تغذیه مناسب دوران شیردهی، جلوگیری از پوکی استخوان

بارداری و شیردهی باعث تغییراتی در بدن خانم‌ها می‌شود و نیازهای تغذیه‌ای آن‌ها را افزایش می‌دهد. برخی از این تغییرات و نیازها می‌تواند استخوان‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد. خانم‌ها در دوران شیردهی بخشی از تراکم استخوان‌هایشان را از دست می‌دهند. به همین دلیل شاید تصور شود که احتمال بروز پوکی استخوان در دوره شیردهی بالاست؛ اما خوشبختانه کاهش تراکم استخوان یک تغییر طبیعی در بدن مادران است و در آینده مشکل جدی برای آن‌ها ایجاد نمی‌کند.

یکی از علت‌های کاهش تراکم استخوان در دوران شیردهی، افت سطح هورمون استروژن در بدن است. کمتر شدن میزان استروژن، جذب کلسیم را کاهش می‌دهد؛ اما در مدت دو سال پس از زایمان، ذخایر از دست رفته استخوان‌ها دوباره احیا می‌شود. در واقع بدن زنان پس از شیردهی ، بافت استخوانی جدید را جایگزین بافت استخوانی از دست رفته می‌کند. احیا شدن مجدد استخوان‌ها باعث ترمیم آسیب‌های میکروسکوپی استخوان‌ها می‌شود؛ بنابراین شیردهی نه تنها باعث پوکی استخوان نمی‌شود بلکه استخوان‌های مادر بعد از گذشت زمان حتی از قبل هم نیرومندتر می‌شوند.

نقش تغذیه در جلوگیری از پوکی استخوان

هر چند بدن مادر بعد از مدتی کمبودهای قبلی خود را دوباره جبران می‌کند، اما در دوران شیردهی ریزمغذی‌های ضروری برای ساخت استخوان‌ها باید به مقدار کافی به بدن برسد. زیرا علاوه بر اینکه باید تراکم استخوانی مادر حفظ شود، نیازهای بدن شیرخوار نیز باید تأمین شود چرا که بدن مادر مسئول تأمین تمام مواد مورد نیاز برای شکل گیری استخوان‌های نوزاد شیرخوار است.

بر اساس گزارش‌ انجمن بین‌المللی پوکی استخوان ، سلامت استخوان‌ها بسیار وابسته به رژیم غذایی است. بنابراین ریزمغذی‌های دریافتی در رژیم غذایی مادر ، نقش بسزایی در سلامت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان دارد. تغذیه مناسب با حفظ و نگهداری بافت استخوانی باعث جلوگیری از پوکی استخوان و حتی درمان آن می‌شود. از طرفی نرسیدن مواد غذایی ضروری به بدن، احتمال پوکی استخوان را در مادرانی که کودکشان را با شیر خود تغذیه می‌کنند، افزایش می‌دهد.

مواد غذایی ضروری برای جلوگیری از پوکی استخوان

مهم‌ترین مواد برای بازسازی استخوان، کلسیم و ویتامین D هستند. کلسیم ماده اصلی تشکیل‌دهنده استخوان‌ها بوده به طوری که ۹۹ درصد ذخایر کلسیم بدن، در استخوان‌ها حضور دارند. ویتامین D نیز برای جذب کلسیم در بدن لازم است. متأسفانه این دو ماده ضروری در رژیم غذایی افراد به اندازه کافی وجود ندارد.

مواد غذایی حاوی ویتامین D

ماهی‌های روغنی مانند ماهی سالمون اصلی‌ترین منابع ویتامین D هستند. ویتامین D موجود در لبنیات و شیر گاو بسیار ناچیز است و برای تأمین نیاز مادران در دوره شیردهی کافی نیست. مقدار ویتامین D مورد نیاز مادر در دوره شیردهی ۱۰ میکروگرم در روز است. بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی زنان ۱۹ تا ۶۴ ساله در انگلستان، میانگین ویتامین D دریافتی در روز ۲.۶ میکروگرم است. در کشور ما نیز بر اساس پژوهش انجام شده توسط وزارت بهداشت، ۸۶ درصد از خانم‌های ایرانی با کمبود ویتامین D مواجه هستند. این آمار نشان‌دهنده لزوم مصرف مکمل ویتامین D به ویژه در دوران شیردهی است.

مواد غذایی حاوی کلسیم

در بسیاری از کشورها میزان کلسیم موجود در رژیم غذایی، کمتر از حد استاندارد است. بدن انسان روزانه به ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد؛ اما بیشتر خانم‌ها از رژیم غذایی روزانه، کمتر از ۶۰۰ میلی‌گرم کلسیم دریافت می‌کنند. هر چند شیر یکی از منابع مهم کلسیم به شمار می‌رود اما برای رساندن ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم به بدن باید روزانه پنج لیوان شیر خورد؛ البته از آنجایی که شیر به اندازه کافی ویتامین D ندارد، حتی با خوردن این میزان شیر کلسیم به مقدار مورد نیاز جذب بدن نمی‌شود.

با این که کلسیم یک ماده ضروری برای جلوگیری از پوکی استخوان است، اما مصرف مکمل کلسیم نباید بدون تجویز پزشک صورت گیرد؛ زیرا سطح بالای کلسیم با عوارضی مانند خطر ایجاد سنگ کلیه و بروز سکته قلبی در ارتباط است. به طور کلی بهتر است مادران از مکمل‌هایی استفاده کنند که شناخته شده و مورد تأیید جهت استفاده در دوران شیردهی باشند.

پودر شیر غنی ‌شده، مخصوص مادران در دوران شیردهی

برای تأمین کلسیم و ویتامین D در دوران شیردهی، مصرف مکمل‌های مخصوص مادران مانند پودر شیر غنی ‌شده توصیه می‌شود. پودر شیر غنی شده ، شیر بر پایه شیر گاو است که با املاح معدنی، ویتامین‌ها و ریزمغذی‌های مختلفی غنی شده است به گونه‌ای که خلأهای تغذیه‌ای شیر گاو را جبران می‌کند. به طور مثال نوشیدن یک لیوان شیر گاو می‌تواند ۲۳% از کلسیم و ۱% از ویتامین D‌ روزانه مادر را تأمین کند این در حالی است که یک لیوان شیر غنی شده می‌تواند ۵۰% از کلسیم و ۶۵% از ویتامین D‌ روزانه مادر را تأمین نماید. یکی از انواع شیرهای غنی شده موجود در بازار ایران ، ببمام است که مناسب با نیازهای مادران در دوره شیردهی تهیه شده است.