کودکانی که تیک دارند، شایع‌ترین مشکلات روانی

جام‌جم‌سرا: تیک‌، یکی از شایع‌ترین مشکلات روانی است که به گفته کارشناسان دلایل شیوع آن چندان مشخص نیست، ولی تخمین زده می‌شود بین ۵ تا ۲۵ درصد کودکان در سنین مدرسه نیز نوعی از اختلال تیک را تجربه می‌‌کنند.‏ تیک‌ها، حرکات غیرطبیعی ناگهانی، مکرر، سریع و هماهنگی که معمولا به راحتی قابل تقلید هستند. ‏

حرکات به‌ صورتی مشابه مکررا رخ می‌‌دهند و بیمار قادر است به ‌صورتی ارادی برای مدتی کوتاه آن‌ها را مهار کند، اما این امر ممکن است سبب اضطراب بیمار شود. ‏تیک‌‌ها در نتیجه فشار روانی تشدید می‌‌شوند و حین فعالیت‌‌های ارادی و تمرکز فکری کاهش می‌یابند و در خواب از بین می‌روند.‏ دکتر علیرضا پیرخائفی، روان‌شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه، تیک‌‌ها را فعالیت‌‌های حرکتی - صوتی می‌‌داند که به ‌صورت ناگهانی اتفاق می‌افتند و در آن، فرد توان مقاومت خود را از دست می‌دهد و ظاهرا مقابله با‌ آن هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.‏

وی، پریدن گوشه‌ چشم، پرش در ناحیه ‌گردن و حرکات اضافه در شانه را از تیک‌های حرکتی می‌‌داند و در خصوص تیک‌های صوتی ابراز می‌‌کند، در این ‌گونه تیک‌‌ها علاوه بر تکان‌‌های عضله‌ها، سیستم صوتی نیز(مانند صاف کردن گلو، خرخر کردن و بالا کشیدن بینی) درگیر می‌‌شود.‏ تیک‌‌هایی که به تازگی آغاز شده‌اند، اغلب نیاز به درمان ندارند.‏

توصیه مناسب به والدین و اطرافیان کودک مبتلا به تیک این است که توجهی به تیک‌ها نداشته باشند، زیرا تمرکز روی تیک، باعث تشدید آن می‌شود. ‏بیشتر تیک‌‌هایی که تازه آغاز شده‌اند، مسیر محدود و گذرایی دارند و به سمت اختلال جدی ‌تری پیش نمی‌روند و حداکثر طی دوره‌های استرس ‌آور عود می‌کنند. معدودی از تیک‌‌ها بیشتر از یک ‌سال طول می‌‌کشند. ‏تیک در آقایان سه‌ برابر بیشتر از خانم‌ها است و تیک‌‌های مزمن بیشتر بین سنین شش تا دوازده سالگی دیده می‌‌شوند. ‏

تیک‌‌ها را می‌توان بر اساس ساده یا متعدد بودن، گذرا و مزمن بودن به چهار گروه تقسیم کرد:‏

تیک‌های ساده گذرا:‏ در کودکی بسیار شایع‌اند و معمولا پس از یک ‌سال (‌اغلب طی چند هفته) خود به‌ خود بهبود می‌‌یابند و عمدتا نیاز به درمان ندارند. تیک‌‌های حرکتی معمول که اغلب در حدود سه‌ونیم سالگی شروع می‌‌شوند ،به کودکان کمک می‌کنند تا انرژی عصبی را آزاد کنند. 75 درصد از کودکان، این نوع تیک را در عرض شش ماه پشت سر می‌‌گذارند.‏

اگر کودک شما گرفتار تیک شد، بهترین راه، نادیده گرفتن آن است. هیچ گاه او را سرزنش یا تنبیه نکنید. شما می‌‌توانید برای جلوگیری از تبدیل شدن این عمل به یک عادت، با تمرین کردن روش‌های پیشگیرانه، به کودکان تان کمک کنید، ولی تیک‌های گذرا نباید در برنامه کامل ترک عادت مورد توجه قرار گیرد.‏

تیک‌‌های مزمن:‏ اگر تیک بیش از 12ماه ادامه یابد، تیک مزمن محسوب می‌شود. تیک‌‌های مزمن پایدار هستند و معمولاً انقباض ماهیچه در آن‌ها بیش از حد و بسیار شدید است. این تیک‌ها مشخصاً به‌ صورت حمله‌‌های دوره‌ای هستند و غالباً شدت آن‌ها ماه به ماه، روز به روز یا حتی ساعت به ساعت تغییر می‌‌کند. در حقیقت رفتار تیکی ممکن است برای هفته‌‌ها یا ماه‌ها کاملاً محو، اما دوباره ظاهر شود.‏

ممکن است در هر سنی پدیدار شوند، اما اغلب در کودکی شروع می‌شوند. درمان در بیشتر موارد لازم نیست. باید به بیمار توضیح داد که این اختلال اهمیتی ندارد.‏

تیک‌‌های ساده یا متعدد مداوم:‏ معمولا از کودکی یا نوجوانی و قبل از پانزده ‌سالگی آغاز می‌‌شود. در بسیاری از موارد تیک‌های موردی روی می‌‌دهد، اما بهبود کامل در خاتمه نوجوانی رخ می‌دهد.‏

سندرم تیک‌‌های حرکتی و صوتی متعدد مزمن:‏ این سندرم به نام پزشک فرانسوی‌ای که نخستین بار این بیماری را توصیف کرد، «سندرم ژیل دولا توره» نامیده می‌‌شود.‏

این اختلال معمولا همراه با تحریک ‌پذیری و وسواس است که می‌‌تواند موجب رانده شدن فرد از اجتماع شود و این واکنش‌های اجتماعی منفی می‌‌‌تواند فرد را به افسردگی دچار کند و حتی در بعضی مواقع او را به سوی خودکشی نیز سوق ‌دهد. ‏تیک‌های توره درصورت ‌درمان نشدن می‌‌توانند به حالتی مزمن در فرد تبدیل شود.‏ در این افراد حرکات لب و دهان شان به‌ گونه‌ای هست که انگار حرف‌‌های رکیک به زبان می‌آورند، در صورتی که این طور نیست.‏به جز تیک‌های گذرا در سایر تیک‌های عصبی احتمال بازگشت وجود دارد. ‏

علت‌‌ها

زمانی اعتقاد بر این بود که تیک‌‌ها، علائم بیرونی احساسات سرکوب شده و کشمکش‌های درونی ‌اند. امروزه در بسیاری از نقاط جهان آن را ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی می‌‌دانند.‏ تیک تقریباً در یک سوم موارد، پایه ژنتیک دارد، اما در برخی حالات ممکن است این عادت از طریق تقلید به دست آید. ‏همچنین مشخص شده است که رفتارهای تیکی در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌‌یابد که این امر به «تیک عصبی» منجر می‌‌شود.‏ در صورتی که از وجود تیک‌‌های عصبی در کودک ‌تان رنج می‌برید، نکته زیر را مدنظر داشته باشید:‏

به لحاظ این که رفتارهای تیکی غالباً با فشار روحی تشدید می‌شوند، مواردی را در زندگی کودک ‌تان جست ‌وجو کنید که ممکن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او باشند. مثلا ببینید آیا او تلاش می‌کند که از تکالیف مدرسه و درس‌ها عقب نماند؟ آیا انتظارات ورزشی او بالاست؟ ‏برای کاهش تنش‌های احتمالی کودک و ایجاد آرامش و اطمینان در او، تا آنجا که ممکن است موقعیت‌های فشارزا را از بین ببرید و با او مهربان باشید. تعداد تیک‌ها اغلب با کاهش فشار روحی، تقلیل می‌یابند. ‏

چه باید کرد؟

یکی از نکاتی که درباره ی انواع تیک‌ها حائز اهمیت است، نوع برخورد و نگاه عوام به آن است که باعث می‌‌شود، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایندی شود و خود را از انظار پنهان کند و در صورت افزایش بیش از حد این اختلال، حتی در رفتارهای اجتماعی او نیز تاثیر بگذارد.‏اگر افراد با نشانه‌‌های طولانی‌ مدت تیک مواجه شدند، باید برای جلوگیری از اختلالات وسیع تر به روان ‌پزشک یا روان ‌شناس مراجعه کنند.‏