اعتماد به نفس پایین کودک، نشانه‌ها کدامند؟

شاخه‌ای از علم روان‌شناسی به نام آسیب‌شناسی روانی حکایت از آن دارد که علت بسیاری از رفتارهای آسیب‌زای فرزندان در خانه و مدرسه مانند پرخاشگری، اضطراب، بزهکاری، افکار مربوط به خودکشی، مصرف سیگار و سومصرف مواد مخدر، افت تحصیلی و مواردی از این قبیل ریشه در کمبود یا ضعف عزت نفس آنان دارد. در واقع هر چه فرد از خود باوری و عزت نفس بالاتری برخوردار باشد از موقعیت و کارآمدی بالاتری برخوردار بوده و از آسیب‌های روانی و اجتماعی نیز در امان خواهد بود. عزت نفس نیز محصول اعتماد به نفس شخص است. میزان احترام و ارزشی که هر فرد برای خودش قائل است و میزان اعتمادی که به خود و توانایی‌ها و باورهای خود دارد اعتماد به نفس گفته می‌شود. دکتر «بیوک تاجری»، روان‌شناس و مشاور کودکان و جوانان معتقد است که درمان نبود اعتماد به نفس در کودکی و نوجوانی می‌تواند از بروز بسیاری از آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی جلوگیری کند.

عوامل موثر اعتماد به نفس
این روان‌شناس به عواملی که بر کاهش یا افزایش میزان اعتماد به نفس تاثیر می‌گذارد اشاره می‌کند و می‌گوید: «وضعیت و شکل بدن، تشویق و تنبیه، وضعیت اقتصادی، حوادث ناگوار و غیرمترقبه، بیماری‌های جسمی، نابهنجاری‌های جنسی، دردهای روان تنی و بیماری‌های روانی مثل افسردگی و وسواس و سوءظن و عوامل مشابه می‌تواند بر کاهش اعتماد بنفس فرزندان تاثیر بگذارد.» وی به خانواده‌ها و اولیا مدارس هشدار می‌دهد که عدم اعتماد به‌نفس و خودباوری را در کودکان و نوجوانان جدی بگیرند و به درمان این مشکل بپردازند چرا که اگر شخصیت آنان به این روال رشد کند ،احتمال بزهکاری یا جداشدن این افراد از جامعه وجود دارد. این مشاور، یکی از راه‏های حفظ و پرورش اعتماد به‌ نفس در کودکان و نوجوانان را کمک به آنها در راستای پذیرفتن شکست‌ها و ناکامی‌های زندگی و افزایش انعطاف آنها می‌داند و تصریح می‌کند: «تأکید بیش از حد بر پیروزی مداوم و شادمانی همیشگی، کار اشتباهی است. بهتر است به کودک یا نوجوان خود این اطمینان را بدهیم که در دوره‌های ناامیدی و بحران همچنان در کنارش هستیم و شکست و عدم‌موفقیت او چیزی از حمایت و مهر ما کم نمی‌کند. شما می‌توانید پس از برطرف شدن بحران به فرزند خود کمک کنید تا چیزی را که موجب اشتباه او شده بود، به خاطر آورد و درباره آن تأمل و نتیجه‌گیری کند اگر به این طریق بحران دیگری رخ داد، می‌تواند، از بینش و آگاهی‌ای که اکنون به‌دست آورده است برای غلبه بر مشکل و مدیریت خلاق بحران جدید بهره بگیرد. این چنین است که می‌توانیم اعتماد به نفس تضعیف شده فرزند خود را دوباره بازسازی کنیم، البته این به مفهوم نادیده گرفتن اشتباهات او نیست.»

روش تشخیص اعتماد به نفس پایین
بیوک تاجری در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان اعتماد به نفس پایین را در کودکان تشخیص داد می‌گوید: «نشانه‌ها و علایم متنوعی وجود داد که ممکن است در هر فرد به نوعی بروز کند، ممکن است کودک خود را حقیر و بی‌ارزش بداند یا از انجام کارهای جدید اجتناب کند، ‌گاه ممکن است آرزو کند که فرد دیگری باشد. در مدرسه و کلاس درس، کم حرف می‌زند اما نیاز دارد که به او توجه کنند و نیاز شدیدی به تشویق و جلب توجه دیگران دارد. در دوست‌یابی و حفظ دوستانش مشکل دارد. تصمیم گیری برایش دشوار است و از شکست می‌ترسد و به آینده امیدوار نیست. در رویایی با شرایط جدید مضطرب می‌شود.» وی ادامه می‌دهد: «این کودک در برابر همسالانش احساس ضعف می‌کند و تحت سلطه آنهاست اما تمایل دارد که به بچه‌های کوچک‌تر از خودش زور بگوید. درباره همسالانش به ویژه کسانی که از او بر‌تر هستند، بدگویی می‌کند. گوشه‌گیر است و در مهمانی‌ها و مجالس شرکت نمی‌کند و درباره خودش اطلاعات کمی به دیگران می‌دهد.» تاجری با تاکید بر این که همه این نشانه‌ها در یک فرد بروز نمی‌کند، می‌افزاید: «هر چه کودک نشانه‌های بیشتری داشته باشد و شدت این نشانه‌ها بیشتر باشد، اعتماد به نفس او پایین‌تر است. در مجموع می‌توان گفت اختلال در هر یک از خودانگاره‌های فرد از جمله خود توانی، خود باوری، خود آگاهی، خود احترامی، خودباز‌شناسی و خودبیانی می‌تواند اعتماد بنفس فرد را به نحو چشمگیری کاهش دهد.»