خجالتی بودن کودکان | ۶ علت و نشانه‌های آن + نحوه برخورد
خجالتی بودن کودکان، یکی از ویژگی‌های شخصیتی است که در سال‌های اولیه زندگی شکل می‌گیرد و می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند ژنتیک، رفتار والدین و محیط قرار گیرد. در ادامه درباره نشانه‌ها، علل و درمان خجالتی بودن کودکان بیشتر توضیح می‌دهیم.
فهرست مطالب
کودک خجالتی چگونه به‌نظر می‌رسد؟
طبیعی است که کودکان در موقعیت‌های جدید یا در حضور افراد ناآشنا دچار اضطراب شوند. متاسفانه، جامعه ما اغلب شخصیت‌های برون‌گرا را بیشتر از درون‌گراها می‌ستاید و این موضوع می‌تواند فشار مضاعفی بر کودکان وارد کند، آن هم زمانی که در مراحل طبیعی رشد خود هستند. در کودکانی که ذاتاً درون‌گرا هستند، این شرایط می‌تواند به احساس تنهایی و حساسیت بیش از حد منجر شود. با وجود همه این‌ها، خجالتی بودن کودکان می‌تواند با فواید زیر همراه باشد:
- دستیابی به موفقیت تحصیلی
- بهتر گوش دادن و پیروی از قوانین
- شنونده خوبی بودن
بیشتر بخوانید: اضطراب جدایی در کودکان | ۷ نشانه و روش تشخیص + راهکار درمان
نشانه‌های خجالتی بودن کودکان کدام‌اند؟
برخی نشانه‌های خجالتی بودن کودکان عبارتند از:
- کاهش مهارت‌های اجتماعی یا مشارکت کمتر در فعالیت‌های اجتماعی
- داشتن دوستان کمتر
- حضور کم‌رنگ‌تر در فعالیت‌های اجتماعی
- احساس انزوا و تنهایی
- استرس بیهوده نسبت به نظر دیگران
- اضطراب شدید
- واکنش‌های جسمی مانند سرخ شدن صورت، لکنت زبان یا لرزش بدن
بیشتر بخوانید: ۷ دلیل منزوی بودن کودک در مدرسه | نشانه‌ها + راهکارهای رفع آن
علت خجالتی بودن کودکان
برخی علل احتمالی خجالت در کودکان عبارتند از:
- ژنتیک: بعضی ژن‌ها می‌توانند بر خلق‌وخو و شخصیت کودک اثر بگذارند.
- شخصیت: برخی افراد ذاتاً حساس‌تر هستند و بیشتر تحت تاثیر شرایط بیرونی قرار می‌گیرند. این می‌تواند در مورد کودک شما نیز صدق کند.
- رفتار والدین: کودکان اغلب با مشاهده والدین خود یاد می‌گیرند چگونه رفتار کنند. اگر شما خجالتی باشید، ممکن است ناخواسته به کودک خود این ویژگی را منتقل کنید.
- کمبود تعامل اجتماعی: کودکانی که در سال‌های ابتدایی رشد خود از تعامل انسانی کافی محروم می‌شوند، ممکن است خجالتی شوند.
- انتقاد شدید: کودکانی که مورد تمسخر، زورگویی یا انتقاد زیاد از سوی والدین، معلمان یا دوستان قرار می‌گیرند، معمولاً خجالتی می‌شوند.
- ترس از شکست: کودکانی که احساس می‌کنند شکست خورده‌اند یا مدام بیش از توانشان تحت فشار قرار گرفته‌اند، ممکن است خود را خجالتی نشان دهند.
بیشتر بخوانید: ۸ مهارت دوست یابی در کودکان + دلایل مشکل دوست یابی
برای بچه‌های خجالتی چه باید کرد؟
در حالی که خجالت یک مرحله طبیعی از رشد است و کودک احتمالاً از آن عبور خواهد کرد، راه‌هایی برای حمایت از او وجود دارد که در ادامه ذکر می‌کنیم.
- هرگز کودک خود را خجالتی خطاب نکنید: اگر کودک بداند که خجالتی است، ممکن است وقتی چنین رفتاری نشان می‌دهد، خود را سرزنش کند. این تصور که خجالت بد است یا نشانه نقصی در کودک است، فقط او را خجالتی‌تر می‌کند.
- کودک خود را بپذیرید: هرگز او را به خاطر خجالتی بودن مسخره نکنید. در عوض، تلاش کنید به او نشان دهید همان‌طور که هست دوستش دارید و می‌پذیرید.
- تلاش کنید کودک را بفهمید: از کودک درباره خجالتش بپرسید. سعی کنید ترس‌ها یا تردیدهای او را در آشکار کردن خودش بشناسید.
- به کودک نشان دهید که او را درک می‌کنید: درباره زمان‌هایی که خودتان خجالت کشیده‌اید با او صحبت کنید. توضیح دهید که چگونه احساس بهتری پیدا کرده‌اید. این آگاهی که شما بر اضطراب خود غلبه کرده‌اید، برای کودک الهام‌بخش و تقویت‌کننده اعتمادبه‌نفس خواهد بود.
- الگوی رفتاری باشید: بهترین راه غلبه کودک بر خجالت، مشاهده رفتار شماست.
- درباره مزایای برون‌گرایی صحبت کنید: داستان‌هایی از زندگی خودتان تعریف کنید که برون‌گرا بودن به شما کمک کرده است. درباره رفتارهایی که دوست دارید کودک یاد بگیرد، صحبت کنید و وقتی آن‌ها را نشان داد، او را تحسین کنید.
- هدف‌گذاری کنید: اهداف کوچک و قابل دستیابی برای کودک تعیین کنید تا در اجتماعی شدن راحت‌تر شود؛ مثل اینکه هر روز به یک نفر سلام کند.
- کودک را در معرض چیزهای جدید قرار دهید: او را با تجربه‌های تازه آشنا کنید و اگر به مرور ویژگی‌های برون‌گرایانه‌تر از خود نشان داد، حمایتش کنید.
- اطمینان حاصل کنید که کودک می‌تواند کارهایی را که در آن‌ها مهارت دارد، انجام دهد: وقتی کودک فعالیتی را که دوست دارد و در آن موفق است دنبال کند، احساس هدفمندی و اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا می‌کند. او را به خاطر توانایی‌هایش تحسین کنید و فرصت‌هایی برای بروز آن‌ها فراهم کنید. در نتیجه، ممکن است راحت‌تر با کودکان دیگری که علایق مشابه دارند، ارتباط برقرار کند.
درمان کمرویی کودکان چیست؟
برای درمان خجالتی بودن کودکان، بازی درمانی و راهکارهای افزایش اعتماد به نفس در کودکان، موثر است. در ادامه، بیشتر درباره این دو مورد توضیح می‌دهیم.
بازی درمانی برای کودکان خجالتی
بازی درمانی شکلی از روان درمانی است که عمدتاً برای کودکان به‌کار می‌رود تا به حل مسائل عاطفی و روانی خود بپردازند. این روش به کودکان کمک می‌کند تا خود را ابراز کنند و جهان پیرامونشان را بهتر بشناسند. یکی از بهترین راهکارها برای غلبه بر خجالت، بازی درمانی است. دو نوع اصلی بازی درمانی که توسط بازی درمانگران به کار می‌رود عبارتند از:
- بازی درمانی هدایت شده: در این روش، درمانگر نقش فعالی بر عهده می‌گیرد و کودک را از طریق فعالیت‌های بازیِ هدایت شده برای ابراز خود راهنمایی می‌کند. معمولاً دستورالعمل‌های مشخصی ارائه می‌دهد و بر روند کار کودک نظارت دارد.
- بازی درمانی غیرهدایت شده: در این روش، محیط کنترل کمتری دارد. درمانگر اجازه می‌دهد کودک در هر فعالیتی که به آن علاقه دارد، درگیر شود و با کمترین دخالت، خود را ابراز کند.
نقل قول از:
Play therapy is effective for children with emotional issues, especially those who have experienced trauma or have communication difficulties.
ترجمه:
بازی درمانی برای کودکانی که دچار مشکلات عاطفی هستند، به‌ویژه آن‌هایی که تجربه‌ی تروما داشته‌اند یا با دشواری‌های ارتباطی مواجه‌اند، موثر است.
بازی درمانی می‌تواند به کودکان خجالتی و ساکت کمک کند تا با افراد دیگر راحت‌تر ارتباط برقرار کنند. این روش، محیطی امن و شاد برای کودک فراهم می‌کند تا او بتواند به دیگران و محیط‌های اجتماعی اعتماد کند. همچنین، بازی درمانی باعث می‌شود که کودکان ساکت و درون‌گرا یاد بگیرند در مواجهه با شرایطی که برایشان سخت یا نگران‌کننده است، از خودشان دفاع کنند و قوی‌تر شوند.
بیشتر بخوانید: تشویق کودک به انجام تکالیف درسی | ۱۰ نکته برای تشویق کودک
افزایش اعتماد به نفس در کودکان
از همان بدو تولد، کودکان با سرعتی سرسام‌آور مهارت‌های تازه‌ای یاد می‌گیرند. همراه با این توانایی‌های جدید، آن‌ها اعتمادبه‌نفس استفاده از آن‌ها را نیز به دست می‌آورند. هرچه کودکان بزرگ‌تر می‌شوند، این اعتماد به نفس می‌تواند به‌اندازه خودِ مهارت‌ها اهمیت داشته باشد. برای پیشرفت، کودکان باید به توانایی‌های خود اعتماد کنند و در عین حال بدانند که اگر در کاری موفق نشدند، می‌توانند با آن کنار بیایند. در ادامه، راه‌های افزایش اعتماد به نفس در کودکان خجالتی را ذکر می‌کنیم.
- خودتان الگوی اعتمادبه‌نفس باشید: وقتی کودک می‌بیند شما با خوش‌بینی و آمادگی سراغ کارهای جدید می‌روید، از شما الگو می‌گیرد. این به معنای تظاهر به بی‌نقص بودن نیست. اضطراب خود را بپذیرید اما روی آن تمرکز نکنید. روی اقدام‌های مثبت خود برای آماده شدن تمرکز کنید.
- از اشتباهات ناراحت نشوید: به کودکان کمک کنید تا یاد بگیرند همه اشتباه می‌کنند و نکته مهم یادگیری از آن‌هاست، نه غرق شدن در آن‌ها.
- فرزندانتان را برای امتحان کردن تجارب جدید تشویق کنید: به‌جای اینکه تمام انرژی کودک صرف کاری شود که در آن عالی است، بهتر است تجربه‌های متنوعی داشته باشد. یادگیری مهارت‌های جدید باعث می‌شود احساس توانمندی و اعتمادبه‌نفس بیشتری در رویارویی با شرایط پیدا کند.
- به کودکان اجازه شکست بدهید: طبیعی است بخواهید کودک را از شکست محافظت کنید اما آزمون و خطا روش یادگیری آن‌هاست. ناکامی در رسیدن به هدف، به کودک نشان می‌دهد که این پایان دنیا نیست. حتی می‌تواند انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر باشد و در بزرگسالی به او کمک کند.
- پایداری را تحسین کنید: یاد گرفتن اینکه با اولین سختی تسلیم نشوند یا پس از یک ناکامی، کنار نکشند، مهارت مهمی در زندگی است.
- هدف‌گذاری کنید: بیان اهداف، چه بزرگ، چه کوچک و رسیدن به آن‌ها به کودکان احساس قدرت می‌دهد. به آن‌ها کمک کنید رویاها و خواسته‌هایشان را به اهداف عملی تبدیل کنند.
- نقص‌ها را بپذیرید: به کودک خجالتی خود یاد دهید که نمی‌توان همیشه کامل بود و نباید همیشه انتظار بی‌نقص بودن داشت.
بیشتر بخوانید: ۱۰ علت ترس کودکان از مدرسه | ۱۰ علامت + روش‌های درمان آن
کلام آخر
در نهایت، مدیریت خجالتی بودن کودک به معنای رفع این ویژگی نیست، بلکه تلاشی برای پذیرش و توانمندسازی اوست. با اتخاذ رویکردهای صحیح، از جمله پذیرش بی‌قید و شرط، پرهیز از برچسب زدن و تقویت اعتمادبه‌نفس، والدین و مربیان می‌توانند به کودک کمک کنند تا در مسیر رشد و اجتماعی شدن، از توانایی‌های خود بهره ببرد و به فردی قوی و موفق تبدیل شود.
