حسادت کودکان به یکدیگر، دغدغه والدین

یکی از دغدغه هایی که والدین دارای چند فرزند با آن رو به رو هستند، رابطه ی بین فرزندان می باشد. اغلب اوقات، تولد فرزند جدید با بروز حسادت در فرزند اول همراه می شود. هم چنین والدین که از بد رفتاری، حسادت، لجبازی و پرخاشگری در میان فرزندان خود کلافه شده اند، در جستجوی راهکاری برای این مساله هستند. اگر شما هم با ورود فرزند جدید، شاهد بروز حسادت در فرزند اول هستید، اگر شما هم می خواهید دلایل به وجود آمدن حسادت بین خواهر و برادر ها را بدانید و اگر راه حلی موثر برای برطرف کردن حسادت فرزندان می خواهید، مقاله زیر را به شما پیشنهاد می کنیم:

حسادت چیست و در چه سنی در کودک بروز می کند؟
حسادت یک پاسخ عاطفی شایع در میان انسان ها می باشد که آمیزه ای از دو هیجان ترس و خشم است. حسادت ریشه در حس ناامنی دارد. در واقع زمانی که ما می ترسیم که چیزی یا کسی که به شدت مورد علاقه و مطلوب ما است از دست بدهیم، حسادت در ما ظاهر می شود. در این حالت ما به شدت از دست کسی که این موضوع یا شخص محبوب را از ما دور کرده است خشمگین می شویم. همان طور که در توضیح فوق ملاحظه کردید، اگر شخصی احساس امنیت داشته باشد و مطمئن باشد که محبت شخص مورد علاقه را از دست نخواهد داد، پاسخ حسادت در او بروز نمی کند.
تا قبل از ۱۵ ماهگی حسادت در انسان به وجود نمی آید و معمولاً پس از حدود دو سالگی، حسادت بروز می کند. در دو دوره رشدی، حسادت بسیار پررنگ می شود. یکی بین ۳ تا ۵ سالگی و یکی هم در دوره بلوغ. معمولا سه سالگی اوج عاطفه حسادت در انسان می باشد.
در دو دوره رشدی، حسادت بسیار پررنگ می شود: یکی بین ۳ تا ۵ سالگی و یکی هم در دوره بلوغ.
عوامل مختلفی مثل رده سنی، ترتیب تولد، اختلاف سنی بین فرزندان، جنسیت و هوش در شدت و ضعف حسادت می تواند تاثیر گذار باشد. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهد که فرزندانی که اختلاف سنی بین دو تا چهار سال دارند، بیشتر احتمال حسادت بین آن ها وجود دارد. هم چنین کودکان دختر و کودکانی که فرزند اول هستند حسادت بیشتری را تجربه می کنند. کودکان دارای هوش بالاتر نیز حسادت بیشتری از خود نشان می دهند.

دلایل به وجود آمدن حسادت بین خواهر و برادر ها
۱. تولد فرزند جدید
کودکانی که فرزند اول هستند به مدت چند سال و قبل از تولد فرزند جدید، تنها مالک محبت، توجه، انرژی و زمان اطرافیان، به خصوص والدین می باشند. اما به طور طبیعی با تولد فرزند جدید مجبور هستند این امکانات و از همه مهم تر توجه و محبت پدر و مادر را با فرزند تازه متولد شده تقسیم کنند. فرزند اول با مشاهده توجه والدین به نوزاد جدید، می ترسد که والدین دیگر او را دوست نداشته باشند و در نتیجه این ترس و احساس ناامنی، پاسخ حسادت را بروز خواهد داد.
۲. تبعیض گذاشتن والدین بین فرزندان
زمانی که والدین رفتار تبعیض آمیز نسبت به فرزندان خود داشته باشند، احتمال بروز حسادت در میان خواهر و برادر ها بسیار زیاد می باشد. به این نکته توجه داشته باشید که اغلب اوقات، این تبعیض از سوی والدین ناخودآگاه بوده و به طور ناخواسته انجام می شود.
مثلا زمانی که یکی از فرزندان به دلیل بیماری یا معلولیت، به ناچار نیاز به توجه بیشتری دارد، یا زمانی که یکی از فرزندانمان را به این دلیل که سازگارتر است یا هوش، استعداد و زیبایی بیشتری دارد، ناخودآگاه بیشتر تحسین می کنیم.
فرزندان ما نسبت به کوچک ترین رفتارهای ما حساس هستند و در سنین پایین قدرت درک خیلی از مسایل را ندارند و در نتیجه واکنش حسادت را نسبت به این رفتار تبعیض آمیز نشان می دهند.
۳. مقایسه کردن
والدینی که رفتار ها و استعدادهای فرزندانشان را با هم مورد مقایسه قرار می دهند، بیشتر شاهد حسادت بین فرزندان خود خواهند بود. جملاتی از قبیل: ببین خواهرت چه قدر آروم نشسته! تو چرا این قدر سر و صدا می کنی؟، برادرت همه غذایش را خورد اما تو داری اذیت می کنی و... احساس خشم و در نتیجه حسادت زیادی در کودک ایجاد می کند. شما می خواهید
با این جملات، کودک را به انجام رفتار مثبت تحریک کنید اما پیامی که او دریافت می کند این است که اون بهتر از من هست و مامان اونو بیشتر دوست داره.
۴. دخالت در رابطه بین خواهر و برادر
وقتی فرزندان شما با یکدیگر بازی می کنند، دعوا می کنند و... بهترین کار این است که تا حد امکان، در رابطه آن ها دخالت نکنید. وقتی می بینید که یکی از فرزندانتان قلدری می کند و فرزند کوچک تر مظلوم واقع شده است، نباید به میان آن ها بروید و کودک قلدر را مورد سرزنش قرار دهید.
شما با مشاهده این موقعیت می توانید نتیجه بگیرید که باید به یکی از فرزندانتان در موقعیت های مناسب، رعایت حق دیگران را آموزش دهید، و به فرزند دیگرتان جرات مندی بیشتری بیاموزید تا بتواند از حق خود دفاع کند. اما این آموزش باید در مکان و زمان دیگری انجام شود. تنها زمانی در بازی و دعوای بچه ها دخالت کنید که احتمال بروز خطر برای آن ها وجود دارد.
خیلی از رفتارهای نامطلوبی که کودک ما انجام میدهد تقلید رفتار ماست. کودکان از سن ۳ تا ۶ سالگی دست به تقلید و الگوبرداری و همانندسازی می زنند…

علایم و نشانه های حسادت در کودکان
۱. رفتار پرخاشگرانه
مثل کتک زدن خواهر یا برادر کوچک تر، کشیدن دست و پای او و...
۲. بازگشت به رفتار های کودکی
برای مثال برخی کودکان، پس از تولد فرزند جدید، رفتارهایی پایین تر از سن خود را انجام می دهند، کودکی که دیگر پوشک نمی بندد، جای خود را خیس می کند، یا می خواهد از شیشه شیر استفاده کند، یا با زبان کودکانه حرف می زند.
۳. بهانه گیری و حساسیت زیاد
۴. نشانه های نقاشی
وقتی از او می خواهند اعضای خانواده را نقاشی کند، خواهر یا برادر خود را حذف می کند.
۵. رفتارهای نیابتی
در بازی های خود، عروسکی که نام خواهر یا برادر را دارد پاره می کند یا کتک می زند.

راهکارهای از بین بردن حسادت به خواهر و برادر کوچک تر
۱. ایجاد آمادگی برای تولد فرزند جدید
زمانی که فرزند جدید خود را باردار می شوید، چند ماه فرصت دارید تا ذهن کودک را برای تولد خواهر یا برادر جدید آماده کنید. البته از آن جایی که درک مفهوم زمان و انتظار کشیدن برای کودکان سخت است، بهتر است خبر ورود فرزند جدید را کمی دیرتر به او اطلاع دهید.
اگر شما در دوران بارداری، برخورد صحیحی داشته باشید، کودک شما از این که صاحب خواهر و برادر خواهد شد، خوشحال و ذوق زده می شود.
برای کسب اطلاع در مورد نحوه آماده کردن فرزند برای تولد نوزاد جدید به مطلب زیر مراجعه کنید:
روش‌های آماده کردن فرزند اول برای ورود فرزند دوم
فرزند اول به عنوان اولین ورودی جدید به خانواده برای پدر و مادرها متفاوت است. والدین و حتی خانواده های دختر و پسر همگی برای تولد اولین نوزاد لحظه شماری می کنند و همه محبت، عشق خود را در بالاترین حد به او به اشکال مختلف ابراز می کنند.
۲. برخورد صحیح با فرزند اول پس از تولد خواهر و برادر کوچک تر
پس از تولد فرزند جدید، طبیعی است که برای تامین نیاز های مختلف نوزاد، مجبور هستید وقت و توجه زیادی برای رفع نیازهای او صرف کنید، اما همواره باید به این نکته توجه داشته باشید که به فرزند اول توجه کنید و نیاز او را به توجه و محبت تامین نمایید.
باید برنامه ریزی دقیقی برای وقت گذاشتن برای فرزند بزرگ تر داشته باشید و به بازی کردن یا فعالیت تفریحی دو نفره بپردازید. او را به اندازه کافی در آغوش بگیرید و مورد محبت و نوازش قرار دهید. بدیهی است که رسیدگی به امور نوزاد وقت زیادی از شما می گیرد، اما هرگز خواسته های فرزند بزرگ تر را با بهانه کار های فرزند کوچک تر رد نکنید.
هرگز خواسته های فرزند بزرگ تر را با بهانه کار های فرزند کوچک تر رد نکنید.
مثلا وقتی می گوید: "مامان بریم پارک"، به جای آن که بگویید: "الان خواهر کوچیکت خوابیده نمیشه بریم"، به او بگویید: "من خیلی دوست دارم ببرمت پارک تا بازی کنی، بعد از ظهر میتونم ببرمت".
همچنین بهتر است برای انجام کارهای نوزاد، مسئولیت های کوچک و متناسب با سن، به فرزند بزرگ تر خود بسپارید، برای مثال با نظارت خودتان می تواند شیشه شیر نوزاد را نگه دارد. همچنین وقتی می خواهد نوزاد را بغل کند، به جای آن که با نگرانی او را از این کار منع کنید، بهتر است شرایطی ایمن فراهم کنید تا او هم حس کند توانسته نوزاد را در آغوش بگیرد.
اگر کودک به طور ناخواسته حرکتی انجام داد که برای نوزاد خطرناک بود، هرگز به طور تهاجمی و خشن با او برخورد نکنید. بهتر است با زبانی نرم و قابل فهم، با کودک صحبت کنید و او را توجیه کنید. برای این که نحوه صحیح رفتار با نوزاد را به او یاد بدهید، می توانید از عروسک های خود کودک استفاده کنید تا او روی آن ها تمرین کند.
۳. درک احساس کودک به جای سرکوب یا نادیده گرفتن آن
بسیاری از والدین وقتی علایم و نشانه های حسادت را در فرزند خود می بینند، جملاتی از این قبیل به او می گویند: "تو دیگه بزرگ شدی، تو که دیگه بچه کوچولو نیستی، نباید به خواهر یا برادرت حسودی کنی، تو باید اونو دوست داشته باشی و..." با استفاده از جملاتی از این قبیل، در واقع بدون آن که ریشه و علت احساس کودک را بفهمیم، سعی داریم این احساس را فقط حذف کنیم.
بهتر است در ابتدا رفتار خودمان را به عنوان والدین مورد بازبینی قرار دهیم. در بیشتر مواقع، رفتارهای نادرست ما باعث به وجود آمدن واکنش حسادت در کودک شده است. در نظر داشته باشید که حسادت، اغلب احساسی موقتی و زودگذر در کودکان می باشد که رفتارهای نادرست والدین و اطرافیان می تواند باعث تثبیت و تقویت آن شود. برای درک احساس کودک، به حرف های او گوش کنید و تلاش کنید با مشاهده بازی هایش و هم بازی شدن با او احساساتش را بفهمید، زیرا کودکان، احساسات خود را به خوبی در بازی هایشان نشان می دهند.
۴. حفظ رفتار باثبات و یکنواخت نسبت به تمامی فرزندان
تا حد امکان قوانین و واکنش های یکسانی نسبت به فرزندان خود داشته باشید. اگر در جایی به دلیل خاصی مجبور بودید نسبت به یکی از فرزندان، توجه و وقت بیشتری صرف کنید، حتما دلیل طبیعی این موضوع را توضیح دهید.
۵. پرورش استعدادها و توانمندی های منحصر به فرد هریک از فرزندان
همه ما انسان ها استعدادها و ویژگی های منحصر به فرد خودمان را داریم و زمانی موفق و شاد هستیم که توانایی ویژه خودمان را کشف کنیم و پرورش دهیم.
اگر یکی از فرزندان شما استعداد بالایی در ریاضی دارد، بهتر است به جای این که او را مورد مقایسه با فرزند دیگر خود قرار دهید و باعث حسادت او شوید، سعی کنید به کشف و پرورش استعداد هر یک به طور جداگانه بپردازید.
ممکن است فرزند دیگر شما در فوتبال یا شیمی استعداد داشته باشد و شما باید به او کمک کنید تا در این زمینه پیشرفت کند.
۶. استفاده از مشاوره تخصصی در زمینه کودک و نوجوان
اگر علایم و نشانه های حسادت در فرزند شما خیلی شدید یا مزمن شده است و باعث ایجاد اختلال رفتاری یا خلقی در او شده است، بهتر است از نظر متخصص روانشناس در زمینه کودک و نوجوان استفاده کنید. معمولا استفاده از بازی درمانی در این زمینه می تواند مفید باشد.