مشکلات اضطراب در کودکان، نحوه رفتار درمانی این اختلال

هنگامی که یک کودک علائم اضطراب از خود بروز می دهد، اغلب ما تمایل داریم اینگونه فکر کنیم که این مشکل مقطعی است و به زودی از بین خواهد رفت. مثلاً می گوییم او فقط کمی عصبی یا خجالتی است و با کمی بزرگتر شدنش مورد برطرف خواهد شد. شاید در بسیاری موارد واقعاً اینگونه نیز باشد، اما هنگامی که اضطراب به گونه ای شدید می شود که به طور جدی روی زندگی کودک و خانواده اش تاثیر می گذارد، مداخله، کمک و درمان آن بسیار مهم است که رفتار درمانی یکی از این روش ها است.
اضطراب جدی ای که درمان نشود در طول زمان بدتر می شود، زیرا کودک می داند که طفره رفتن از وجود اضطراب حداقل در کوتاه مدت خوب کار می کند. اما هم برای فرزند و هم برای کل خانواده نادیده گرفتن اضطراب در نهایت منجر به پر رنگ تر و قدرتمند تر شدن ترس ها خواهد شد.
برای کودکان مبتلا به اضطراب، همانند بزرگسالان نیز اغلب دارو تجویز می شود و انتخاب های اول نیز معمولاً داروهای ضد افسردگی هستند که اغلب به کاهش اضطراب کمک می کنند. اما آنچه که بسیاری از مردم نمی دانند این است که رفتار درمانی شناختی (CBT) نیز می تواند برای درمان کودکان مضطرب بسیار مفید باشد.
در واقع نتایج بیش از ۲۰ سال تحقیقات نشان داده است که CBT موثرترین درمان برای کاهش علائم اضطراب شدید است. این روش بر خلاف مصرف دارو به خود کودکان ابزارهایی برای کنترل اضطراب در حال و آینده می دهد.

رفتار درمانی شناختی چیست؟
رفتار درمانی شناختی مبتنی بر این باور است که اینکه ما چگونه فکر و متعاقباً عمل می کنیم بر احساسمان تاثیر می گذارد. با تغییر دادن تفکری که باطل شناخته شده و رفتاری که ناکارآمد است، می توانیم احساساتمان را نیز تغییر دهیم. با این رویکرد به ویژه برای کودکان، تمرکز بر بعد رفتاری CBT می تواند بیشتر موثر باشد. هدف اساسی پرهیز از نادیده گرفتن مشکل است.
یکی از مهمترین تکنیک های رفتار درمانی (CBT) برای کودکان مبتلا به اضطراب، از بین بردن اضطراب از طریق مواجه کردن آن ها با شرایط اضطرابی است.
ایده اصلی این است که وقتی بچه ها در معرض چیزهایی قرار می گیرند که به طور ساختار یافته، گام به گام و در یک محیط و شرایط امن موجب اضطراب مرحله به مرحله آنها می شود، به تدریج به آن شرایط خو گرفته و با عادی شدن مساله اضطراب آنها از بین می رود و به تدریج به انسان های قدرتمندتری تبدیل می شوند.
این روش را که می توان "مواجهه درمانی" نیز نامید و بسیار متفاوت از شیوه سنتی "گفتگو درمانی" است. در گفتگو درمانی بین بیمار و درمانگر، پزشک ممکن است ریشه های اضطراب را به امید تغییر رفتار او بررسی کند، اما در مواجهه درمانی ما سعی می کنیم با هدف از بین بردن ترس در شرایط عملی رفتار را تغییر دهیم.
مواجهه درمانی برای درمان بسیاری از انواع اضطراب از جمله اضطراب جدایی، انواع ترس ها، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) و اضطراب اجتماعی موثر است.

القاء قدرت ذهنی در مغز
برای کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی، این فرآیند با کمک به آنها و والدین آنها شروع می شود تا بتوانند از اضطراب فاصله گرفته و از آن به عنوان چیزی که جدا از آن هاست یاد کنند. یکی از راه های انجام این کار این است که به بچه ها یک قدرت ذهنی القا کنیم.
آنها می توانند این قدرت را با هر اسم و عنوانی بشناسند. هر نام دلخواهی که فکر می کنید کودک دوست دارد می توانید به آن بدهید، مثلاً بگویید یک "پلنگ" در ذهن تو هست که از هیچ چیز نمی ترسد. اگر از چیزی ترسیدی فقط باید پلنگت را بیدار کنی.
اینگونه ما قصد داریم به کودکان این ایده را بدهیم که آنها چیزی دارند (پلنگ، زورو، …) که با آن می توانند اضطراب خود را کنترل کنند، نه اینکه اضطراب به آنها مسلط شود.
این واقعاً مهم است که به ادراک کودکان در مورد این مساله که چگونه اضطراب آنها بر زندگیشان تاثیر می گذارد کمک کنیم. در واقع می توانیم چیزهایی مانند خواب در تخت خودش، رفتن به خانه دوستش یا دادن بخشی از غذایش به دیگران را که کودک به خاطر ترس هایش نمی تواند انجام دهد به آنها تبیین کنیم.
رصد کردن بچه ها برای درک اینکه اضطراب آن ها چگونه کارشان را مختل می کند و سپس جلب اعتماد آن ها خیلی مهم است، زیرا موفقیت گام های بعدی پس از غلبه بر ترس، کاملاً به درجه اعتمادسازی شما بستگی دارد.
با نظر به جمله معروف رابرت فراست که " تنها راه حل مشکل مواجه شدن با آن در عمل است" ، مواجهه درمانی به آرامی و به طور سیستماتیک به کودک کمک می کند تا با ترس خود روبرو شود، بنابراین او می تواند یاد بگیرد که به جای توجیه، فرار، اجتناب یا عدم مشارکت در برخی شرایط با اضطراب خود مواجه شده و آن را مدیریت کند.

مواجهه درمانی چگونه کار می کند؟
گام اول شناسایی عوامل است. ما یک "سلسله مراتب ترس ها" را در نظر می گیریم که شامل مجموعه ای از چالش های صعودی است که هر کدام به تنهایی قابل تحمل هستند ولی به طور توام قابل توجه می شوند. به جای صفر و یک دیدن موضوع از بچه ها خواسته می شود تا درجه سختی تعیین کنند، مثلاً ۱ تا ۱۰.
به عنوان مثال اگر کودکی با استفراغ مشکل دارد، سلسله مراتب زیر را برایش طراحی کنید:
بپرسید: "چقدر دشوار است که کلمه استفراغ را بنویسی؟" اگر این ۳ باشد، سپس بگویید گفتن " امروز من استفراغ می کنم" چطور؟ اگر ۵ است سپس دیدن کارتونی از کودکی که استفراغ می کند چه؟ این مورد ممکن است ۷ باشد. به همین ترتیب تماشای ویدیویی واقعی از استفراغ فردی ممکن است ۹ بگیرد و در راس این سلسله مراتب احتمالاً زمانی است که کودک فکر می کند پس از خوردن چیزی استفراغ خواهد کرد.
با ارزیابی این ترس های مختلف بچه ها می فهمند که تحمل هر موضوعی با کلمه استفراغ از آنچه تصور می کردند، سخت تر نیست.
بعد باید کودک را در معرض خفیف ترین شکل ممکن امتیاز داده شده قرار دهیم و به او کمک کنیم تا تصورش را تغییر داده و اضطرابش کاهش یابد. ترس مثل هر احساس منفی دیگری با گذشت زمان کاهش می یابد و کودکان به مرور روی آن مسلط می شوند.

درمان انتحاری
با کودکی که اضطراب شدید دارد، به عنوان مثال هراسان از ترس فقدان پدر و مادرش از اتاق بیرون می دود یا باید دست ها را چندین بار در روز بشوید، ممکن است لازم باشد چند بار در هفته کار کرده و مواجهه درمانی را به کرات انجام دهید.
برای کسی که اضطراب از حضور در اجتماع دارد ممکن است کلاه های خنده دار سر کرده یا در خیابان بستنی قیفی بخورید. برای کسی که از آلودگی می ترسد، می توانید با غریبه ها دست داده و سپس بدون شستن دست یک بسته چیپس بخورید.
مواجهه درمانی احساس اعتماد به نفس را بیشتر می کند و به افراد یاد می دهد که فرار راه حل نیست، بلکه باید روبرو شدن با مشکلات را تجربه کنند.
درمان برای درجات خفیف تا متوسط، معمولاً هشت تا ۱۲ جلسه طول می کشد و در مورد برخی از بچه ها اگر با مصرف داروهای کاهش اضطراب همراه شود پیشرفت بهتری دارد.
برای هر دوی بچه ها و والدینشان مهم است درک کنند که مواجهه درمانی کار سخت می طلبد. با کاهش ترس بچه ها دوباره به انجام کارهایی که دوست دارند مبادرت ورزیده و به جمع خانواده باز می گردند و این یک پاداش عالی برای این کار گروهی است.