفتار مشابه بهتر می‌تواند وارد یک رابطه شوند.

در خصوص پسران، الگوبرداری از رفتارهای پدر برای آنها در اولویت قرار دارد و دوست دارند که تمامی اعمال و رفتار آنها از جانب پدر مورد تائید قرار گیرد. اهمیت نقش پدر در تربیت کودک هنگامی مشخص می‌شود که پسران برای الگو برداری از پدران خود رغبت نشان می‌دهند؛ آنها سعی بر این دارند تا از رفتارهای متعارف پدر که موجب موفقیت آنها در زندگی شده است به دقت الگوبرداری کنند. در نتیجه، چنانچه پدر رفتاری توهین آمیز، کنترل‌گر و سلطه جو داشته باشد، پسر نیز این رفتارها را سرلوحه زندگی خود قرار خواهد داد و اگر پدر شخصی مهربان، دلسوز، حمایت‌گر و پشتیبان باشد، پسر نیز همان گونه رفتار خواهد کرد.

انسان‌ها ذاتا موجوداتی اجتماعی هستند و در محیط با الگوبرداری از رفتارها آموزش می‌بینند. در حقیقت انسان‌های نخستین در سراسر دنیا به واسطه تقلید یاد گرفتند که چگونه از خود محافظت کرده و به خوبی از عهده امور مربوط به خود برآیند. کودکان به خوبی بر تمامی اصول اولیه تعاملات اجتماعی واقف هستند و الگوهای آن را از خانواده برداشت می‌کنند، رفتارهایی که بر نوع احساس آنها نسبت به خودشان و نحوه رشدشان تاثیر می‌گذارد. فرزند شما نسبت به الگوهای اولیه‌ای که شما در اختیارشان قرار می‌دهید بسیار حساس و آسیب پذیر است و در تعاملات اجتماعی خود بر اساس الگوهای گرفته شده از خانواده رفتار می‌کند.

نادیده گرفتن نقش پدر در تربیت کودک امری غیر ممکن است. دخترانی که با پدران خود رابطه خوبی دارند در مباحث ریاضی و پسرانی که با پدر خود رابطه‌ای دوستانه و نزدیک دارند در کسب نمرات بالا در آزمون‌های مدرسه موفق‌تر هستند. پسرانی که دارای روحیه قوی هستند با احساس امنیتی که دارند نسبت به خود حس خوبی پیدا می‌کنند و به واسطه آن افرادی قوی می‌شوند. نقش پدر در تربیت کودک تعیین کننده این است که ما چه کسی هستیم، چه کسی باید باشیم و چه کسی خواهیم شد و پدران در این خروجی نقشی اساسی دارند.

جابجایی نقش‌ها در خانواده

برخلاف خانواده‌های ایرانی و اکثر کشورهای دنیا، تنها ۲۰٪ خانواده‌های آمریکایی متشکل از والدین به همراه فرزندان است. مابقی را انواع و اقسام خانواده‌ها تشکیل می‌دهد که از میان آنها می‌توان به خانواده‌هایی اشاره کرد که پدر به تنهایی مسئولیت فرزندان را به عهده گرفته و هزاران نقش بازی می‌‌کند تا بحران‌های به وجود آمده را مدیریت کند. تاثیر حضور و مشارکت پدران در امور تربیتی کودکان به خوبی مشهود است و بیانگر اهمیت نقش پدر در تربیت کودک است. پدر ممکن است متاهل، مجرد، مطلقه، پدری معمولی یا عجیب غریب، خانه نشین یا پدرخوانده باشد، هیچ تفاوتی ندارد، آنچه حائز اهمیت است حضور پر رنگ وی است.

با ورود زنان به بازار کار نوع نگرش جامعه برای همیشه به نقش سنتی مادر و پدر تغییر کرد. فمنیسم و موفقیت زنان به لحاظ اقتصادی نقش قدیمی والدین را دچار دگرگونی کرد و شاهد آن هستیم که تقریبا ۶۰٪ از زنان مشغول به کار هستند علاوه بر آن تغییرات به وجود آمده در پدیده‌هایی مانند ازدواج، طلاق، کاهش میزان زاد و ولد و در مجموع ساختار خانواده نیز درشکل گرفتن این نگرش سهیم بوده است و امروزه نقش پدر در تربیت کودک کاملا متفاوت با نقش وی در ساختار سنتی خانواده است و شاهد تغییراتی هستیم که موجب ایجاد تعادل در نقش والدین در مقایسه با نوع سنتی آن شده است که البته تحول در اقتصاد و شهرنشینی نیز شرایطی را فراهم آورده که موجب انعطاف پذیری، نامحدود بودن و غیر قابل توصیف بودن وظایف پدری شده است.

بر اساس آخرین تحقیقات انجام شده توسط سازمان جهانی بهداشت کودک و شکوفایی انسان (NICHD) پدران نسبت به سابق بیشتر در امر مراقبت از فرزندان خود دخیل هستند. عوامل متعددی را در تغییر نقش پدر در تربیت کودک می‌توان نام برد که از آن جمله ساعات کاری طولانی مادران، کم مشغله بودن پدران نسبت به مادران، برخورداری از آگاهی بیشتر روانشناختی پدران، مهارت‌ پدران برخورد با مسائل ، بروز بیماری‌های روانی در زنان، عزت نفس بالای مردان هنگام پرداختن به مسائل، صمیمت بین زوجین، تعاملات اجتماعی و در نهایت ارائه الگویی بهتر برای فرزندان از جانب پدران می‌توان اشاره کرد.

کودکانی که دارای روحیه قوی هستند و توسط پدر مورد علاقه خود مورد مهر و محبت قرار می‌گیرند کمتر از خود رفتارهای نابه‌هنجار نشان می‌دهند و تا حد زیادی کمتر به سوء مصرف مواد و الکل گرایش دارند و نقطه مقابل آن زمانی است که نقش پدر در تربیت کودک کم‌رنگ‌تر است، در چنین شرایطی کودکان در سنین پایین‌تر تمایل به ترک تحصیل دارند و یا دچار افت تحصیلی می‌شوند علاوه بر این‌ که رفتارهای نابه‌هنجار بیشتری ازخود نشان می‌دهند و به سوء مصرف مواد روی می‌آورند.

تحقیقات اشاره به این امر دارد که نقش پدر در تربیت کودک به همان اندازه که نقش مادر مهم است دارای اهمیت است و به همان اندازه در مراقبت، محافظت، حمایت مالی و از همه مهم‌تر الگوبرداری جهت تعاملات اجتماعی و روابط عاطفی کودک مطرح است. در حقیقت در فرهنگ خود با پدیده جدیدی در ساختار خانواده به نام پدر خانه‌نشین مواجه شده‌ایم که به لطف حضور فعالانه زنان در عرصه‌های اجتماعی و دستاوردهای چشم‌گیر اقتصادی آنها، رکود اقتصادی، تعدیل نیرو و نقشی که اخیراً مردان برای خود متصور هستند، تعداد چنین پدرانی رو به افزایش است.

تاثیر نقش پدر در تربیت کودک بیش از حد انتظار است

حتی در شرایطی که پدران به لحاظ فیزیکی در کنار خانواده خود حضور ندارند به‌ طرق مختلف می‌توانند با فرزندان خود رابطه‌ای سالم برقرار کنند. به طور مثال در یک طرح پیشنهاد شده توسط آنجلا پیتون (Angela Patton) با علم بر این‌که نقش پدر در زندگی دخترها چقدر می‌تواند موثر باشد برنامه‌ای را تدارک دید که طی آن دختران ‌بتوانند به دیدار پدر خود در زندان بروند و با هم اوقات خوشی را سپری کنند. این برنامه به قدری مورد استقبال قرار گرفت که در سرتاسر امریکا تسری پیدا کرد و علاوه بر این که به دختران در ایجاد روابط اجتماعی و عشق کمک کرد و به آنها این امکان را داد که مورد حمایت پدر خود قرار گیرند به پدران نیز این فرصت را داد که حس خوب مفید بودن در زندگی دختران خود داشته باشند.

پدر‌ها بعد از طلاق می‌توانند با فرزندان خود در تماس باشند، اگرچه پدیده طلاق برای کودکان اصلا خوشایند نیست و به آنها آسیب می‌رساند اما اگر پدر به طور مستمر، حساب شده و با عطوفت و مهربانی وظایف خود را به عنوان یکی از والدین انجام دهد، کمک شایانی در پیشبرد موفقیت‌آمیز امور پس از جدایی می‌کند.‌

نقش پدر در تربیت فرزندان بیش از چیزی است که تصور می‌شود، پدر فقط یک تامین کننده مالی برای خانواده نیست بلکه نحوه رفتار او با همسر، فرزند و دیگران، تاثیر زیادی روی تصمیمات و رفتار کودک در دوران بزرگسالی دارد.