غذا نخوردن کودک دو ساله، کلافه ام اما نمی جنگم!

پرسش: دختر 2.5 ساله من در طول روز به اندازه گنجشک غذا می خورد و گاهی حتی اینقدر هم نه! و فقط یک لیوان شیر و بیشتر آب مینوشد. وزنش حدود ۱۱ کیلو و قدش حدود ۹۰ است. بخدا از زندگی سیر شده ام. با اینکه بخاطر غذا نخوردنش با او نمیجنگم و او را به حال خود گذاشته ام ولی از درون خودخوری میکنم. لطفا راهنمایی بفرمایید.

پاسخ: قد کودک شما بین صدک ۲۵ و ۵۰ نمودار رشد قرار دارد بنابراین کوتاه قد نیست. ولی از نظر وزنی لاغر است. نکته اول اینکه بدانید کودکان متوجه همه مسائل می شوند اینکه شما از درون خود خوری می کنید، قطعا کودک شما متوجه این حالت است و ممکن است برای اینکه بیشتر در کانون توجه شما قرار بگیرد، کمتر غذا بخورد. بنابراین این مسئله راابتدا با آرامش خود حل کنید.
شما باید علت غذا نخوردن کودک خود را پیدا کنید. این موضوع می تواند دلایل زیر را داشته باشد:

1- در پایان ششمین ماه زندگی نوزادان یعنی نیمه‌ی دوم سال اول زندگی، باید به صورت سیستماتیک و برنامه‌ریزی شده تغییراتی در نوع و قوام غذای روزانه‌ی کودکان به عمل آورده شود یعنی نه تنها به طور تدریجی به تنوع بخشیدن به مواد غذایی دریافتی کودک اقدام شود بلکه قوام آن‌ها نیز از حالت مایعات صرف به سوی غذاهای سفت‌تر تغییر یابد. در آغاز با دادن فرنی رقیق یا حریره‌ی بادام به صورت تدریجی اولین قدم در تغییر یکنواختی و قوام غذاها برداشته می‌شود. حال اگر در سال دوم زندگی نیز به جای تغذیه‌ی بچه با غذاهای مناسب این سن و سال فقط حریره بادام و فرنی و سوپ داده شود به طور حتم مورد استقبال و علاقه‌ی کودک قرار نخواهد گرفت.

2- گاهی بچه‌ها به علت دیر خوابیدن شبانه، خستگی و یا خواب‌آلودگی، اشتهایی به خوردن وعده‌های غذایی از خود نشان نمی‌دهند؛ بهتر است به جای اصرار و پافشاری، چند دقیقه‌ای قبل از دادن غذا، بچه را به غذا خوردن فرا خوانده و با شستن دست و روی او و برطرف کردن هیجان و خستگی‌اش، اقدام به غذا دادن کنید.

3- در قبال وقت‌گذرانی کودک هنگام غذا خوردن که در حد معقول، طبیعی تلقی می‌گردد، نباید بچه را وادار به خوردن سریع نمود چرا که با ایجاد واکنش منفی، او را به وقت‌گذرانی بیشتر هدایت خواهید کرد. کودکان در سنین 9 ماهگی تا پایان 2.5 سالگی با غذا بازی می‌کنند و می‌خواهند که با انگشتان خود غذا را لمس نمایند. در این سنین دادن مواد غذایی انگشتی مثل کتلت و شامی و کوکوی سیب‌زمینی یا برش‌های کوچک از ساندویچ‌های تهیه شده در منزل تحت نظارت مادر هیچ اشکالی نخواهد داشت. ضمناً شکایت دائمی شما از نحوه‌ی غذا خوردن و عدم رغبت بچه به غذاهای داده شده، کودک را متوجه خواهد کرد که قادر می‌باشد از این حربه استفاده کرده و خواسته‌های خود را به پدر و مادر تحمیل نماید.

4- آغاز حس استقلال‌طلبی در سنین دوم و سوم زندگی موجب بروز واکنش‌های منفی می‌شود. مثلاً کودک در قبال اصرار بی‌حد و وادار نمودن اجباری به خوردن ماده‌ی غذایی خاص یا انجام عمل معین و مشخص، از خود عناد و سرپیچی نشان خواهد داد. برعکس منع کردن شما از خوردن ماده‌ای و یا انجام کار و عمل معینی او را حریص‌تر به خوردن آن غذا یا انجام عمل منع شده می‌نماید.

5- مطـــــــمئــــن باشیـــــد کــــودکـــــــان به عکس‌العمل‌های شما در قبال خوردن یا نخوردن ماده‌ای و یا انجام یا عدم انجام عملی کاملاً واقفند و آگاهی دارند و از این طریق انتقام زورگویی‌ها و مجبور ساختن به انجام عملی که برخلاف میل و خواسته‌شان می‌باشد را می‌گیرند. از حرص خوردن و عصبانیت درونی شما کاملاً اطلاع دارند و از اینکه توانسته‌اند چنین موفقیتی را با نخوردن غذایی یا عدم انجام عملکردی کسب نمایند غرق لذت می‌شوند. خونسردی و عدم نشان دادن عکس‌العمل مثبت و یا منفی شما در برابر چنین عملکردی نتایج شگفت‌انگیزی را موجب خواهد شد.

6- با مشارکت دادن کودک خود در خوردن غذا به هر نحوی که دلخواهش باشد و هر زمانی که میل دارد حس استقلال‌طلبی و اتکا به نفس او را تقویت نمایید؛ باور کنید در مدت زمان کوتاهی بچه‌ی شما قادر خواهد بود به طور دقیق لیوان و قاشق خود را مورد استفاده قرار بدهد؛ ریخت‌وپاش‌های فعلی او را تحمل نمایید و اجازه بدهید به تدریج رفتارهای تغذیه‌ای و منش‌های رفتاری او تکامل و پختگی لازم را به دست آورد.

7- کودک خود را با بچه‌های هم‌سن و هم‌جنس او مقایسه نفرمایید؛ برخی از کودکان کم‌حرکت‌تر یا فعال‌تر، کم‌وزن‌تر یا سنگین‌تر، قد بلندتر یا قد کوتاه‌تر از دیگران می‌باشند. علت واقعی آن‌ها به زمینه‌های ژنتیکی شاخه‌ی پدری و مادری، محیط زندگی و تفاوت سرعت در رشد برنامه‌ریزی شده آن‌ها برمی‌گردد و بنابراین بهتر است برای کنترل روند رشد بچه‌ی خود به جداول پایش رشد او توجه فرمایید و کودک را با خودش مقایسه کنید تا زمانی که روند صعودی در صدک مربوط به خودش ملاحظه شود، جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد.

8- علاوه بر بیماری‌های جسمی، محروم شدن بچه از مهر و عاطفه‌ی پدری و مادری یا هر دوی آن‌ها یا دوری از یکی یا هر دو تأثیر مستقیم و بسیار چشمگیری در خورد و خوراک و اشتهای بچه داشته و آثار آن به صورت احتمالی در روند رشد نمایان می‌گردد.

9- کمبود بعضی از ریزمغذی‌ها مثل کم‌خونی ناشی از فقر آهن یا کم‌کاری تیروئید، کمبود روی و یا بیماری‌های روماتیسمی، نارسایی‌های قلبی، اختلالات غدد درون‌ریز، عدم دریافت کلیه مواد مغذی و املاح یا افزایش مصرف ویتامین‌های ا و ای و مسمومیت‌های ناشی از آن‌ها یا سایر مسمومیت‌ها با فلزات سمی از جمله جیوه یا سرب عوامل ایجادکننده‌ی بی‌اشتهایی‌های مرضی بوده و باید سریعاً تحت نظر یک متخصص کودکان نسبت به تشخیص و درمان آن‌ها اقدام لازم به عمل آورده شود.

نکات تغذیه ای:
۱- در صورتی که کودک مایل است با دست غذا بخورد، نباید جلویش را بگیرید. به طور مثال نباید به خیال خود، برای تقویت احساس استقلال، یک قاشق به دست کودک داده و با قاشق دیگر به او غذا بخورانید.
2- استفاده از قاشق برای کودک نوپا ضرورت دارد ولی ممکن است نیاز به کمک داشته باشد.
۳- کودک نوپا نیاز به مکان نسبتاً خلوت برای غذا خوردن دارد، چون مدت تمرکز او کوتاه است یعنی صدای بلند رادیو، تلویزیون یا رفت و آمد خواهر و برادر یا مشاجره می تواند توجه او را ازخوردن غذا منحرف کند.
4- استراحت قبل از خوردن غذا و قرار دادن زمان ثابت برای صرف غذا اهمیت خاصی دارد.
۵- اجرای برنامه ثابت نه غذای یکنواخت، سبب آرامش کودک می شود، یعنی بشقاب و قاشق همیشگی را استفاده کنید یا نحوه ی آماده کردن کودک برای غذا خوردن یکسان باشد.
6- اشتهای کودک مانند خلق و خوی او متغیر است. بهتر است روزی که کودک اشتهای کمتری دارد و غذای کمی می خورد، اصرار نکنید که حتماً غذای بشقابش را تمام کند.
۷- قدرت تقلید کودک دراین سن زیاد است و رفتارهای اعضای خانواده ( خواهر- برادر یا والدین) را تقلید می کند لذا نباید افراد خانواده رفتار نامناسب در هنگام غذاخوردن داشته باشند.
8- کودک غذای گرم را دوست دارد. البته نباید خیلی داغ و یا سرد باشد.
۹- کودک دوست دارد با غذا بازی کرده و ریخت و پاش کند، بنابر این نباید انتظار داشت کودک آداب غذا خوردن را رعایت کند.
10- کودک نوپا فقط 10-5 دقیقه حالت نشستن را تحمل می کند و به طور معمول قبل از اتمام غذا، سفره را ترک کرده و دوباره برمی گردد.
۱۱- رنگ و ظاهر غذا توجه کودک را به خود جلب می کند و در نتیجه به طور طبیعی او غذا را دست کاری خواهد کرد.
شما می‌توانید برخی مواد غذایی که فرزندتان به خوردن آن‌ها علاقه‌ای ندارد را با مواد غذایی دیگری که او دوست دارد، ترکیب کنید. مثلاً پیاز یا گوجه‌فرنگی داخل غذا را رنده کنید تا او متوجه وجود آن‌ها نشود یا اینکه مواد غذایی را به شکلی که او دوست دارد، تهیه کنید. مثلاً اگر گوشت تکه‌ای نمی‌خورد،‌ برایش کتلت درست کنید.
* یک راه دیگر برای تشویق کردن بچه‌ها به خوردن انواع مواد غذایی، کنجکاو کردن آن‌ها نسبت به خوراکی‌های مختلف است. به این ترتیب که مثلاً چند مرتبه کمی سبزی‌های پخته را کنار ظرف ماکارونی یا کتلتش بگذارید و اجازه بدهید که خودش نسبت به خوردن آن‌ها ترغیب شود. البته می‌توانید کنار ظرف غذای خودتان را هم با خوراکی‌های مغذی بپوشانید و مدام با خوردن و تعریف کردن از طعم و خواص آن‌ها بچه‌ها را نسبت به امتحان کردن طعم‌های جدید کنجکاو کنید.
* استفاده از بشقاب و لیوان‌های رنگی با رنگ‌های نارنجی، ارغوانی و قرمز هم می‌تواند باعث افزایش اشتهای بچه‌ها شود. در ضمن هرگز فراموش نکنید که برای تشویق کردن بچه‌ها به خوردن تمام گروه‌های غذایی، صبر و حوصله بیشتر از زور و تهدید به کار می‌آید.

نباید غذا را آنقدر مایع و رقیق درست کرد که کودک در هنگام خوردن آن دچار مشکل شود.
در نهایت این که والدین باید از دو سالگی به بعد یعنی زمانی که کودک توانست به راحتی غذا بخورد اجازه بدهند کودک به طور مستقل غذا بخورد و مانع از حرکات هنگام غذا خوردن کودک نشوند. این کار اشتیاق آن‌ها را برای خوردن بیشتر خواهد کرد.

تنوع مواد غذایى جدا از این که نیازهاى مختلف جسمانى کودک را تامین مى ‏کند، بى اشتهایى او را هم رفع مى‏کند . هر روز مى‏ توان مواد صبحانه، ناهار و یا شام را تغییر داد . این که هر روز صبح کودک شیر و نان بخورد، طبیعى است که موجب بى‏ اشتهایى او مى‏ شود . براى مثال مى ‏توان یک روز کره، روز دیگر پنیر و در روزهاى دیگر، تخم‏ مرغ ، آب‏میوه، عسل و . . . در صبحانه کودک گذاشت .