قد کودک چهار ساله، باید چقدر باشد؟

کاهش یا قطع مصرف تنقلات نامناسب، شیر یا ماست، گوشت و ماهی، ویتامین دی، میوه یا آبمیوه، می توانند به افزایش قد کودک کمک کنند.

پرسش : پسر من 4 ساله است وزن تولدش ۴ کیلو بوده و قد ۵۷ و لی الان وزنش۱۳ کیلو و قد آن ۹۷ سانتیمتر است و خیلی کم اشتها است، چه کار کنم که به وزن و قد ایده آل برسد. همچنین قد خانواده پدرش هم کوتاه است و خیلی به پدرش رفته آیا راهی است که او در آینده قدش به خانواده پدری نرود و کوتاه قد نشود.

پاسخ : قد مناسب برای پسرتان ۱۰۳ سانتی متر و وزن ۱۷ کیلوگرم می باشد. با تغذیه صحیح در طول دوران زندگی کودکتان بلند قد خواهد شد و در حالی که قد و وزن هنگام تولد او خوب بوده است.

استفاده از روش تغذیه ای مناسب بر روی رشد و نمو و سلامت قدی کودک نقش مستقیم دارد. مصرف شیر یا ماست، گوشت و ماهی، ویتامین دی و موادی که سرشار از ویتامین دی هستند، می تواند به رشد قدی کودکان کمک کند.

برنامه غذایی یک کودک ۴ تا ۶ ساله:
صبحانه: ( خامه و عسل) نان 1 کف دست نان با آرد کامل+ 2 قاشق سوپخوری خامه + 2 قاشق مرباخوری عسل
ساعت ۱۰: ۱ لیوان شیر+ یک عدد شیرینی کوچک یا ۲ عد بیسکویت سبوس دار+ یک دوم لیوان آب میوه (یا یک عدد میوه متوسط)
نهار: ( پلو و مرغ) 5 تا 10 قاشق برنج+ 60 تا 90 گرم گوشت مرغ ( نصف یک ران درشت) + 1 کاسه ماست حاوی 1 لیوان ماست.
عصرانه: سبزیجات کاملاً شسته و پوست گرفته مثل هویج، خیار، کاهو که بهترین منبع ویتامینهای مورد نیاز کودک هستند.
شام: ( پیتزا) 2 برش متوسط که برای پخت آن 100 گرم گوشت چرخ کرده و سرخ کرده و سبزیجات و 100 گرم پنیر پیتزا بکار رفته باشد+ 1 کاسه سالاد کاملاً ریز شده و باب میل کودک.
قبل از خواب: یک عدد میوه و نصف لیوان شیر
می دانید مواد غذایی بسیار متنوع اند. شما با آشنایی کلی به میزانهای داده شده می توانید مواد غذایی دیگر را جای مواد غذایی گفته شده جانشین کنید که بدان روش جانشینی گویند .
مثلاً هر ۵ قاشق برنج برابر یک کف دست نان است . نان مصرفی بهتر است سنگک باشد.
هر 30 تا 60 گرم گوشت برابر 1 عدد تخم مرغ و برابر 4 تا 5 قاشق حبوبات پخته است.

توصیه های عمومی برای کودکان کم اشتها
- محیط روانی مناسب و شرایط مطلوبی را برای غذا خوردن کودک فراهم کنید. در آرامش کامل ، با صبر و حوصله و بدون اصرار و تهدید به او غذا دهید. در کنار دیگر افراد خانواده در محل معین صرف کردن غذا به او غذا دهید. از غذا دادن به کودک مقابل تلویزیون و زمانی که حواسش پرت است اجتناب کنید و سعی کنید با صحبت کردن با کودک و تعریف داستانهای جذاب ، انگیزه او را برای خوردن غذا افزون کنید.
- در عوض غذا خوردن ، به او وعده بازی کردن ، پارک بردن، به حرفهایش گوش کردن یا فیلم نگاه کردن بدهید نه وعده شیرینی، شکلات و خوراکی های غیر مفید.
- غذا را به فرمی تهیه کنید که مورد پسند کودک است . مثلاً اگر غذا به فرم پیتزا دوست دارد، با استفاده از یک تکه نان و کمی پنیر پیتزا همان مواد غذایی را به فرم پیتزا به او بخورانید. علایق او را درطعم ، حرارت، رنگ و فرم غذا در نظر بگیرید.
- رفتار شما مادر و پدر عزیز، مهمترین تاثیررا برای کودکتان دارد واگر شما رفتار غلطی دارید نمی توانید از او انتظار داشته باشد که این کار را انجام ندهد. پس با رفتار درست خود ، به صورت عملی به او آموزش دهید.
- کودک را در فعالیت های خرید مواد غذایی و تهیه کردن غذا دخالت دهید. اگر چه کمی زحمتتان زیاد می شود ولی این کار چند حسن دارد. اول این که او از زحمت تهیه غذا آگاه می شود. وضمنا شما می توانید در حین کمک کردن او راجع به خواص مواد غذایی و اینکه برای غذا در بدن چه اتفاقی می افتد و چه فایده ای برای بدن دارد صحبت کنید. به این ترتیب او تمایل بیشتری برای خوردن غذا پیدا خواهد کرد.
در بین وعده های غذایی ، میان وعده های مفید به او بدهید. مغزهای بادام ، فندق ، گردو ، کشمش و... آب میوه و کمپوت میوه ، شیر غنی شده با چند قاشق شیر خشک ، ماست چکیده ، شیرینی های تهیه شده با آرد کامل یا با میوه ها، یک لقمه نان و پنیر و دیگر مواد غذایی غنی از ویتامین و پروتئین . فائده یک میان وعده مفید این است که علاوه بر فراهم آوردن انرژی و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد کودک که به سرعت در بدن تمام می شوند ، بدلیل کوچک بودن حجم معده کودک به تقسیم غذا در طول روز کمک می کند و مادر یا پدر در یک وعده اصرار نمی کند که کودک بیشتر از ظرفیتش غذا بخورد.
- می توانید سبوس گندم تهیه کنید و در حین پخت غذا به برنج او بیافزایید تا ویتامینB موجود در آن به افزایش اشتهای کودک کمک کند . جوانه گندم نیز از منابع غنیB است که می توانید آن را درسالاد ریز کنید و به کودک بدهید.
- مطمئن باشید که کودک راجع به غذای خاصی ذهنیت بد ندارد ( مثلا با دیدن ماکارانی رشته ای به یاد کرم نمی افتد) و اگر چنین تصور غلطی دارد ، فرم غذا را عوض کنید یا آن غذا را دیگر به کودک ندهید.
- کودک را به فعالیت های جمعی و بازی با همسالانش تشویق کنید.

افزایش قد
افزایش سرعت رشد در سن بلوغ برای دختران در حدود ۹ سالگی و برای پسران در حدود 11 سالگی است.رشد سریع در طول بلوغ ،برای دختران وپسران طی 6-4سال ادامه مییابد.و از سن 20-18 سالگی حدود3-2 سانتی متر اضافه میشود.و البته به ژنتیک فرد نیز بستگی دارد. یک فرمول تقریبی این است که قد پدر +قد مادر = x تقیسم بر 2 + و_ 6 یعنی مثلا اگر پدر شما 173 سانتیمتر و مادر تان 167 سانتی متر قد داشته باشند ، قد برای شما =173+167=340 تقسیم بر 2=170 سانتیمتر برای پسر ها + 6 و برای دختر ها _ 6
در بدن ، هورمونی به نام هورمون رشد موجود است که در سنین کودکی و نوجوانی تکثیر سلولی ، در این مناطق غضروفی را تحریک و موجب افزایش استخوان سازی می شود. استخوان سازی تا پایان سنین بلوغ ، ادامه دارد یعنی تا اوایل ۲۰ سالگی هنوز امکان افزایش قد وجود دارد. بعد از سخت شدن قسمت نرم وغضروفی استخوانهاو توقف رشد طولی ان ها قد فرد دیگر افزایش نخواهد یافت.برای افزایش هورمون رشد داشتن خواب کافی،استفاده از ۶ وعده غذایی به جای ۳ وعده،ورزش کردن،استفاده از مواد غذایی غنی از کلسیم :شیر ولبنیات،کاهش استرس مهم است.
پروتئین یکی از عوامل تاثیرگذار بر رشد قدی تغذیه است . در میان مواد مغذی مصرف به اندازه ی پروتئین ها و املاح بسیار اهمیت دارد. یک نوجوان باید پروتئین مورد نیازش را هر روز و به خصوص چند مرحله در طول روز دریافت کند. بهتر است پروتئین مصرفی از منابع پروتئین حیوانی باشد مثل گوشت گوسفند و گاو ، مرغ و ماهی ، تخم مرغ و شیر. در میان املاحی که برای رشد قدی لازم اند کلسیم ، فسفر ، منیزیم ، روی و فلوئور از اهمیت ویژه برخوردار هستند. منابع کلسیم: لبنیات مثل شیر ، ماست ، پنیر خامه و بستنی است . فسفر و منیزیم در گوشت و دیگر منابع پروتئین و حبوبات فراوان است. فلوئور نیز در آب موجود است و آب مصرفی بایستی محتوی ppm 1 فلوئور باشد.
تحقیقات اخیر ، اذعان می دارد که مصرف " روی " به مقدار کافی موجب رشد قدی مناسب خواهد شد ، در خاورمیانه و خصوصاً ایران مصرف کم روی موجب کوتاه قدی میشود به علاوه با کمبود روی سطح توانایی های مغزی و ایمنی بدن پائین آمده و ابتلا به بیماریهای مسری زیاد تر رخ می دهد.
توصیه متخصصان تغذیه برای نوجوانان ، مصرف روزانه 150 گرم گوشت ، نصف تا 1 لیوان حبوبات پخته ، 2 تا 3 لیوان شیر و لبنیات دیگر به همراه سبزیجات فراوان است.
نوجوانانی که در سنین رشد هستند و افزایش قد خوبی ندارند می توانند با مصرف مکمل ویتامینها و املاح ، طبق دستور و مصرف هفتگی آهن ، رشد قدی شان را بهبود بخشند. پس توصیه می شد کسانی که می خواهند قد بلند تری داشته باشند هفته ای یکبار جگر و دو بار غذای دریایی میل کنند و هر روز چند عدد ، بادام ، بادام زمینی و گردو بخورند .
غذاهای دریایی مثل ماهی ، میگو ، جگر و دانه های روغنی حاوی املاح زیادی هستند و فوائد بسیاری برای نوجوانان دارند.
یک نکته بسیارمهم در افزایش قد ، انجام فعالیت های ورزشی است . هر چه تحرک ما بیشتر باشد گردش املاح استخوانی بیشتر خواهد بود و این مساله به رشد قدی کمک خواهد کرد. ورزشهایی مثل بسکتبال ، والیبال ، شنا ، بدمینتون و تنیس برای کمک به افزایش قد بسیار مفید اند.

مهمترین مطالب در این باره:

چهار سالگی
یک کودک دختر یا پسر چهار ساله می‌تواند قد و وزنی به شکل زیر داشته باشد:
دخترها: در چهار سالگی کودکان دختر بین ۱۴ کیلو و ۶۰۰ گرم تا ۱۷ کیلو و ۵۰۰ گرم وزن و قدی در حدود ۹۸ سانتی‌متر تا ۱۰۴ سانتی‌متر و یک میلی‌متر دارند.
پسرها: در این سن کودکان پسر نیز وزنی بین ۱۵ کیلو و ۱۰۰ گرم تا ۱۷ کیلو و ۷۰۰ گرم دارند و قد آنها در حدود ۹۹ سانتی‌متر و ۶ میلی‌متر تا ۱۰۵ سانتی‌متر و ۴ میلی‌متر است.

راه های ساده و مفید برای افزایش قد کودکان
چگونگی رشد صحیح کودک یکی از دغدغه های والدین است. کدام پدر و مادری را سراغ داریدکه دوست داشته باشد فرزندش کوتاه قد بشود. دانشمندان دریافته اند که بلند شدن قد کودکان فقط مربوط به مسائل ژنتیک نمی شود.

بلند شدن قد در کودکان
بیشتر کسانی که قد بلندی ندارند دلشان می خواهد که فرزندانی بلند قدی داشته باشند. به همین دلیل بچه ها باید در سن رشد از مواد مغذی مفیدی بهره ببرند. البته ممکن است با مصرف مواد غذایی مفید حتی بعد از سنین رشد نیز چند سانتی به قد افراد اضافه شود. اما بهتر است از همان سنین کودکی به فکر قد و قامت بچه ها بود. در این مقاله قصد داریم چند ماده ی غذایی مفید را به شما پیشنهاد کنیم که برای قد بلند شدن بسیار مناسب است. پس با ما همراه شوید.

تاثیر تغذیه بر روی رشد و نمو کودک
استفاده از روش تغذیه ای مناسب بر روی رشد و نمو و سلامت قدی کودک نقش مستقیم دارد، یعنی می تواند باعث بلند قد تر شدن کودک و رسیدن به پتانسیل قدی منجر به ژنتیک شود و بلعکس اگر کودک برنامه غذایی بی کیفیتی داشته باشد، به اندازه قدی لازم نمی رسد و از استانداردهای رشدی خود عقب می ماند.
خانواده ها باید دقت داشته باشند که تنها تغذیه سالم در بیان ویژگی های ژنتیک فرزندشان اثرگذار نمی باشد بلکه قد صفتی است که توسط ژن های به ارث رسیده از والدین و حتی تاثیر ویژگی های ژنتیک یک نسل قبل تر (یعنی پدر و مادربزرگ ها) بیان می شود.

از چه زمان باید مراقب تغذیه کودک بود؟
مراقب از تغذیه نوزاد باید از همان زمان جنینی آغاز شود بود.مادارن باردار باید بدانند شیوه تغذیه ای او از همان ابتدای دوران بارداری بر سلامت فرزندش اثر دارد. اگر خانمی در دوران باردرای از لحاظ برخی ریز مغذی ها دچار سو تغذیه باشد، ممکن است ناخواسته بر طول قد فرزندش اثر منفی بگذارد. یعنی این مسئله بر حداکثر پتانسیل رشد کودک بعد از تولد موثر است. صفر تا ۲ سالگی هم محدوده سنی بسیار مهمی برای رشد کودک محسوب می شود زیرا بنا به منحنی های استاندارد رشد در بخش هایی از این محدوده شاهد افزایش سرعت رشد هستیم. در محدوده ۴ تا ۶ سالگی هم در برهه های زمانی خاصی سرعت رشد در کودکان افزایش می یابد. بنابراین اگر کودک در این سه دوره بحرانی دچار سو تغذیه شود، رشد قدی او به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

تامین کالری مورد نیاز
بدن در وهله ی اول برای ترمیم ، ادامه فعالیت و سلامت بافت ها نیاز به انرژی دارد و در وهله ی دوم این انرژی را صرف رشد می نماید. برای کودکانی که کمبود دریافت انرژی دارند شاید حتی انرژی مورد نیاز برای حفظ بدن نیز به سختی در دسترس بافت ها خصوصا بافت های با مصرف انرژی بالا قرار گیرد. بنابراین انرژی کافی رشد فقط به صورت مقطعی و در مواقعی خاص تامین گردد. ادامه این روند نتیجه ای جز کاهش رشد و افول نمودار رشدی می گردد. انرژی در پروتئین ها ، کربوهیدرات (قندها) و چربی ها یافت می گردد. پس برای کسب رشد مناسب و افزایش قد بیش از هر چیزی کودک شما نیاز به دریافت انرژی از منابع مناسب و به اندازه ی مناسب دارد. مثلا دریافت زیاد مواد غذایی چرب و شیرین بیشتر سبب فربه شدن ، افزایش وزن و چاقی کودک می گردد تا افزایش قد. بنابراین با دریافت مناسب و به اندازه ی گروه های غذایی زیر نظر متخصص تغذیه می توانید رشد کودک خود را بهبود بخشیده و اصلاح نمایید.

مواد غذایی سالم و طبیعی برای بلند شدن قد کودکان
۱-شیر یا ماست
نوجوانی دوره ی مهمی در ساخت اسکلت بدن است. بنابراین در این دوره باید کلسیم بیشتری جذب شود. یعنی اینکه روزانه 5 مرتبه مواد غذایی حاوی کلسیم مانند ماست یا پنیر و غیره مصرف شود. با همین کار ساده علاوه بلند قد بودن می توانید امیدوار باشید که دچار پوکی استخوان زودرس نشوید. بدون شک مصرف شیر برای کودکان کم سن ضروری است. اما نباید بعد از سنین کودکی از مصرف آن غافل شد. توجه داشته باشید که تا سن نوجوانی مصرف شیر برای رشد شما لازم و ضروری است. محصولات لبنی مواد مغذی مفیدی مانند کلسیم، آهن و پروتئین ها را به بدنتان می رساند که برای رشد از اهمیت بالایی برخوردار هستند. بنابراین توصیه می کنیم روزانه چندین نوبت محصولات لبنی اعم از ماست و شیر و پنیر و غیره مصرف کنید. به عقیده ی برخی متخصصان نوجوانان باید روزانه یک لیتر شیر مصرف کنند تا قد بلندی داشته باشند. والدین نیز باید با دقت زیادی تغذیه ی بچه های در حال رشد را زیر نظر داشته باشند و آن ها را راهنمایی کنند.
۲-گوشت و ماهی
می دانیم که در دوران کودکی گوشت بین دندان ها گیر کرده و کلافه کننده است. اما نباید مصرف گوشت را کنار بگذارید. چون حاوی پروتئین است و این مواد مغذی بین 15 تا 20 درصد انرژی روزانه را تأمین می کنند. اما اگر به هر دلیلی میلی به مصرف گوشت قرمز ندارید بهتر است مصرف شیر، تخم مرغ و ماهی را افزایش دهید. این مواد غذایی حاوی پروتئین هستند و برای تقویت سیستم ایمنی بدن، کنترل هورمون ها، ساخت سلول های تشکیل دهنده ی عضلات و پوست شما کمک می کنند. پروتئین های گیاهی مانند عدس، نخود و لوبیا نیز تأثیر زیادی در افزایش جذب پروتئین دارند. یادتان باشد در سن نوجوانی بدن شما به آهن بیشتری نیاز دارد به خصوص اگر دختر خانم باشید. بنابراین مصرف مواد غذایی پروتئینی آهن خوبی نیز به بدنتان می رساند.
۳-کاهش یا قطع مصرف تنقلات نامناسب
تنقلاتی مانند چیپس و پفک و سایر تنقلات شور به نوعی آفت قد کودکان محسوب می گردند. این مواد سبب افزایش سدیم خون می گردند. دفع سدیم اضافی سبب دفع متعاقب کلسیم و کاهش باز جذب آن از کلیه می گردد که ادامه این روند سبب تامین نشدن کلسیم مورد نیاز برای رشد استخوانی کودک می گردد. از سوی دیگر نوشیدنی های گازدار و شیرین مثل نوشابه ها به دلیل داشتن اسید فسفریک سبب اختلال در چرخه فسفر-کلسیم که تحت تنظیم هورمون های پاراتورمون ، کلسیتونین و ویتامین D است شده و جذب کلسیم را کاهش داده و دفع آن را می افزاید.
با به حداقل رساندن میان وعده ها ، اسنک ها و تنقلات شور و نوشیدنی های شیرین و گازدار و جانشینی آن ها با میان وعده های با ارزش مانند نان ، پنیر ، گردو ، آلوچه ها و لواشک های بهداشتی می توانید سبب ادامه رشد قدی کودک خود شوید.
4- میوه یا آب میوه
میوه ها یا آب میوه ها برای رشد و بلند قد شدن ما بسیار مفید هستند. این مواد غذایی سرشار از ویتامین C و مواد معدنی مورد نیاز بدن هستند که علاوه بر افزایش قد شما پوستتان را نیز زیباتر می کنند.
5-مصرف سبزیجات
آهن ترکیبی در بدن است که وظیفه ی حمل اکسیژن خون به سمت سلول های بدن را بر عهده دارند. فیبرها نیز از ترکیبات مفید موجود در سبزیجات هستند که برای هضم بهتر غذا لازم هستند. این ترکیبات مغذی در حین رشد و هم در تمام سال های زندگی برای تغذیه ی عضلات و مغز و همچنین داشتن بدنی سالم مورد نیاز خواهند بود. بنابراین برای بلند قد بودن و مهم تر از آن سالم بودن از دوازده سالگی مصرف مواد غذایی سرشار از آهن و فیبرها مانند بروکلی، اسفناج، نخود، عدس و نخودفرنگی و غیره را افزایش دهید. قانون ۵ میوه و سبزی در طول روز را به خاطر بسپارید. از هر فرصتی برای مصرف میوه و سبزیجات بیشتر استفاده کنید تا ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز برای رشد را کسب کنید.
6-ویتامین D
شاید دریافت کلسیم و سایر املاح در کودک شما بالا باشد اما باید به خاطر داشته باشید دریافت کافی ویتامین D از اهمیت بسیار بسیار بالای در فرآیند جذب و مورد استفاده قرار گرفتن کلسیم و چرخه کلسیم و فسفر دارد بنابراین در معرض آفتاب قرار گرفتن کودک شما برای تولید ویتامین D در حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز (آفتاب میانه روز) تقریبا نیاز به ویتامین D را مرتفع می سازد اما ممکن است نیاز به مکمل در برخی کودکان احساس شود. زرده تخم مرغ ، جگر و گوشت منابع غذایی سرشار از ویتامین D می باشند.
علاوه بر کلسیم دریافت مناسب روی ، آهن ، منیزیم ، منگنز و آهن نیز در رشد مناسب استخوان ها از اهمیت بسیاری برخوردار است که برای دریافت کافی انها لازم است کودک شما به میزان کافی از گوشت و مواد پروتئینی و سبزیجات مناسب تغذیه نماید.
در آخر اینکه بدانید زیبایی واقعی زمانی حاصل می شود که شما سالم و تندرست باشید. قد بلند بودن و در عین حال سالم نبودن چندان مطلوب نیست. تلاشتان را برای خوش قد و قامت بودن انجام دهید اما اگر در نهایت به دلیل مسائل ژنتیکی و غیره به قد مورد دلخواه خود نرسیدید اعتماد به نفستان را حفظ کنید افکار بلندی داشته باشید و اهداف متعالی تان را دنبال کنید.