سه ماهه اول بارداری، سونوگرافی های ضروری

درصورتی‌که غربالگری اول مادر، طبیعی بود، بایستی سونوگرافی بعدی در هفته 18 تا ۲۲ حاملگی انجام شود. در این سونوگرافی اندازه سر، استخوان‌های بلند، استخوان بینی، اندازه صورت، انگشت‌های دست و پا، جنسیت جنین، کلیه‌ها، معده، کبد، بند ناف، و تمام جزئیات بدن جنین قابل رؤیت است. این سونوگرافی معمولاً زمانی انجام می‌شود که مادر، ماه پنجم بارداری را گذرانده باشد. یک فلوشیپ پریناتولوژی در مورد سونوگرافی غربالگری گفت: هفته یازدهم تا سیزدهم بارداری زمان انجام سونوگرافی غربالگری است و اگر بارداری به ۱۴ هفته برسد، برای غربالگری تاحدودی است. دکتر اشرف السادات جمال درخصوص انواع سونوگرافی‌های دوران بارداری اظهار داشت: پس از اثبات حاملگی، اولین سونوگرافی لازم، جهت تشخیص وجود حاملگی داخل رحم صورت می‌گیرد؛ چراکه در برخی موارد جنین خارج از رحم تشکیل می‌شود. وی با بیان اینکه از زمان شروع بارداری ساک حاملگی داخل رحم تشکیل می‌شود، ادامه داد: در برخی زنان باردار که مشکوک به سقط هستند و یا لکه‌بینی دارند سونوگرافی‌های دیگری نیز انجام می‌شود تا جنین داخل ساک حاملگی رؤیت شود و بعد از ۶ تا ۷ هفته یا نهایت ۹ هفتگی می‌توان ضربان قلب جنین را تشخیص داد.

زمان دقیق انجام سونوگرافی غربالگری
این فلوشیپ پریناتولوژی در مورد سونوگرافی غربالگری گفت: سونوگرافی سه ماه اول برای غربالگری انجام می‌شود و زمان دقیق انجام این سونوگرافی بین 11 تا 13 هفتگی است و اگر زمان بارداری به 14 هفته برسد، برای غربالگری تاحدودی ‌دیر شده است. جمال تشریح کرد: در سونوگرافی سه ماه اول، هم طول جنین مشخص شده و هم مایع پشت گردن اندازه گیری می‌شود تا از عدم ابتلا به سندروم داون مطمئن شویم. درحقیقت در این سونوگرافی پزشک تشخیص می‌دهد که جنین نرمال است یا بارداری پرخطر خواهد بود.


اگر بارداری پرخطر تشخیص داده شود، نیاز به انجام تست‌های تهاجمی ‌تشخیصی است
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر بارداری پرخطر تشخیص داده شود، نیاز به انجام تست‌های تهاجمی ‌تشخیصی مانند: گرفتن نمونه از جفت، آزمایش آب دور جنین و ... است و تعداد سونوگرافی‌های بعدی بستگی به این دارد که بارداری، پرخطر و یا کم‌خطر تشخیص داده شود.

سونوگرافی در هفته 28 بارداری سونوگرافی برای بررسی سیستم‌های عصبی و مغزی جنین
وی افزود: اگر مادری ‌در بارداری قبلی خود، جنین دارای ناهنجاری داشته و یا در خانواده‌شان میزان ناهنجاری‌های جسمی‌ زیاد است، لازم است در هفته 28 بارداری سونوگرافی برای بررسی سیستم‌های عصبی و مغزی جنین انجام دهد، چراکه مغز جنین در ۲۸ هفتگی به تکامل می‌رسد.

این فلوشیپ پریناتولوژی با بیان اینکه در برخی موارد جنین به اندازه کافی رشد نکرده و پزشک مشکوک به تأخیر در رشد داخل رحمی ‌یا محدودیت رشد می‌شود، ادامه داد: در این‌گونه موارد جنین تا اندازه‌ای که باید رشد کند، بزرگ نمی‌شود و به همین دلیل مجدداً سونوگرافی انجام شده و جنین دوباره بایومتری می‌شود؛ به این معنی که تمام اندازه‌های جزیی دور شکم، استخوان بلد ران و دور سر اندازه گیری می‌شود تا از رشد کافی جنین مطمئن شویم.

زمان انجام دومین سونوگرافی در صورت بارداری طبیعی
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد مادرانی که بارداری کم‌خطر دارند، گفت: درصورتی‌که غربالگری اول مادر، طبیعی بود، بایستی سونوگرافی بعدی در هفته 18 تا 22 حاملگی انجام شود. در این سونوگرافی اندازه سر، استخوان‌های بلند، استخوان بینی، اندازه صورت، انگشت‌های دست و پا، جنسیت جنین، کلیه‌ها، معده، کبد، بند ناف، و تمام جزئیات بدن جنین قابل رؤیت است. این سونوگرافی معمولاً زمانی انجام می‌شود که مادر، ماه پنجم بارداری را گذرانده باشد. جمال در مورد دیگر سونوگرافی‌های اضافه دوران بارداری گفت: برای نمونه مادری ‌که به پزشک مراجعه می‌کند و اذعان می‌دارد که چند روز است جنین داخل شکم حرکت نکرده یا حرکت آن کم شده است؛ در این شرایط پزشک برای اطمینان از سلامت جنین، سونوگرافی تجویز می‌کند که در این سونوگرافی نوار قلب، آب دور جنین و تنفس آن چک می‌شود.


تفاوت سونوگرافی دوبعدی و داپلر
جمال در خصوص انواع سونوگرافی گفت: به طور معمول بیشتر از سونوگرافی دوبعدی استفاده می‌شود، اما در مواردی که بخواهیم ناهنجاری‌های خاصی را به طور دقیق ببینیم؛ یا جزئیات بدن جنین مثل ستون فقرات آن قابل تشخیص نباشد، سونوگرافی‌های داپلر یا سه‌بعدی انجام می‌دهیم که ستون مهره‌ها و همچنین صورت جنین از نظر شکاف کام یا مواردی دیگر که با سونوگرافی دوبعدی مشخص نیست، کاملاً قابل تشخیص باشد. وی در نهایت تأکید کرد: انجام سونوگرافی‌های مکرر و زیاد الزامی ‌نیست و بستگی به این دارد که از نظر پزشک معالج، لازم دانسته شود یا خیر.

یکی از دلایل خونریزی در دوران بارداری قرار نگرفتن جفت در جای اصلی خود است
این فلوشیپ پریناتولوژی اظهار داشت: برخی اوقات مادر باردار دچار خون‌ریزی می‌شود که یکی از دلایل آن کنده‌شدن جفت از جای اصلی خود یا بروز چسبندگی‌های غیرطبیعی جفت است مربوط به مادرانی می‌شود که پیش از این تجربه سزارین داشتند و جفت به دیواره رحم چسبیده است و ممکن است در زایمان بعدی جدا نشود و پزشک مجبور خارج کردن جفت و رحم با هم شود که این موارد نیز احتیاج به سونوگرافی دارد. وی ادامه داد: همچنین در موارد خاصی مانند سقط جنین قبلی، بروز دیابت بارداری، فشار خون بارداری و برحسب این که چه عامل خطرزایی برای فرد وجود داشته باشد، سونوگرافی‌های متفاوتی انجام می‌شود و نیاز به انجام سونوگرافی مجدد، بستگی به نظر پزشک متخصص دارد.

مهم ترین مطالب در این‌باره:

تشخیص جنین در اولین سونوگرافی
در سونوگرافی اوایل هفته ششم بارداری می توان جنین را مشاهد کرد. بسیاری از سونوگرافیست ها ترجیح می­دهند برای انجام سونوگرافی تا هفته ششم منتظر بمانند و بسیاری دیگر هفته هشتم بارداری را یعنی زمانی که رشد جنین قابل سنجش است، برای انجام سونوگرافی مناسب می­دانند.
مشاهدۀ ضربان قلب جنین در اولین سونوگرافی
در اولین سونوگرافی ضربان قلب جنین به صورت یک نقطه چشمک­زن کوچک قابل مشاهده است. بسیاری از متخصصان سونوگرافی، در حدود شش و نیم هفتگی قادرند به وضوح ضربان قلب جنین را ببینند. از آنجا که دستگاه شنود ضربان قلب جنین با نام داپلر تا اواخر سه ماهه اول نمی­تواند ضربان قلب جنین را تشخیص دهد، لذا استفاده از سونوگرافی برای مشاهده ضربان قلب برای مادر باردار بسیار اطمینان­ بخش است.
سونوگرافی ترانس واژینال
سونوگرافی ترانس واژینال یک هفته زودتر از نوع سنتی سونوگرافی، قادر به تشخیص جنین یا کیسه بارداری است. سونوگرافی ترانس واژینال با وارد کردن یک پروب درون واژن و به صورت داخلی و با مثانه خالی انجام می شود. اگر سونوگرافی سنتی نتواند به دلیل کوچکی جنین آن را مشاهده کند، از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده می شود.

اگر کیسه بارداری یا جنین در سونوگرافی اولیه دیده نشود چه اتفاقی می افتد؟
اگر کیسه بارداری یا جنین در سونوگرافی اولیه دیده نشود، بسیاری از پزشکان انجام مجدد سونوگرافی را ظرف چند روز تا یک هفته بعد توصیه خواهند کرد. اگر تخمک گذاری مادر باردار دیرتر انجام شده باشد، جنین در موعد مورد انتظار قابل مشاهده نیست. بهترین زمان برای اولین سونوگرافی هفته هفتم بارداری است. در این مرحله، ضربان قلب قابل رؤیت و سنجش وضعیت جنین امکان­پذیر است لذا با دقت بیشتری می­توان تاریخ زایمان را تعیین کرد. اندازه­­ جنین ها معمولاً متغیر هستند اما اگر سونوگرافی در هفته ۷ انجام شود، می توان با دقت بیشتر و با اختلاف ۳ ۵ روز، تاریخ زایمان را تخمین زد. گفته می­شود دوره طبیعی بارداری انسان بین ۳۷ تا ۴۲ هفته طول می­کشد. سونوگرافی های انجام شده قبل از هفته ۷ کمی مشکل دارد زیرا حتی اگر جنین دیده شود، احتمال مشاهدۀ ضربان قلب در هفتۀ ۵ ۶ بسیار ضعیف است. بنابراین اگر مادر باردار در این دوره سونوگرافی انجام دهد ولی ضربان قلبی مشاهده نگردد، موجب نگرانی و اضطراب او خواهد بود. بنابراین بهتر است سونوگرافی اولیه در هفته ۷ تا ۸ یعنی زمانی انجام شود که ضربان قلب به وضوح قابل رؤیت باشد.

جزییاتی که در سونوگرافی اول خیالتان را راحت می‌کند
اندازه‌گیری‌های مربوط به سر، شکم و استخوان ران جنین
اگر این اولین سونوگرافی شما باشد، این اندازه‌گیری‌ها به تشخیص دقیق‌تر سن جنین و محاسبه سن بارداری شما کمک می‌کند. با انجام سونوگرافی بعدی می‌توان از این اندازه‌ها برای بررسی رشد جنین نیز بهره برد.

نظم و میزان ضربان قلب جنین
متخصص سونوگرافی، میزان ضربان قلب فرزندتان را مورد ثبت و بررسی قرار می‌دهد تا مطمئن شود، جایی در محدوده‌ی نرمال بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ تپش در دقیقه قرار دارد.

سر، قفسه‌ی سینه و شکم جنین
هرکدام از این ساختار‌ها به طور مجزا مورد بررسی قرار می‌گیرند تا اطمینان از قرار گیری آن‌ها در جای مناسب و همچنین عملکرد صحیح‌شان حاصل گردد.

صورت جنین
متخصص سونوگرافی برای بررسی علائم شکاف لب یا کام، نگاهی دقیق به صورت جنین خواهد داشت.

ستون فقرات جنین
متخصص سونوگرافی با بررسی ستون فقرات جنین، می‌تواند احتمال بروز ناهنجاری‌های سیستم عصبی را مشخص نماید.

بررسی اندام‌های جنین
بازوها، دست‌ها و پا‌های فرزندتان مورد بررسی کلی قرار می‌گیرند تا از شکل گیری نرمال و عملکرد صحیح‌شان اطمینان حاصل گردد.

بررسی شکل ظاهری و محل قرارگیری جفت
متخصص سونوگرافی به بررسی جفت می‌پردازد تا از سلامت آن و همچنین قرارگیری‌اش در جای مناسب مطمئن گردد.

بررسی مایع آمنیوتیک
مقدار بیش اندازه یا بسیار کم مایع آمنیوتیک می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود مشکل در رشد جنین باشد.

رحم و محیط اطراف آن
متخصص سونوگرافی علاوه‌بر بررسی وجود فیبروئید، کیست تخمدان یا دیگر مشکلات مربوط به ناحیه‌ی لگن، از بسته بودن دهانه‌ی رحم نیز اطمینان حاصل می‌نماید.