سر نوزاد تا چند ماهگی شکل میگیرد؟

شاید عجیب به نظر برسد، اما همه پدرها و مادرها درباره رشد سر نوزادشان و بزرگ یا کوچک بودن آن در طول ماه های رشد کودک، نگران اند.

در واقع یکی از دغدغه ‌های والدینی که به‌تازگی صاحب فرزند شده‌اند، فرم گرفتن صحیح سر کودکشان بدون ایجاد برآمدگی، برجستگی یا کجی و ناصافی است. لازم به ذکر است نوزادان تازه متولد شده علاوه بر معاینه اولیه در بیمارستان در روز پنجم پس از تولد، برای بررسی ابتلا به زردی و روز پانزدهم از نظر کم‌خونی یا میزان زردی به‌وسیله پزشک معاینه می‌شوند.

در روز سی‌ام نیز کودک را از نظر قرینگی مردمک چشم، بررسی سطوح سر و شکل‌گیری جمجمه معاینه می‌کنند بنابراین والدین نباید نگرانی بی‌مورد داشته باشند. فقط توصیه می‌شود برای خواباندن نوزادتان از بالش استفاده نکنید. در سنین کودکی فقط از بالشی که خیلی نرم نیست استفاده کنید تا بتواند به راحتی سر خود را بچرخاند.

شاید بارها از پدر و مادر یا بزرگ‌ترهای خود شنیده‌اید که باید مراقب سر نوزادتان باشید تا استخوان‌های در حال شکل‌گیری سر به یک سمت متمایل نشوند. جالب است بدانید براساس نتایج مطالعات، پزشکان توصیه می‌کنند کودک را طوری بخوابانید که سرش فقط به یک سمت متمایل نباشد بلکه باید سر او را گاهی به سمت راست و گاهی به سمت چپ بچرخانید.

اگر سر کودک فقط در یک حالت قرار گیرد، سطوح بازی که بین استخوان‌هاست در یک طرف سر برخلاف سمت دیگر بسته می‌شود و باعث غیرقرینگی، کجی و ناصافی جمجمه می‌شود. کودک را به صورت طاقباز هم نخوابانید چون اگر استفراغ کند ممکن است راه‌های هوایی‌اش بسته و احیانا باعث خفگی او شود. برای پیشگیری از این مساله می‌توانید کودک را به پشت بخوابانید و سرش را به سمت چپ یا راست متمایل کنید.

با توجه به اینکه خود کودک تمایلی به اینکه روی یک پهلو بخوابد، ندارد والدین باید در سنین نوزادی که کودک نمی‌تواند خودش جابجا شود هرازگاهی سر او را جابجا کنند و به سمت دیگر بچرخانند. نباید در مورد شکل‌گیری سر کودک نگران بود زیرا روند رشد جمجمه به صورتی است که بر سطوح و برآمدگی‌های سر فشار می‌آورد و تا حدودی برجستگی‌ها را برطرف می‌کند و در نهایت به شکل گرد درمی‌آید.

انواع برجستگی های سر نوزاد

تشخیص طبیعی یا غیرطبیعی بودن شکل‌گیری سطوح سر با پزشک متخصص است. برخی از برجستگی‌های سر نوزادان به شکل کشیده و خربزه‌ای است که نام‌های متفاوتی دارد. این برجستگی‌ها به نوع زایمان مادر بستگی دارد و با گذشت زمان برطرف می‌شود. اغلب هنگام زایمان اگر نوزاد به سختی از شکم مادر بیرون کشیده ‌شود، این برآمدگی در یک طرف سر و در موارد اندکی نیز دوطرفه به وجود می‌آید.

در برخی موارد نیز به دلیل پاره‌شدن کیسه آب و سرازیرشدن آن ممکن است سر کودک به باسن مادر برخورد کند و باعث ایجاد برآمدگی شود. در ۹۵ درصد موارد برآمدگی‌های سر نوزادان به دلیل فورسپس ظاهر می‌شود.

در مواردی علت خربزه‌ای بودن سر کودکان به نوع زایمان بستگی ندارد بلکه به علت شکل‌گیری سریع برخی از سطوح (فضای باز بین استخوان‌ها) نسبت به سایر سطوح است. در مواردی که سطوح قدامی زودتر از موعد مقرر یعنی زیر ۶ ماه شکل بگیرد، باعث نابینایی کودک و گاهی بروز برخی بیماری‌ها و شکل‌گیری غیرطبیعی سر کودک می‌شود که طبعا خطرهایی را در پی دارد، بنابراین با مراجعه مرتب به پزشک اطفال از آن پیشگیری کنید.

گاهی پس از تولد، ۲ نوع برآمدگی روی سر نوزادان وجود دارد. نوعی از این برآمدگی‌ها بر اثر فشارهایی که بر سر نوزاد وارد می‌شود، به وجود می‌آید. در این حالت ناحیه‌ای از پوست سر کنده یا به آن فشار می‌آید و آب در آن ناحیه جمع می‌شود. اگر اندازه این برآمدگی کوچک باشد، مشکلی نیست اما چنانچه بزرگ باشد، پزشک اطفال باید مراقب باشد تا فضای سومی برای تجمع مایعات به وجود نیاید و حتی باعث شوک کودک نشود. پزشک باید اندازه برآمدگی را ارزیابی کند و برای مراقبت از کودک به خانواده او توضیح دهد. این نوع برآمدگی‌ها به خودی‌خود و با گذشت ۶ تا ۸ هفته برطرف می‌شود.

نوع دیگر برآمدگی، در اثر خون‌ریزی در ناحیه زیر استخوان سر ایجاد می‌شود. هنگام زایمان اگر نوزاد به سختی از شکم مادر بیرون کشیده ‌شود، به دلیل استفاده از فورسپس ، این برآمدگی شکل می‌گیرد. این عارضه معمولا در یک طرف سر دیده می‌شود اما در موارد اندکی دوطرفه است که در این شرایط شیار سر پیداست. گاهی این نوع برآمدگی سفت می‌شود و به صورت برجستگی قوزمانند کوچک برای مدت‌های طولانی باقی می‌ماند.

از طرفی وجود این برآمدگی‌ها گاهی به شکستگی ناحیه سر منجر شود که اگر علایمی نداشته باشد، مشکلی برای نوزاد به وجود نمی‌آورد. در غیر این صورت‌ پزشک، عکس رادیولوژی درخواست می‌کند تا میزان شکستگی در ناحیه سر مشخص شود. توصیه می‌شود هرگز برآمدگی‌ها را دستکاری نکنید و از خارج کردن آب یا خونابه آن پرهیز کنید.

گاهی شکستگی می‌تواند باعث کم‌خونی یا شدیدتر شدن زردی نوزاد - به دلیل بالارفتن میزان بیلی‌روبین- شود بنابراین پزشک اطفال باید نوزاد را از نظر کم‌خونی یا میزان زردی مورد بررسی قرار دهد. در بیشتر موارد عوارض این برآمدگی‌ها چندان خطرناک نیست اما در مواردی نیز ممکن است مشکلاتی بروز کند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
بسیاری از نوزادان دارای سر ناهمواری هستند، آیا این جای نگرانی دارد؟ در این مقاله می‌ توانید با شکل طبیعی سر کودکان و شکل غیر طبیعی سر کودک که نیاز به درمان دارد، آشنا شوید.

شکل سر نوزاد معمولا به خودی خود فرم می گیرد، اما اگر این طور نشد، با روش هایی مانند در آغوش گرفتن، تغییر جهت دادن یا استفاده از کلاه طبی، برطرف می شود.

چه چیزی باعث تغییر شکل سر نوزاد می شود؟
گاهی اوقات سر نوزاد بدلیل فشار در هنگام زایمان ، دچار ناهماهنگی می‌شود. در موارد دیگر شکل سر، بعد از تولد به دلیل فشار پشت سر (وقتی کودک به پشت خوابیده است) تغییر می‌کند.
در بالای سر کودک جایی که استخوان های جمجه هنوز رشد نکرده است، دو قسمت نرم وجود دارد که باید به آن دقت نمود.
این مکان فونتانل یا ملاج نامیده می شود که اجازه می دهد سر بزرگ نوزاد در هنگام تولد (از رحم مادر) به راحتی عبور کند. ملاج نوزاد در دوران شیردهی نوزاد به سرعت رشد می کند.
از آنجایی که جمجمه نوزاد، نرم و انعطاف پذیر است، موقعیت سر و قرارگیری آن به پشت (در هنگام خوابیدن نوزاد به پشت) در دراز مدت می تواند در فرم گیری شکل سر موثر باشد که به این مساله پلازیوسفالی یا سرصافی یا نشانگان سر صاف می گویند.

چه زمانی شکل سر کودک عادی و چه زمانی غیر عادی است؟
پزشک در ابتدای تولد و هر دو تا چهار ماه ابتدای تولد، باید سر بچه را از لحاظ نقاط نرم سر و فرم سر بررسی کند. فرم سر زمانی که نوزاد را از بالای سر نگاه می کنید، بیشتر قابل توجه است. وقتی از بالا سر کودک را نگاه می کنید پشت سر ممکن است صاف تر از بخش دیگر سر باشد.

آیا شکل ناهموار سر کودک جای نگرانی دارد؟
شکل سر نوزاد به احتمال زیاد به خودی خود خوب می شود ولی به طور کلی فرم سر کودک یک مساله ظاهری است و با خوابیدن کودک به پشت و فشار به پشت سر، آسیب های مغزی برای کودک ایجاد نمی شود و یا تاثیری بر روی رشد و تکامل نوزاد، نخواهد داشت.

شکل سر نوزاد
در نظر داشته باشید اگر مدت زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد فرم سر کودکتان کنید ممکن است بسیاری از لذت‌های وقت گذرانی با فرزندتان را از دست بدهید. شما می توانید تنها در چند ماه ابتدای تولد، با توجه بیشتر روی گردن و سر بچه فشار بر روی جمجمه نوزاد را تنظیم کرده تا فرم بهتری به سر کودک خود بدهید.

شکل سر ناهموار چگونه درمان می شود؟
شکل سر نوزاد معمولآً به خودی خود فرم می گیرد. اما توجه به موقعیت نوزاد هنگام خوابیدن می تواند ناهمواری سر نوزاد را کم و یا به حداقل ممکن برساند. مثلا توسط روش های زیر:

تغییر جهت نوزاد
نوزاد را همچنان به پشت بخوابانید اما جهت سر و صورت نوزاد را تغییر دهید. شما می توانید با هر بار شیر دادن نوزاد، بازوهای کودک را به یک سمت بخوابانید و اگر دوباره کودک در زمان خواب، به موقعیت قبلی خود برگشت، در زمانی دیگر موقعیت او را تغییر دهید.

کودک خود را در آغوش بگیرید
در آغوش گرفتن نوزاد زمانی که بیدار است باعث کاهش فشار به سر می شود.
گاهی اوقات کودکتان را به سمت شکم بخوابانید.
با داشتن توجه زیاد به نوزاد، کودکتان را روی شکم قرار دهید ولی دقت داشته باشید سطحی که کودک روی آن قرار می گیرد صاف و محکم باشد.

خلاق باشید
کودک را طوری بخوابانید که مجبور باشد خودش جهتش را بخاطر شما یا صدای در اتاق، تغییر دهد. هیچ گاه سر کودک خود را روی بالش نرم یا ملحفه های نرم قرار ندهید.

کلاه و شکل سر نوزاد
اگر تا ۴ ماهگی هنوز سر کودکتان بدفرم بود و درمان نشد ممکن است پزشک برای کودک کلاه طبی مخصوص شکل گیری سر تجویز کند. این کلاه ها با حفظ تماس با سر کودک، رشد سر را در تمامی جهات کنترل و تنظیم می کند.
این کلاه های طبی تا سن 4-6 ماهگی زمانی که جمجمه نرم است و مغز به سرعت در حال رشد است، موثر هستند. برای تاثیرگذاری این کلاه ها باید 23 ساعت در روز استفاده شوند. کلاه ها به طور منظم همزمان با رشد سر کودک، رشد می یابد. درمان با کلاه طبی بعد از 1 سالگی موثر نخواهد بود. تحقیقات اخیر نشان می دهد که درمان با کلاه طبی در بسیاری از موارد موثر است.

کلاه طبی سر نوزاد
گاهی اوقات یک مشکل ماهیچه ای مانند کجی گردن باعث می شود که کودک سرش را به یک سمت نگه دارد. در این حالت فیزیوتراپی برای کمک به عضلات آسیب دیده و تغییر موقعیت سر کودک بسیار اهمیت دارد.

در آخر
به یاد داشته باشید در اکثر موارد بد فرمی شکل سر کودک، خود به خود حل خواهد شد ولی اگر در مورد شکل سر کودک خود نگران هستید با پزشک نوزاد خود صحبت کنید.