دیسپلازی برونکوپولمونر چیست؟

نوزادانی که زودتر از زمان مقرر متولد می‌شوند یا نوزادان نارس و نوزادانی که پس از تولد دچار مشکلات تنفسی می‌شوند در معرض ابتلا به بیماری دیسپلازی برونکوپولمونری یا دیسپلازی ریوی قرار دارند که در برخی موارد به آن بیماری مزمن ریوی هم گفته می‌شود. با این که بسیاری از نوزادان پس از ابتلا به این بیماری به طور کامل بهبود می‌یابند اما دیسپلازی ریوی خطرناک بوده و نیاز به اقدامات و مراقبت‌های پزشکی شدید دارد. کودکان در هنگام تولد به دیسپلازی ریوی مبتلا نمی‌شوند. این بیماری همراه با سندرم زجر تنفسی در نوزادان نارس ایجاد می‌شود که برای تنفس به مدت طولانی نیاز به کمک دارند که منجر به التهاب (تورم) و زخم شدن ریه‌ها می‌شود.
علائمی که نشان می‌دهند که نوزاد نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد عبارتند از:
تنفس سریع‌تر از حد معمول
نفس کشیدن سخت‌تر از حد معمول
فرورفتگی شکم در هنگام تنفس
کشیده شدن پوست بین دندان‌ها در هنگام هر دم و بازدم
خستگی و لتارژی ناشی از عمل تنفس
سرفه کردن بیش از حد کودک
تندتند نفس کشیدن و خرخر کردن
تنفس با صدا و خس‌خس سینه
رنگ پریدگی، کبود و تیره شدن رنگ پوست که ممکن است در اطراف لب‌ها یا ناخن‌ها دیده شود.
مشکلات تغذیه‌ای یا زیادشدن آب دهان یا استفراغ در هنگام غذا خوردن
اگر شما یکی از این علائم را در کودک خود مشاهده کردید سریعا به پزشک مراجعه کرده یا با مرکز مراقبت‌های فوری پزشکی تماس بگیرید. متخصص اطفال با ارائه مشاوره تخصصی در خصوص علل دیسپلازی ریوی در نوزادان، بهترین روش درمانی را به شما معرفی می‌کند.

دیسپلازی ریوی چیست؟
در بیماری دیسپلازی ریوی، بافت ریه به طور غیرطبیعی رشد می‌کند. این بیماری بیشتر در نوزادان نارس دیده می‌شود که ریه‌های آنها در هنگام تولد به طور کامل شکل نگرفته‌اند. دیسپلازی یعنی تغییرات غیرعادی در ساختار یا سازمان گروهی از سلول‌ها. تغییرات سلولی ناشی از دیسپلازی بر مسیرهای کوچک عبور هوا و آلوئل ریه تأثیر گذاشته و تنفس را با مشکل مواجه کرده و باعث ایجاد اشکال در عملکرد ریه می‌شود. بیماری دیسپلازی ریوی همراه با آسم و فیبروز کیستی، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن ریوی در کودکان است. کودکانی که در هنگام تولد با کمبود شدید وزن مواجه هستند (کودکان با وزن کمتر از یک کیلوگرم) بیشتر در معرض ابتلا به دیسپلازی ریوی هستند. با این که بیشتر این کودکان بر علائم جدی‌تر و خطرناک‌تر فائق می‌آیند اما در موارد نادر در صورتی که دیسپلازی ریوی با عوارض و بیماری‌های دیگر ریوی همراه شود، می‌تواند مهلک باشد.

علل
ونتیلاتورهای مکانیکی یا دستگاه تنفس مصنوعی به کودکانی که ریه‌های آنها کاملاً نارس است کمک می‌کند تا بتوانند نفس بکشند. اکسیژن از طریق لوله‌هایی که در نای (لوله هوا) کودک قرار داده می‌شود و هوا را تحت فشار مناسب در ریه‌های نارس به حرکت درمی‌آورد، ارسال می‌شود. در برخی موارد، باید میزان بیشتری از اکسیژن نسبت به آنچه به طور طبیعی در هوا هست و در هنگام تنفس وارد بدن می‌شود به این کودکان برسد تا زنده بمانند. وجود این ونتیلاتورهای مکانیکی برای زنده نگه داشتن کودک ضروری است؛ اما به مرور زمان، فشار ناشی از گردش هوا و دریافت اکسیژن اضافی ممکن است به ریه‌های نوزاد تازه متولدشده آسیب وارد کرده و باعث شود که وی به سندرم دیسترس تنفسی مبتلا شود.
تقریباً نیمی از کودکانی که در هنگام تولد کاهش وزن زیادی دارند به برخی انواع سندرم زجر تنفسی مبتلا می‌شوند. معمولاً زمانی که کودک نارس هنوز به اکسیژن درمانی نیاز دارد سندرم دیسترس تنفسی به دیسپلازی ریوی تبدیل می‌شود.
دیسپلازی ریوی همچنین می‌تواند به دلیل ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند ضربه و آسیب‌دیدگی، ذات ‌الریه و عفونت‌های دیگر بر ریه‌های ضعیف نوزاد اثر بگذارد. همه این بیماری‌ها باعث التهاب و زخمی شدن ریه شده که با دیسپلازی ریوی همراه است حتی اگر کودک در هنگام تولد نرمال بوده باشد یا در موارد بسیار نادر در نوزادان و کودکان با سن بیشتر نیز رخ می‌دهد. عوامل ژنتیکی هم در برخی موارد ممکن است باعث ابتلا به بیماری دیسپلازی ریوی شود.

عوارض بیماری دیسپلازی ریوی
پس از رد شدن مراحل بحرانی بیماری دیسپلازی ریوی هنوز ممکن است کودک دچار عوارض بلند مدتی باشد. غالباً احتمال ابتلا به عفونت‌های ریوی مانند آنفولانزا، ویروس سنسیشیال تنفسی و ذات ‌الریه در این کودکان بیشتر است. زمانی که کودک به این عفونت‌ها مبتلا شد بیش از سایر کودکان بیمار می‌شود. یکی دیگر از عوارض تنفسی ناشی از بیماری دیسپلازی ریوی تجمع مایعات اضافی در ریه‌ها است که به عنوان ادمای ریوی شناخته می‌شود و باعث می‌شود که هوا به سختی از مسیرهای عبور هوا عبور کند.
در برخی مواقع، کودکانی که سابقه ابتلا به بیماری دیسپلازی ریوی دارند ممکن است دچار عوارضی در سیستم گردش خون شوند. فشار خون بالای ریوی که در آن عروق ریوی - عروقی که خون را از قلب به سمت ریه‌ها می‌برند، باریک شده و باعث افزایش فشار خون می‌شود از جمله این عوارض است اما شایع نیست.
عوارض جانبی ناشی از استفاده از داروهای ادرارآور که برای پیشگیری از تجمع و احتباس مایعات در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از کم‌آبی بدن، ایجاد سنگ‌ کلیه، مشکلات شنوایی و کاهش پتاسیم، سدیم و کلسیم خون. غالباً رشد نوزادان مبتلا به بیماری دیسپلازی ریوی نسبت به کودکان دیگر کندتر است و در وزن‌گیری مشکل دارند. این کودکان در صورت ابتلا به بیماری به سرعت وزن کم می‌کنند. نوزادان نارس که به بیماری دیسپلازی ریوی شدید مبتلا هستند بیش از کودکان دیگر در معرض فلج مغزی قرار دارند. به طور کلی، عوارض جدی ناشی از ابتلا به دیسپلازی ریوی در کودکان نارس تقریباً محدود اسمت.

تشخیص
عوامل مهم در تشخیص بیماری دیسپلازی ریوی عبارتند از نارس بودن، ابتلا به عفونت، وابستگی به دستگاه‌های ونتیلاتور و نیاز به اکسیژن. معمولاً بیماری دیسپلازی ریوی در صورتی که نوزاد به اکسیژن اضافی نیاز داشته باشد و علائم مشکلات تنفسی او ۲۸ روز پس از تولد هنوز بهبود نیافته باشد، تشخیص داده می‌شود. عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس از قفسه سینه می‌تواند به تأیید تشخیص کمک کند. در کودکان مبتلا به بیماری زجر تنفسی، در عکس گرفته شده به وسیله اشعه ایکس، ریه‌ها شبیه به شیشه دیده می‌شوند. در عکسی که به وسیله اشعه ایکس از سینه کودکان مبتلا به بیماری دیسپلازی ریوی گرفته می‌شود، ریه‌ها اسفنجی شکل دیده می‌شوند.

درمان
پزشکی که بتواند بیماری دیسپلازی ریوی را به سرعت درمان کند وجود ندارد. اقدامات درمانی بر کمک به تنفس و اکسیژن‌رسانی به بدن کودک مبتلا به بیماری دیسپلازی ریوی متمرکز بوده و به رشد و پیشرفت آنها کمک می‌کند.
کودکانی که برای اولین بار مبتلا به بیماری دیسپلازی ریوی تشخیص داده می‌شوند باید در بیمارستان و در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان تحت مراقبت‌های شدید قرار گیرند تا تنفس آنها به حالت طبیعی بازگشته و بتوانند بدون نیاز به دستگاه‌های ونتیلاتور نفس بکشند.
برخی از کودکان ممکن است از ونتیلاسیون مستمر کم فشار برای کمک به کاهش آسیب‌دیدگی ریه‌های مبتلا به دیسپلازی ریوی استفاده کنند.
نوزادان مبتلا به بیماری دیسپلازی ریوی همچنین می‌توانند با مصرف انواع مختلف داروهایی که به بهبودعملکرد ریه‌ها کمک می‌کنند، تحت درمان قرار گیرند. این داروها عبارتند از برونکدیلاتور (مانند آلبوترول) برای کمک به باز ماندن مسیرهای عبور هوا و داروهای افزایش‌دهنده ادرار (مانند فروزماید) برای کاهش تجمع مایعات در ریه.
در موارد شدید بیماری دیسپلازی ریوی با تزریق یک دوره کوتاه استروئیدها تحت درمان قرار می‌گیرد. این داروهای قوی ضدالتهابی برخی عوارض جانبی خطرناک و جدی در کوتاه مدت و بلند مدت دارند. پزشکان این داروها را پس از مشورت با والدین کودک تجویز می‌کنند و آنها را نسبت به محاسن و مضرات استفاده از این داروها آگاه می‌کنند.
آنتی‌بیوتیک‌ها نیز در برخی موارد برای درمان عفونت‌های باکتریایی تجویز می‌شوند زیرا کودکان مبتلا به دیسپلازی ریوی بیش از کودکان دیگر در معرض ابتلا به ذات‌الریه هستند. بخشی از برنامه درمانی کودک شامل مصرف سورفکتانت می‌شود که به بهبود عملکرد دستگاه تنفسی بیمار کمک می‌کند. تولید سورفکتانت در کودکان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی که هنوز به بیماری دیسپلازی ریوی دچار نشده‌اند تحت تأثیر قرار می‌گیرد بنابراین ممکن است مصرف سورفکتانت طبیعی یا مصنوعی به پیشگیری از ابتلا به بیماری دیسپلازی ریوی کمک کند.
نوزادانی که شدت بیماری دیسپلازی ریوی آنها به اندازه‌ای شدید باشد که در بیمارستان بستری شوند باید از غذاهای پرکالری از طریق لوله گاستروستومی تغذیه شوند. این لوله از طریق شکم وارد بدن نوزاد شده و مواد غذایی را مستقیماً، در معده وارد می‌کند تا وی به اندازه کافی کالری برای رشد داشته باشد.
در موارد شدید ابتلا به بیماری دیسپلازی ریوی، کودکان نمی‌توانند از سیستم گوارش خود برای هضم غذا استفاده کنند. این کودکانی باید به صورت وریدی تغذیه شوند که به آن تغذیه غیردهانی گفته می‌شود. مواد تزریقی شامل چربی‌ها، پروتئین‌ها، شکر و مواد مغذی دیگر می‌شود. این مواد از طریق لوله‌ای کوچک که در سیاهرگ بزرگ از روی پوست کودک قرار داده می‌شود وارد بدن وی می‌گردد.
مدت زمان مورد نیاز برای بستری شدن نوزاد مبتلا به بیماری دیسپلازی ریوی در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. متوسط زمان مورد نیاز برای بستری شدن نوزاد مبتلا به بیماری دیسپلازی ریوی ۱۲۰ روز است. حتی پس از ترخیص از بیمارستان، نوزاد باید به مصرف برخی داروها، اقدامات درمانی مرتبط با دستگاه تنفسی ادامه داده و یا در منزل نیز از اکسیژن استفاده کند.