سرخک در کودکان | علائم، عوارض، واکسیناسیون و روشهای پیشگیری

سرخک یکی از بیماریهای بسیار مسری در کودکان است که میتواند علائمی شبیه سرماخوردگی، تب و خستگی شدید ایجاد کند. این بیماری تنها یک دانهی پوستی ساده نیست و در صورت شدت گرفتن میتواند منجر به عوارض جدی مانند التهاب مغز، ذاتالریه یا عفونتهای ثانویه شود. در این مقاله، درباره علائم سرخک در کودکان و هر آنچه که باید درباره این ویروس بدانید، توضیح میدهیم.
فهرست مطالب
- سرخک چیست؟
- علائم سرخک در کودکان چیست؟
- واکسیناسیون سرخک
- خطرات سرخک در کودکان
- ویروس سرخک چگونه منتقل میشود؟
- چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به ویروس سرخک هستند؟
- درمان سرخک در کودکان
- درمان خارش سرخک در کودکان
- سرخک برای کدام کودکان خطرناکتر است؟
- در صورت بروز سرخک در کودکان چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
- عکس سرخک در کودکان
- شکل جوشهای سرخک
سرخک چیست؟
ویروس سرخک (measles) یک بیماری مسری است که باعث بروز تب و لکههایی روی پوست میشود. این بیماری موجب بثورات پوستی گسترده و علائمی شبیه آنفلوانزا میگردد اما سرخک فقط یک دانهی پوستی نیست؛ میتواند کودک را به شدت بیمار کند و به عوارض تهدیدکنندهی زندگی مانند التهاب مغز (انسفالیت) و ذاتالریه منجر شود. همچنین میتواند احتمال ابتلا به سایر عفونتها را افزایش دهد. برای سرخک درمان یا داروی اختصاصی وجود ندارد.
سرخک با نامهای دیگری همچون روبئولا (Rubeola)، سرخک ده روزه یا سرخک قرمز نیز شناخته میشود. این بیماری با سرخجه (German measles / Rubella) تفاوت دارد.
بیشتر بخوانید: بیماری آنفولانزا در کودکان، علائم و درمان
علائم سرخک در کودکان چیست؟
سرخک معمولاً با علائمی شبیه سرماخوردگی آغاز میشود، مانند:
- تب (دمای ۳۸ درجه یا بالاتر)؛
- سرفه؛
- آبریزش بینی؛
- چشمهای قرمز یا دردناک؛
- احساس خستگی یا بیحالی بیشتر از حد معمول.
پس از دو یا سه روز، بثورات پوستی ظاهر میشود. این بثورات معمولاً بهصورت لکههای قرمز و ناهمگون توصیف میشوند که ابتدا از سر شروع شده و سپس به سایر بخشهای بدن گسترش مییابند.
بیشتر کودکان مبتلا به سرخک کمتر از یک هفته بیمار هستند و حدود دو روز پس از بروز بثورات پوستی، شروع به بهبودی میکنند. با این حال، سرفه ممکن است تا دو هفته ادامه داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درمان سرماخوردگی کودک
در جدول زیر بهطور کامل عوارض سرخک در کودکان را ذکر کردهایم.
زمان بروز سرخک |
علائم |
7 تا ۱۴ روز پس از ابتلا (شروع علائم اولیه) |
|
۲ تا ۳ روز پس از شروع علائم (لکههای کوپلیک) |
|
۳ تا ۵ روز پس از شروع علائم (بثورات پوستی سرخک) |
|
نقل قول از:
Symptoms usually appear 7 to 18 days after being exposed, so it’s important to be careful if you think your child might have been around someone with measles.
ترجمه:
علائم سرخک معمولاً ۷ تا ۱۸ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر میشوند، بنابراین اگر فکر میکنید کودک شما نزدیک فرد مبتلا به سرخک بوده، باید احتیاط کنید.
علائم سرخک خفیف در کودکان
نشانههای اولیهی سرخک معمولاً به شکل علائم شبیه سرماخوردگی بروز میکنند. این علائم شامل سرفه شدید، آبریزش بینی، تب بالا و قرمزی چشمها هستند. در برخی کودکان، پیش از ظاهر شدن بثورات پوستی، لکههای سفید ریز موسوم به لکههای کوپلیک ممکن است در داخل دهان دیده شوند که نشانهای خاص از سرخک است.
پس از گذشت ۳ تا ۵ روز از شروع علائم اولیه، بثورات پوستی قرمز رنگ ظاهر میشوند. این دانهها اغلب با تب بالا همراهاند. بثورات ابتدا به صورت لکههای قرمز صاف روی پیشانی دیده میشوند و سپس بهتدریج به سایر بخشهای صورت، پایین گردن، بازوها، پاها و در نهایت کل بدن گسترش پیدا میکنند.
در موارد خفیف، این علائم ظرف مدت کوتاهی کاهش مییابند و بهتدریج کودک رو به بهبودی میرود. با این حال، توجه به روند بیماری و مشورت با پزشک برای جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است.
بیشتر بخوانید: حساسیت پوستی در کودکان، آلرژی های مهم و راه درمان فوری و قطعی
واکسیناسیون سرخک
بهترین راه برای محافظت از کودکان در برابر سرخک، واکسیناسیون است. کودکان معمولاً دوز اول واکسن سرخک -اوریون - سرخجه (MMR) را در ۱۲ ماهگی دریافت میکنند. همچنین دوز دوم واکسن سرخک – اوریون – سرخجه -آبله مرغان (MMR-V) در ۱۸ ماهگی تزریق میشود که علاوه بر سرخک، در برابر «آبله مرغان» نیز ایمنی ایجاد میکند. تزریق دو دوز واکسن سرخک بهطور چشمگیری خطر ابتلای کودک به ویروس را کاهش میدهد.
علائم سرخک در کودکان بعد از واکسن
بیشتر کودکان پس از دریافت واکسن سرخک، سرخجه و اوریون (MMR) هیچ مشکلی پیدا نمیکنند و کاملاً سالم میمانند. با این حال، درصد کمی از کودکان ممکن است عوارض خفیف و موقتی را تجربه کنند. این عوارض معمولاً کوتاه مدت بوده و خودبهخود برطرف میشوند. برخی از علائم سرخک در کودکان بعد از واکسن عبارتند از:
- سرخی یا تورم موقت در محل تزریق
- بیقراری یا کجخلقی
- تب خفیف برای یک تا دو روز
در موارد خاص، علائم زیر نیز ممکن است بروز کنند:
- حدود ۷ تا ۱۱ روز پس از تزریق، برخی کودکان ممکن است دچار نشانههای بسیار خفیف سرخک شوند که معمولاً طی دو تا سه روز برطرف میشود.
- از هر ۵۰ کودک، تقریباً یک کودک ممکن است ۲ تا ۴ هفته پس از تزریق، اوریون خفیفی بگیرد که یک تا دو روز ادامه دارد.
- در موارد نادر، کودک ممکن است حدود دو هفته بعد از واکسیناسیون، جوشهای کبود و کوچک روی پوست بزند.
- احتمال کمی وجود دارد که کودک ۶ تا ۱۱ روز پس از تزریق دچار تشنج ناشی از تب شود.
- در شرایط بسیار نادر و حاد، واکسن میتواند باعث واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) شود که نیاز به رسیدگی فوری پزشکی دارد.
بهطور کلی، این عوارض نادر و گذرا هستند و در مقایسه با خطرات ابتلا به سرخک و عوارض جدی آن، واکسیناسیون همچنان بهترین و ایمنترین راه محافظت از کودکان محسوب میشود.
بیشتر بخوانید: لیست واکسن های ضروری نوزاد + جدول زمان بندی
خطرات سرخک در کودکان
سرخک میتواند منجر به بیماریها یا عوارض دیگری از جمله «عفونتهای ثانویه» شود. نمونههایی از عوارض سرخک در کودکان شامل عفونت گوش کودک، ذاتالریه، اسهال یا استفراغ است. التهاب مغز (انسفالیت) عارضهای نادر اما جدی ناشی از سرخک است که نیازمند مراقبت فوری پزشکی است. در صورت درمان نشدن، برخی عوارض سرخک میتوانند به تشنج یا حتی مرگ کودک منجر شوند.
- ذاتالریه: حدود ۱ کودک از هر ۲۰ کودک مبتلا به سرخک، دچار ذاتالریه میشود. این بیماری شایعترین علت مرگ ناشی از سرخک در کودکان خردسال است.
- انسفالیت (التهاب مغز): تقریباً ۱ کودک از هر ۱۰۰۰ کودک مبتلا به سرخک دچار انسفالیت میشود. این وضعیت میتواند به تشنج منجر شود و باعث ناشنوایی یا ناتوانی ذهنی در کودک گردد.
- مرگ: نزدیک به ۱ تا ۳ کودک از هر ۱۰۰۰ کودک مبتلا به سرخک، به دلیل عوارض تنفسی یا عصبی جان خود را از دست میدهند.
ویروس سرخک چگونه منتقل میشود؟
سرخک یک ویروس بسیار مسری است. این بیماری از طریق قطرات ناشی از سرفه و عطسه، تماس مستقیم با فرد آلوده یا لمس سطوح آلوده منتقل میشود. حتی امکان دارد کودک فقط با حضور در همان اتاقی که فرد آلوده بوده است، تا دو ساعت پس از ترک اتاق، به سرخک مبتلا شود. افراد میتوانند دستکم چهار روز پیش از بروز بثورات پوستی، ناقل ویروس باشند؛ یعنی ویروس را منتقل کنند پیش از آنکه بدانند به سرخک مبتلا هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به ویروس سرخک هستند؟
افرادی که دو دوز واکسن سرخک را دریافت نکردهاند، در معرض خطر بالای ابتلا هستند. افراد دیگری که بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرخک قرار دارند، عبارتند از:
- نوزادان زیر ۱۲ ماه که هنوز برای دریافت کامل واکسن کوچک هستند؛
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند؛
- کودکان؛
- زنان باردار.
درمان سرخک در کودکان
متاسفانه هیچ درمان قطعی و اختصاصی برای سرخک وجود ندارد. باوجود اینکه درمان سرخک در کودکان امکانپذیر نیست، اگر کودک در بیمارستان بستری باشد، ممکن است کادر درمان به او ویتامین A بدهند تا خطر بروز عوارض جدی کاهش یابد اما نباید خودسرانه ویتامین A مصرف کنید، زیرا بدون نظارت پزشک ممکن است به آسیب اندامها منجر شود. مصرف بیش از حد ویتامین A میتواند باعث یک وضعیت خطرناک به نام مسمومیت با ویتامین A شود. همچنین ویتامین A نه سرخک را درمان میکند و نه از ابتلا به آن پیشگیری خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: ویتامین آد برای نوزاد، چه فوایدی دارد؟
درمان خارش سرخک در کودکان
بثورات پوستی ناشی از سرخک ممکن است باعث خارش شوند. برای درمان خارش سرخک در کودکان، با پزشک مشورت کنید و به هیچ عنوان خودسرانه از هیچ دارویی استفاده نکنید.
سرخک برای کدام کودکان خطرناکتر است؟
- نوزادان؛
- کودکانی زیر پنج سال که واکسینه نشدهاند؛
- کودکانی که کمبود تغذیه دارند، بهویژه کمبود ویتامین A؛
- کودکانی با سیستم ایمنی ضعیف؛
- کودکانی که بیماریهای زمینهای دارند.
در صورت بروز سرخک در کودکان چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
-
استراحت کافی و تغذیه مناسب: تغذیه مناسب کودک و استراحت در زمان ابتلا به سرخک اهمیت زیادی دارد.
-
جلوگیری از کمآبی: برای جلوگیری از کمآبی بدن کودک، آب، سوپ یا نوشیدنیهای حاوی مواد معدنی میتوانند جایگزین مایعات از دست رفته شوند. پیش از دادن این محلولها به نوزادان، با پزشک مشورت کنید.
-
کاهش تب و درد عضلانی: برای کاهش تب و درد عضلانی کودک با پزشک مشورت کنید و به هیچ عنوان به کودکان آسپرین ندهید زیرا خطرناک است.
عکس سرخک در کودکان
عکس سرخک در کودکان را در ادامه آوردهایم.
شکل جوشهای سرخک
بثورات سرخک معمولاً به شکل لکههای قرمز ابتدا روی صورت، به ویژه در خط رویش مو ظاهر میشوند و بهتدریج به گردن، بازوها، پاها و کف پاها گسترش مییابند. گاهی این لکهها دارای برجستگیهای کوچک نیز هستند که با گسترش بثورات، ممکن است به هم متصل شده و سطح وسیعتری از پوست را درگیر کنند. این جوشها یکی از نشانههای شاخص سرخک هستند و معمولاً چند روز پس از بروز علائم اولیه بیماری ظاهر میشوند.
سخن پایانی
واکسن سرخک بهترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری و عوارض آن است. آگاهی والدین از علائم سرخک، رعایت نکات تغذیهای و مشورت با پزشک در صورت بروز عوارض یا خارش پوست، میتواند از شدت بیماری بکاهد و کودکان را از خطرات آن حفظ کند.
سوالات متداول
- سرخک چقدر طول میکشد؟ معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز ادامه دارد.
- ریشه سرخک کودکان چیست؟ سرخک یک بیماری ویروسی شایع در کودکان است که توسط ویروس RNA از خانوادهParamyxoviridae ایجاد میشود. این بیماری بسیار مسری است و میتواند حتی از طریق تنفس و ورود قطرات آلوده به دستگاه تنفسی منتقل شود.
- چگونه میتوان از سرخک در کودکان پیشگیری کرد؟ بهترین روش پیشگیری از سرخک در کودکان واکسیناسیون است. واکسن MMR که کودکان را در برابر سرخک، سرخچه و اوریون ایمن میکند، معمولاً در دو دوز به آنها تزریق میشود: دوز اول بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و دوز دوم بین ۴ تا ۶ سالگی. این برنامه واکسیناسیون بهطور چشمگیری خطر ابتلا به سرخک و انتقال آن را کاهش میدهد.