مشکلات شنوایی در کودکان، انواع و نحوه تشخیص آن

تشخیص زودرس مشکلات شنوایی در نوزادان و کودکان اهمیت زیادی دارد چون رشد عقلی براساس میزان شنوایی و درک مفاهیم و کلمات انجام می گیرد. اگر کودک شنوایی خوبی نداشته باشد، اصوات را درک نمی کند و نمی تواند ارتباط کافی با محیط برقرار کند و این مساله باعث اختلال رشد هوشی و عقلی می شود که معمولا هم جبران ناپذیر است.
کاهش شنوایی را از نظر علمی به دو گروه تقسیم می کنند؛ قبل از تکلم و بعد از تکلم.
کاهش شنوایی قبل از تکلم نیازمند بررسی است. در این نوع کاهش شنوایی کودک قبل از اینکه صحبت کردن را آغاز کند، دچار مشکل در شنوایی می شود. اگر در سنین اولیه رشد ایمپالس های شنوایی وارد مغز نشود، بخشی از مغز که مربوط به درک گفتار است دچار ناتوانی می شود و بعدها نیز با مداخلات پزشکی نمی توان توانایی درک گفتار را به کودک باز گرداند.

انواع کاهش شنوایی قبل از تکلم
این نوع از کاهش شنوایی نیز به دو گروه کاهش شنوایی انتقالی و حسی عصبی تقسیم می شود.
کاهش شنوایی حسی عصبی
کاهش شنوایی حسی عصبی شیوع بالاتری دارد و درمان آن هم دشوارتر است. در این نوع از کاهش شنوایی بخشی از ساختار حسی عصبی که مربوط به درک گفتار است و وظیفه آن ورود گفتار داخل مغز و تفسیر آن توسط مغز است، آسیب می بیند. مهم ترین عاملی که باعث می شود کودک با چنین نقصی متولد شود ناهنجاری ژنتیکی است.
بیشترین کودکان مبتلا به این اختلال مادرزادی حاصل ازدواج فامیلی هستند. لازم به یادآوری است افرادی که قصد ازدواج فامیلی دارند حتما باید قبل از ازدواج مشاوره ژنتیک شوند. درمان این نوع اختلالات کودک بسیار دشوار و پرهزینه است. مسائل و مشکلاتی که در طول بارداری مادر ایجاد می شود هم ممکن است روی جنین تاثیر بگذارد. از جمله عوامل تاثیرگذار روی جنین می توان به عفونت های دوران بارداری مثل ابتلای مادر به سرخجه، مصرف بعضی داروها در طول بارداری و … اشاره کرد. البته کاهش شنوایی حسی- عصبی بعد از تولد و در کودکانی که دچار بیماری مننژیت یا برخیعفونت های ویروسی می شوند هم دیده می شود. ضربه هم یکی از عوامل کاهش شنوایی است. به سر بعضی از کودکان ضربه وارد می شود و ممکن است دچار کاهش شنوایی حسی-عصبی شوند.
کاهش شنوایی انتقالی
نوع دیگر نقص در شنوایی، کاهش شنوایی انتقالی است. شایع ترین بیماری که باعث کاهش شنوایی انتقالی می شود، تجمع مایع یا سروز در گوش است. کودکان از ۶ ماهگی تا ۲ سالگی مستعد ابتلا به این بیماری هستند. به تدریج و بعد از ۶ سالگی احتمال ابتلا به این بیماری در کودکان کاهش می یابد. درمان کاهش شنوایی انتقالی آسان تر است و با قرار دادن یک لوله مایع تجمع یافته در گوش را تخلیه می کنند. بیماری های مادرزادی هم ممکن است باعث بروز کاهش شنوایی انتقالی در کودک شوند، مثل بیماری هایی که ساختار خارجی گوش به خوبی تکامل پیدا نکرده یا بیماری ای که در اثر آن استخوان های ریز داخل گوش قابلیت حرکت مناسبی ندارند و سفت هستند.

تست شنوایی بدو تولد
کاهش شنوایی باید زود تشخیص داده شود
مهم ترین نکته در کاهش شنوایی، شناسایی زودرس بیماری است. درمان های متنوعی برای هر دو نوع کاهش شنوایی حسی عصبی و انتقالی وجود دارد. البته ممکن است نتوان نقص شنوایی کودک را به طور کامل از بین برد، ولی می توان کاری کرد از عدم تکامل هوشی و عقلی فرد جلوگیری شود.
تست شنوایی بدو تولد قدرت تشخیص را بالا برده است
در بسیاری از نقاط کشور شنوایی کودک از همان بدو تولد تست می شود. اگر نتیجه تست مثبت باشد، کودک باید به مراکز تخصصی ارجاع داده شود تا بررسی های بیشتری انجام گیرد. در صورتی که کاهش شنوایی حسی عصبی شدید باشد، می توان با کاشت حلزون مشکل کودک را حل کرد. اگر کاهش شنوایی زیاد نباشد با تجویز سمعک می توان شنوایی کودک را بهبود بخشید. در بعضی از موارد ممکن است سمعک داخل گوش کاشته شود. همچنین در کودکانی که دچار ناهنجاری گوش هستند و نمی توان جراحی برایشان انجام داد، سمعک قابل کاشت گزینه مناسبی برای درمان است. اگر کاهش شنوایی به علت وجود عفونت باشد می توان با تجویز آنتی بیوتیک و گاهی هم جراحی های ساده آن را برطرف کرد.
والدین به این نکات دقت کنند
همان طور که اشاره شد، نکته مهم در اختلال کاهش شنوایی تشخیص زودرس است چون زمان به خصوص در کودکانی که هنوز تکلم نمی کنند، طلایی است و درمان بلافاصله بعد از تشخیص باید شروع شود. بیمارستانها تست شنوایی را انجام می دهند ولی هنوز زایمان هایی هستند که در مراکز نیمه تخصصی یا غیرتخصصی انجام می شوند و نوزاد مورد سنجش شنوایی و سایر تست ها قرار نمی گیرد. کودکان در طول ماه اول واکنش زیادی به سر و صدا نشان نمی دهند، ولی بعد از ۱ ماه باید به صداهای ناگهانی عکس العمل نشان دهند، مثلا سر را به سوی صدا برگردانند یا با صدای ناگهانی از خواب بپرند. در غیر این صورت باید به اختلال شنوایی کودکان مشکوک شد. در صورتی که اختلال شنوایی کودک در ماه های اول تشخیص داده نشود، کودک در سن بالاتر دچار نقص در گفتار خواهد شد و ممکن است نتواند صحبت کند. وقتی کودک صحبت نکند، اولین مساله ای که بررسی می شود، شنوایی است، نه ساختار حنجره و …. چون صحبت کردن کودک منوط به شنیدن است.
اگر کاهش شنوایی بعد از تکلم شروع شود، کودکان علائم دیگری دارند. والدین دقت کنند در صورتی که لازم باشد اسم کودک و کلمات را چند بار تکرار کنند و با صدای بلند با او حرف بزنند یا کودک برای تلویزیون تماشا کردن زیاد به آن نزدیک شود و صدا را هم بیش از حد بلند کند باید به نقص در سیستم شنوایی او شک کرد. کودکان مدرسه ای که دچار کاهش شنوایی هستند معمولا به دلیل اینکه کلمات را نمی شنوند نمره دیکته پایینی دارند. در صورت شک به این موارد پزشک حتما باید کودک را ویزیت کند. تست هایی وجود دارد که قدرت تشخیصی بالایی دارند. در کشور ما تست اسکرینینگ شنوایی ۲ بار، در بدو تولد و قبل از مدرسه انجام می شود.