عوامل مؤثر در شکل گیری شخصیت کودک

شخصیت هر انسان فقط و فقط مختص خودش است. اگر بخواهیم تعریفی کلی از این کلمه را ارائه دهیم می توانیم آن را مجموعه ای از ویژگی های روحی، روانی و فیزیکی در نظر بگیریم که به صورت پایدار در تمام رفتارهای فرد وجود دارند. این ویژگی ها در طول مراحل مختلف زندگی در انسان شکل می گیرند. روند شکل گیری شخصیت فرزند از چهارماهگی آغاز و تا بیست و یک سالگی یعنی زمانی که او کم کم آماده جدا شدن از خانواده می شود ادامه می یابد. اما متخصصان می گویند، مهمترین دوره تشکیل شخصیت انسان، دوران کودکی، علی الخصوص سنین یک تا هفت سالگی می باشد. والدین و پرستار کودک باید راه و روش تربیت صحیح و اصولی کودک و پروراندن یک شخصیت موفق را بدانند. برای این منظور ابتدا باید عوامل مؤثر در شکل گیری شخصیت کودک را بشناسند. این عوامل به دو گروه کلی « ژنتیکی» و « محیطی» تقسیم می شوند.

1. عوامل ژنتیکی

ژن ها عامل انتقال خصوصیات از نسلی به نسل دیگر هستند. جالب است بدانید که همانطور که خصوصیات ظاهری مانند رنگ پوست، رنگ چشم و حالت چهره از والدین به فرزندان به ارث می رسند، برخی از خصوصیات اخلاقی هم به صورت ژنتیکی سینه به سینه انتقال می یابند. توانایی های هوشی، صفاتی همچون ترس، شهامت، وفاداری و.. از جمله خصوصیات ژنتیکی و ذاتی هستند. هر چند که ممکن است شیوه و شرایط زندگی فرد سبب تقویت کردن یا پنهان شدن این صفات شود اما باید بگوییم که خصوصیات ژنتیکی قابل تغییر نیستند.

1. عوامل محیطی

خصوصیات ژنتیکی به صورت کاملا غیرارادی به کودک منتقل می شوند. اما بسیاری از خصوصیات رفتاری و تربیتی هم وجود دارند که در طول زندگی و به صورت اکتسابی در انسان شکل می گیرند. حال ممکن است این رفتارها کاملا اختیاری پرورانده شوند و یا تحت تأثیر عوامل محیطی مختلف در شخصیت وی نهادینه شوند. کارشناسان معتقدند کودکان تا هفت سالگی بیشترین تأثیر را از محیط اطراف خود که در گام اول محیط خانواده و در گام دوم اجتماع است می گیرند. از این رو این دوره از زندگی را دوران طلایی تربیت می نامند. از جمله مهمترین عوامل محیطی مؤثر در شکل گیری شخصیت کودک به شرح زیر می باشند:

• والدین

والدین، مهمترین نقش را در شکل گیری شخصیت کودک ایفا می کنند. آن ها بیشترین تعامل را با فرزند خود دارند و وظیفه برآورده کردن نیازهای او را نیز بر عهده دارند. از این رو تأثیر شیوه تربیتی که در پیش گرفته اند در ایجاد عادات خلقی و رفتاری مختلف در فرزندشان بسیار مهم و غیر قابل انکار است. در این سنین، امکان کنترل کودک وجود دارد و والدین می توانند صفات گوناگون را در آنها بپرورانند. کودکان، علی الخصوص در سال های اولیه زندگی، والدین خود را الگو قرار داده و سعی می کنند از آنها پیروی یا به عبارتی تقلید کنند. به این ترتیب این اخلاق و رفتارها و طرز تفکرات کم کم تبدیل به جزئی از شخصیت کودک می شوند. از سوی دیگر، رفتاری که والدین در موقعیت های مختلف با کودک و حتی سایرین دارند نقش مؤثری در شکل گیری صفاتی همچون شجاعت، ترس، پرخاشگری، صبر و... خواهد داشت.

1. اعضای خانواده

کودکان زیر هفت سال بیشتر زمان خود را در درون خانه سپری می کنند. بنابراین هر کدام از اعضای خانواده از قبیل خواهر، برادر و یا پدربزرگ و مادربزرگی که در کنار ایشان زندگی می کند می توانند در شکل گیری شخصیت کودک نقش داشته باشند.

1. جایگاه کودک در خانواده

تعداد فرزندان خانواده و اینکه کودک، چندمین فرزند خانواده است، خواه و ناخواه در تربیت و رشد شخصیت او تأثیرگذار است. این امر از نظر روانشناسی هم کاملا اثبات شده است. به عنوان مثال تحقیقات نشان می دهند که فرزندان اول دارای اعتماد به نفس بیشتری هستند. آنها راحت تر می توانند اوضاع را تحت کنترل بگیرند و در حقیقت مدیران موفق تری هستند. در مقابل، شخصیت فرزند آخر از نظر عاطفی بیشتر رشد کرده است. آنها دارای عزت نفس بالاتری هستند. و معمولا از از رفتارهای فرزندان بزرگتر الگو می گیرند. علاوه بر این، موضوع تک فرزندی هم مطرح است. بدون شک کودکانی که خواهر و برادری ندارند و تنها اطرافیان آنها والدینشان هستند با بچه هایی که یک یا چند خواهر و برادر دارند و در یک خانواده پرجمعیت تر رشد می کنند از نظر شخصیتی متفاوت خواهند بود.

تأثیر والدین بر تک فرزندها بیشتر است. اگر بیش از حد حساسیت نشان دهند یا تمام خواسته های درست و نادرست آنها را برآورده کنند ممکن است کودکانی بی ادب، سرکش و مستبد تربیت کنند. بالعکس اگر مدام مشغول کارشان بوده و توجهی به کودک نکنند ممکن است صفاتی چون انزوا، گوشه گیری و اجتماع گریزی را در وی بپرورانند. در چنین شرایطی کمک گرفتن از پرستار کودک امری ضروری به نظر می رسد. پرستار می تواند با شناسایی روحیات فرزند شما و به کارگیری رویه های رفتاری مناسب به شکل گیری ابعاد مختلف شخصیت او کمک کند.

1. دوستان و هم بازی ها

روانشناسان همیشه بر این موضوع تأکید دارند که در انتخاب دوستان و هم بازی های فرزندان خود دقت کنید. چرا که کودک شما شدیدا تحت تأثیر آنها قرار می گیرد. او ناخودآگاه سعی می کند همانند هم سن و سالانش رفتار کند. نحوه حرف زند، راه رفتن و سایر خصوصیات آنها را کاملا زیر نظر می گیرد و این امر می تواند تأثیرات مثبت یا منفی در شکل گیری شخصیت او داشته باشد.

1. رسانه ها

امروزه رسانه های مختلفی از قبیل تلویزیون، رایانه، گوشی های موبایل و کتاب در دسترس کودکان هستند. اما متأسفانه نظارت بر نحوه استفاده از آنها از سوی والدین بسیار کاهش یافته است. حتی گاه مشاهده می شود برخی از والدین برای آنکه زمان استراحت داشته باشند کودک را ترغیب به استفاده نادرست از این رسانه ها می کنند. بازی بیش از حد با گوشی یا رایانه، تماشای بیش از حد کارتون از جمله این استفاده های نادرست است. باید بدانید که تمام این رسانه ها می توانند به نوعی در شکل گیری شخصیت کودک شما سهیم باشند. بنابراین لازم است نظارت کامل بر برخورداری کودکتان از این امکانات داشته باشید. پرستار کودک اطلاعات جامعی در این زمینه دارد و می تواند شما را در این راه یاری کند.

1. آموزش و محیط آموزشی

کودکان با ورود به سنین پنج یا شش سالگی کم کم آماده حضور در محیط های آموزشی از قبیل مهدکودک یا پیش دبستانی و سپس مدرسه می شوند. آنها ناچارند ساعاتی از روز را در محیطی غیر از خانه خود بگذرانند. این امر، خود در شکل گیری برخی از رفتارهای کودک دخیل است. رفتار والدین با کودک، رفتار مربی، هم کلاسی ها و سایر اطرافیان او باعث ایجاد احساساتی در وی می شود که نه تنها در این سن بلکه در سنین بالاتر و ورود به مدرسه و دانشگاه هم تکرار می شوند.

نقش پرستار کودک در شکل گیری شخصیت کودک

امروزه زنان هم پا به پای مردان در جامعه فعالند. به همین دلیل اغلب خانواده ها تصمیم می گیرند مراقبت از فرزندان خود را به پرستار کودک بسپارند. به نظر می رسد انتخاب یک پرستار کاربلد یک گام اساسی در تربیت کودک و شکل گیری شخصیت اوست. چرا که زمانی که والدین در خانه حضور ندارند، پرستار همانند یک مادر دلسوز تمام امور مربوط به کودک را انجام می دهد. اهمیت وجود مراکز خدمات پرستاری حرفه ای برای معرفی یک پرستار کودک خوب امری مهم است ، چرا کنه طرز سخن گفتن پرستار با کودک، رفتار او، بازی هایی که با کودک می کند و آموزش هایی که به او می دهد، همه و همه سبب تکامل شخصیتی کودک می شوند.