ارتودنسی دندان کودکان، آنچه لازم است بدانید

مراقبت از دندان‌های بچه‌ها با در آمدن نخستین دندان‌های کوچک کلید می‌خورد و این مراقبت تنها به مسواک زدن ختم نمی‌شود. ارتودنسی دندان‌های کودکان جزو مراقبت‌هایی است که برخی بچه‌ها نیاز زیادی دارند و نباید نادیده گرفته شود.

خوشبختانه این روزها توجه پدر و مادرها به سلامت و روح و جسم فرزندانشان بیشتر شده است. اما هنوز هستند والدینی که مهم‌ترین وظیفه خود را رسیدگی به خورد و خوراک و رخت و لباس کودک خود می‌دانند. در این میان دندان‌ها مهجورترین اعضا هستند که اغلب سلامتی‌شان در میان انبوه وظایف والدینی نادیده گرفته می‌شود. شاید این تصور وجود دارد که این دندان‌ها به زودی خواهند ریخت و نیازی به مراقبت ندارند. غافل از اینکه باید از قبل ۶ ماهگی به فکر سلامت دهان کودکان بود و بعد از هر بار شیر خوردن نیز با یک دستمال کاملاً تمیز و مرطوب لثه‌ها را تمیز کرد. مراقبت از دندان‌های بچه‌ها با در آمدن نخستین دندان‌های کوچک کلید می‌خورد و این مراقبت تنها به مسواک زدن ختم نمی‌شود. ارتودنسی دندان‌های کودکان جزو مراقبت‌هایی است که برخی بچه‌ها نیاز زیادی دارند و نباید نادیده گرفته شود. در این مطلب هر آنچه لازم است در خصوص این موضوع بدانید را مرور می‌کنیم.

ارتودنسی به چه کار می‌آید؟

ارتودنسی شیوه‌ای برای اصلاح وضعیت قرارگیری دندان‌ها و فک است که با اهداف زیبایی یا عملکردی در جهت راحت‌تر جویدن، تولید اصوات صحیح در حین صحبت کردن، بهبود تنفس، بلع و ارتقای بهداشت دهان انجام می‌شود. ارتودنسی برحسب شدت و ضعف مشکل به مدت چند ماه تا چند سال (یک سال و نیم تا سه سال) ادامه پیدا می‌کند.

مزایای ارتودنسی در سنین کودکی

مزیت انجام ارتودنسی در سنین کودکی این است که طول دوره درمان در نوجوانی را کوتاه‌تر می‌کند و حتی در برخی موارد نیاز به آن را در این سنین به کلی از بین می‌برد. علاوه بر این با انجام ارتودنسی در سنین پایین، نیاز به انجام عمل جراحی در بزرگسالی، کشیدن دندان‌های دائمی و اصلاح جنبه زیبایی صورت برطرف می‌شود. این کار به طور مطلوبی در رشد فک تأثیر دارد و از آسیب به دندان‌های بالا که جلوتر رشد کرده‌اند جلوگیری می‌کند. علاوه براین اعتماد به نفس کودکان را افزایش می‌دهد. در حالت کلی هرچه این شیوه در سنین پایین‌تر انجام گیرد بهتر است و حتی باعث بهبود سلامتی عمومی کودک می‌شود چون مشکل تنفس دهانی را هر چه بهتر کنترل می‌کند و حتی از بروز آپنه خواب (قطع تنفس در حین خواب) نیز پیشگیری می‌کند. یادتان باشد که فک کوچک باعث بروز مشکل انسداد تنفس در خواب می‌شود. برخی کودکان که همیشه از راه دهان تنفس می‌کنند زبان بسیار خشکی دارند و این امر آن‌ها را مستعد ابتلا به آپنه خواب در آینده می‌کند.

از چه سنی می‌توان ارتودنسی کرد؟

برای اینکه ارتودنسی به صورت موفقیت آمیزی انجام شده و نتیجه‌بخش باشد باید نه زودتر از موعد انجام شود و نه دیرتر. متخصصان انجمن سلامت دهان و دندان فرانسه معتقدند که 60 درصد کودکان بین 9 تا 12 ساله باید ارتودنسی انجام دهند. در واقع در سنین پایین از زمانی که اولین دندان آسیای دائمی در می‌آید و گاهی حتی زمانی که کودک فقط دندان شیری دارد می‌توان درمان ارتودنسی را انجام داد. معمولاً در سنین 3 تا 4 سالگی به ندرت ارتودنسی انجام می‌شود. اما اگر بین دو فک کودک فاصله زیادی وجود داشته باشد ممکن است که پزشک متخصص از این سن نیز ارتودنسی را شروع کند. در این صورت درمان با دستگاه‌های کوچک متحرک و موقت ارتودنسی انجام می‌شود. اما در اغلب موارد ناهنجاری وضعیت فک مانند داشتن فک بیش از اندازه کوتاه، بلند، پهن یا فشرده از سنین 6 تا 8 سالگی تشخیص داده می‌شود و در این سنین نیز از دستگاه‌های متحرک ارتودنسی برای اصلاح وضعیت فک کودک استفاده می‌شود. البته اکثر درمان‌های ارتودنسی در سنین نوجوانی انجام می‌شود. یادتان باشد قبل از آغاز بلوغ همچنان می‌توان به رشد فک نظر داشت اما بعد از بلوغ صرفاً وضعیت دندان‌ها قابل تغییر خواهند بود. البته وضعیت هر کودکی متفاوت و خاص خود است و این پزشک متخصص است که می‌تواند سن مناسب انجام ارتودنسی را تشخیص دهد.

چگونه بفهمیم فرزندمان به ارتودنسی نیاز دارد؟

بهتر است نخستین مراجعه به دندانپزشک در یک سالگی کودک انجام شود. مراجعه‌های بعدی هر سال یکبار کافی است. کنترل منظم دندان‌ها باعث می‌شود که وجود هر نوع پوسیدگی زودهنگام تشخیص داده شود و بدون اینکه دندان‌ها به درد بیایند مشکل برطرف شود. اما تنها کسی که صلاحیت تشخیص لزوم انجام ارتودنسی را دارد پزشک متخصص درمان ناهنجاری‌های دندانی- فکی یا همان ارتودنتیست است. با این حال علائمی وجود دارد که هشدار می‌دهد فرزندتان به ارتودنسی نیاز دارد. فاصله زیاد بین دندان‌های بالا و دندان‌های پایین به طوری که حین بستن دهان دندان‌ها همدیگر را لمس نمی‌کنند از جمله مهترین علائمی است که نشان می‌دهد باید به فکر ارتودنسی باشید. علاوه براین وجود دندان شیری که به خودی خود نمی‌افتد و تا بعد از ۱۳ سالگی در دهان کودک باقی می‌ماند، نبود فاصله بین دندان‌های شیری، جلو بودن دندان‌های بالا یا به اصطلاح دندان موشی بودن، اتصال نامناسب دندان با لثه، فک و دهان کوچک، دندان‌های با فاصله، تنفس کودک از طریق دهان، خروپف شبانه کودک و اشکال در تلفظ و ادای کلمات جزو علائم هشداردهنده دیگر در خصوص نیاز کودک به ارتودنسی هستند.

حواستان به مکیدن انگشت یا خوردن پستانک نیز باشد

خیالتان راحت باشد که مکیدن انگشت یا خوردن پستانک در بین تمام کودکان امری طبیعی و عادی است. اما اگر تا 6 سالگی عادت مکیدن انگشت یا خوردن پستانک ترک نشود ممکن است زمینه بدشکلی دندان‌ها و فک را فراهم کند. در حالت کلی، اگر مکیدن انگشت قبل از 4 سالگی ترک شود بدشکلی‌های ایجاد شده در اکثر موارد به خودی خود اصلاح می‌شود و نیازی به انجام ارتودنسی نیست. کاری که باید بکنید این است فرزندتان را در جهت ترک این عادت همراهی کنید و او را تشویق کنید تا کمتر انگشتش را بمکد و یا در مدت زمان خواب پستانک بخورد. اگر به تنهایی قادر به ترک دادن این عادت نادرست نیستید از یک متخصص کمک بگیرید.

رعایت بهداشت دهان و دندان چگونه باید باشد؟

مسواک زدن و استفاده از نخ دندان در کودکانی که ارتودنسی کرده‌اند زمان و حوصله زیادی می‌خواهد و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای این کودکان مسواک‌هایی با برس‌های نرم مناسب‌تر است. یادتان باشد فرزندتان را تشویق کنید بعد از هر بار غذا خوردن و قبل از خواب مسواک بزند. اگر در مهمانی یا جایی هستید که نمی‌تواند مسواک بزند حتماً دهان را با آب بشوید. کودکانی که ارتودنسی انجام داده‌اند باید روزانه یکبار نخ دندان استفاده کنند.

لوازم و تجهیزات ارتودنسی متعدد است

در درمان ارتودنسی از لوازم و تجهیزات متعددی استفاده می‌شود. براکت های فلزی یا همان نگین‌هایی که روی دندان قرار می‌گیرد به وسیله سیم‌های نازک و ظریفی که از بین آن‌ها می‌گذرد به هم متصل می‌شوند. براکت های فلزی کاملاً واضح و قابل دید هستند و به دلیل راحت بودن کاربرد زیادی نیز دارند. انواع سرامیکی این براکت‌ها نیز وجود دارند که شفاف بوده اما در عین حال شکننده بوده و قیمت آن‌ها نیز بالاست. ارتودنتیست به مرور سیم‌ها را سفت می‌کند تا دندان‌ها و ریشه‌های آن‌ها صاف شده و در یک خط قرار گیرند. البته لوازم و تجهیزات دیگری نیز وجود دارند که برحسب نیاز و سن کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً در کودکان کم سن از دستگاه‌های متحرک استفاده می‌شود که به راحتی گذاشته و برداشته می‌شوند. درمان ارتودنسی در کودکان زیر 6 سال به طور متوسط 6 تا 12 ماه طول می‌کشد.

تغذیه در کودکانی که ارتودنسی می‌کنند چگونه باید باشد؟

بعد از انجام ارتودنسی و هر بار در زمان تعویض و سفت کردن سیم ارتودنسی باید به مدت حدود ۴۸ ساعت مواد غذایی نرم مصرف شود. این کار باعث می‌شود علاوه بر اینکه فرزندتان احساس راحتی داشته باشد، براکت ها نیز به خوبی به دندان‌ها بچسبند و لق نشوند. بهترین مواد غذایی که می‌توانید در این مواقع به فرزندتان بدهید عبارتند از تخم‌مرغ آب‌پز، املت، کرپ، نان نرم، سوپ، سیب زمینی و سبزیجات پخته، پوره، برنج نرم، پاستاهای نرم، ماهی پخته شده، ماست، شیربرنج، انواع پودینگ، کمپوت میوه، موز له شده و همچنین شیر و انواع اسموتی‌ها.

یادتان باشد که در طول درمان ارتودنسی مصرف قند و شیرینی‌جات کاهش داده شود. ممکن است با مصرف مواد غذایی سفت براکت ها یا همان نگین‌ها آسیب ببینند. مواد غذایی سفت و چسبناک علاوه بر آسیب زدن به دستگاه‌های ارتودنسی باعث ایجاد پوسیدگی دندان‌ها نیز می‌شوند. میوه‌ها و سبزیجات باید پخته شده یا رنده شده مصرف شوند. به کودکانتان یاد دهید از جویدن اشیای سفتی مانند مداد و غیره خودداری کنند. به آن‌ها نوشیدنی‌های حاوی قند زیاد مانند نوشابه‌های گازدار نیز ندهید. مصرف مواد غذایی مانند کارامل، آبنبات های سفت، آدامس، آجیل‌ها، ذرت بوداده، چیپس ذرت توصیه نمی‌شود.