عوارض مصرف استامینوفن در کودکان

استامینوفن، یک تب‌بُر است که به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو به شکل قطره، قرص، شربت، آمپول و شیاف ساخته می شود که شکل قرص آن پر کاربردتر است.

در مواجهه با درد و تب کودک، اولین چیزی که برای از بین بردن آن به ذهن والدین می‌رسد، استفاده از استامینوفن است. دارویی که در هر سوپرمارکت و فروشگاهی بدون نسخه می‌توان آن را تهیه کرد. در تمام خانه‌هایی که کودک خردسال دارند، به خصوص در فصل پاییز که احتمال سرماخوردگی نیز بیشتر است، انواع این دارو از قطره گرفته تا شربت و شیاف پیدا می‌شود و پدر و مادرها با بروز کوچک‌ترین علائم سرماخوردگی آن را به کودک‌شان می‌دهند، اما واقعیت این است که مصرف بی‌رویه هر نوع دارویی برای سلامت انسان مضر است. با توجه به این‌که مصرف استامینوفن در کودکان و بزرگسالان زیاد است باید به میزان مصرف آن توجه شود. از سویی میزان قدرت دفاعی کودکان نسبت به بزرگسالان کمتر است و به همین دلیل تاثیرات سو ناشی از مصرف این دارو بر کودکان هم بیشتر است. در این میان والدین کم‌تجربه و آنهایی که تازه صاحب فرزند شده‌اند، افرادی هستند که بیشتر امکان خطا را دارند؛ به دو دلیل نگرانی بیش از حد و نداشتن اطلاعات کافی.
باید توجه داشت که مصرف بیش از حد استامینوفن (اوردوز) بسیار خطرناک است و می‌تواند راحت‌تر از آن چیزی که فکر می‌کنید، اتفاق بیفتد. اگر به هر دلیلی این اتفاق افتاد بهتر است نحوه مراقبت از کودک و زمانی که باید مراقبت‌های اورژانسی انجام دهید را بیاموزید.

این نکات را هم به خاطر داشته باشید: مصرف زیاد استامینوفن باعث می‌شود میزان اضافه دارو در توانایی کبد به منظور پردازش دارو ایجاد اشکال می‌کند و استفاده بیش از حد آن منجر به مشکلات کبدی شود.

استامینوفن چیست؟
استامینوفن یا پاراستامول (تیلنول و سایر موارد) مدت طولانی است که به عنوان درمان استاندارد برای تب و درد در کودکان استفاده می‌شود. این دارو بسیار موثر بوده و به آسانی و بدون نسخه پزشک تقریبا از همه‌جا قابل خریداری است. از آنجا که افراط در هر چیزی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد، استامینوفن هم از این قاعده مستثنی نیست. شما والدین باید در این مورد به شدت حساس باشید و بدانید که چه موقع مصرف بیش از اندازه استامینوفن در کودکان اتفاق افتاده تا خیلی سریع اقدامات درمانی را انجام دهید.

میزان مصرف تجویز شده استامینوفن چقدر است؟
اگر شما به کودک‌تان استامینوفن می‌دهید برچسب تولید آن را با دقت بخوانید تا متوجه شوید میزان مصرف دقیق آن با توجه به وزن کودکتان چقدر است. اگر وزن دقیق کودک‌تان را نمی‌دانید می‌توانید از سن کودک‌تان پی به میزان مصرف درست ببرید. معمولا میزان مصرف هر چهار ساعت تکرار می‌شود اما حواس‌تان باشد بیشتر از 5 بار در 24 ساعت نشود.
به منظور کاهش اشتباه در مصرف دارو کارخانه‌های تولید دارو در حال تغییر میزان دوز قطره‌های استامینوفن برای تطبیق آن با شربت‌های این دارو هستند و به زودی میزان دوز مصرفی قطره‌های استامینوفن تغییر خواهد کرد. پس حواس‌تان باشد ممکن است شما زمانی نیاز به این دارو داشته باشید که هر دو این محصولات در داروخانه‌ها موجود باشد و باعث سردرگمی و اشتباه در مصرف شود.

چگونه مصرف بیش از حد استامینوفن اتفاق می‌افتد؟
مصرف بیش از حد استامینوفن در یک چشم بر هم زدن اتفاق می‌افتد. موارد زیر را بخوانید تا بیشتر متوجه شوید:
- زمانی که شما عجله دارید. اگر شما وقت کافی برای دقت در اندازه داروی مصرفی نداشته باشید یا اگر درست تشخیص ندهید و مثلا پدر کودک قبلا این دارو را به کودک داده باشد، ممکن است شما هم به صورت ناآگاهانه به کودک استامینوفن دهید و در این حالت مصرف بیش از حد اتفاق بیفتد.
- داروها را ترکیب کنید. اگر کودک شما چند علامت سرماخوردگی را با هم داشته باشد، ممکن است استامینوفن را با داروی سرماخوردگی ترکیب کنید. توجه داشته باشید که این کار بسیار خطرناک است، چون بسیاری از داروهای سرماخوردگی حاوی استامینوفن هم هستند. به خاطر داشته باشید که سازمان غذا و داروی آمریکا FDA مصرف داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی را برای کودکان زیر 2 سال توصیه نمی‌کند.
- دستور مصرف را درست رعایت نکنید. اگر به جای استامینوفن کودکان و پیروی از دستور مصرف این دارو برای کودکان، به فرزندتان داروی استامینوفن بزرگسالان بدهید، ممکن است موجب استفاده بیش از حد در کودک شود. حتی استامینوفن کودکان هم فرمولاسیون مصرف متنوعی دارد و میزان مصرف آن برای هر کودک با دیگری متفاوت است. برای مثال قطره استامینوفن که معمولا برای کودکان با سن کمتر استفاده می‌شود، غلظت بیشتری نسبت به شربت‌های استامینوفنی که برای کودکان نوپا استفاده می‌شود، دارد. همین‌طور فرمولاسیون یک قرص مخصوص کودکان که سه برابر غلیظ‌تر از شربتی است که به کودکان نوپا داده می‌شود. اگر شما به اشتباه فکر کنید محتویات این شربت و قطره مانند هم هستند و به یک میزان دارو دارند، جابه‌جایی قطره به جای شربت، می‌تواند منجر به استفاده بیش از حد استامینوفن شود.
- این‌طور فکر کنید که مصرف بیشتر بهتر است. اگر شما از عملکرد میزان استامینوفن تجویز شده ناراضی باشید و روند بهبود کودک‌تان کند باشد، ممکن است میزان مصرف را افزایش دهید یا دفعات بیشتری این دارو را به او بدهید که منجر به استفاده بیش از حد شود.
- کودک‌تان دارو را با شیرینی یا آبمیوه اشتباه بگیرد. معمولا استفاده بیش از حد زمانی اتفاق می‌افتد که کودک استامینوفن را چیز هیجان‌انگیزی برای خوردن یا نوشیدن می‌پندارد. برخی اوقات این اتفاق زمانی می‌افتد که بزرگ‌ترها ظرف دارو را باز می‌گذارند یا بعد از این‌که داروی مورد مصرفی خود را برداشتند آن را در دسترس کودک قرار می‌دهند. این اتفاق به خصوص زمانی خطرناک است که دارویی که کودک می‌یابد، استامینوفن مخصوص بزرگسالان باشد.

چه میزان مصرف استامینوفن زیاد است؟
مصرف زیاد استامینوفن باعث می‌شود میزان اضافه داور در توانایی کبد به منظور پردازش دارو ایجاد اشکال می‌کند. استفاده بیش از حد استامینوفن می‌تواند منجر به مشکلات کبدی شود و زندگی کودک را به خطر بیندازد. این‌که چه میزان استامینوفن در اصل زیاد است بستگی به سن و وزن کودک دارد. می‌توان از کتاب راهنمای مرکز کنترل مسمومیت آمریکا این میزان را بررسی کرد:
- کودکان پنج سال و کوچک‌تر: اگر کودک 5 ساله شما ۹۱ میلی‌گرم برای هر نیم کیلو وزنش در عرض ۸ ساعت استامینوفن دریافت کند(۲۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم)، حتما مراقبت‌های اورژانسی را برای او در نظر بگیرید.
- کودکان 6 سال و بزرگ‌تر: اگر کودک ۶ ساله یا بزرگ‌تر شما 91 میلی‌گرم استامینوفن را به ازای هر نیم کیلو وزنش(200 میلی‌گرم به ازای هر کیلو) یا دست‌کم 10 گرم استامینوفن را در 24 ساعت مصرف کرد یا 68 میلی‌گرم استامینوفن را به ازای هر نیم کیلو وزنش(150 میلی‌گرم برای هر کیلو) یا حداقل 6 گرم از این دارو را برای 48 ساعت یا بیشتر استفاده کند، باید او را نزد پزشک ببرید.

استفاده بیش از حد استامینوفن چگونه درمان می‌شود؟
اگر فرزند شما بیشتر از میزان تجویز شده استامینوفن مصرف کرد اما این میزان به اندازه‌ای نبود که منجر به واکنش مسمومیتی شود احتمالا نیازی به مراقبت پزشکی ندارد، هر چند باید مراقب باشید و احتیاط کنید. اگر شما در مورد احتمال استفاده بیش از حد استامینوفن نگران هستید و متوجه علائم و نشانه‌های استفاده بیش از حد مانند حالت تهوع، استفراغ، بی‌حالی و درد شکمی طی ۲۴ ساعت شدید باید با اورژانس تماس بگیرید یا خیلی سریع کودک را به مرکز پزشکی منتقل کنید. اگر امکان دارد مشخصات دارویی استامینوفن را از روی برچسب بنویسید چون به کنترل مسمومیت و پزشک معالج کمک می‌کند.
کودکی که دچار استفاده بیش از حد استامینوفن شده باید آزمایش خون بدهد تا مشخص شود میزان آن در خون مسمویت‌زاست یا خیر. در صورت نیاز باید طی 8 تا 10 ساعت بعد از مصرف استامینوفن داروی ضد مسمومیت به کودک داده ‌شود تا تاثیر مازاد مصرف استامینوفن از بین برود. در صورت درمان نشدن، مصرف بیش از حد استامینوفن در عرض چند روز می‌تواند کشنده باشد.

چگونه می‌توان از مصرف بیش از حد استامینوفن جلوگیری کرد؟
قبل از این‌ که به فرزندتان استامینوفن بدهید به این موضوع توجه کنید که آیا واقعا کودک‌تان به این دارو نیاز دارد یا خیر. برای مثال تب نشانه معمول و بارزی از بیماری است اما لزوما چیز بدی نیست. در حقیقت به نظر می‌رسد تب نقش مهمی در مبارزه با عفونت بازی می‌کند. هدف اصلی در درمان کودکی که دچار تب شده، این است که راحتی را برای او فراهم کنید و دمای بدن او را به حالت طبیعی برگردانید. اگر شما به کودک‌تان استامینوفن می‌دهید به خاطر داشته باشید ممکن است یک ساعت طول بکشد تا دارو اثر کند و تب او پایین بیاید. بنابراین عجله نکنید.

علاوه بر همه این‌ها
- به کودک‌تان داروی استامینوفن بزرگسالان ندهید.
- بعد از استفاده از دارو آن را در جای امنی قرار دهید و آن را از دسترس کودک دور کنید.
- زمانی که فرزندتان داروی دیگری که حاوی استامینوفن است، مصرف می‌کند به او استامینوفن ندهید.
- از دستورات وتوصیه‌های مبتنی بر دوز مصرف بر اساس وزن که روی برچسب دارو نوشته شده، پیروی کنید.
- استفاده دقیق از استامینوفن و درمان سریع هنگام مصرف بیش از حد می‌تواند در پیشگیری از یک تراژدی کمک کند.
- از دستگاه اندازه‌گیری برای دادن دارو به فرزندتان استفاده کنید، چون ممکن است هنگام مصرف شربت استامینوفن، قاشق چای‌خوری خانگی در اندازه‌های متفاوت باشد.