مدفوع نکردن نوزاد تا چند روز طبیعی است؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: پسر ۳ ماهه ام با وزن ۳۶۰۰ به دنیا آمد، الان وزنش۶۸۵۰ است. از شیر خودم تغذیه می‌کند، رفلکس خفیف هم دارد. الان مدت یک ماه است که حتی شده تا چهار روز هم مدفوع نمی کند و وقتی با روغن زیتون به مقعد و شکمش می مالد مدفوع می‌کند؛ آیا خطرناک است که نوزادم مدفوع نمی‌کند؟

پاسخ از دکتر علی اصغر حلیمی، متخصص اطفال:

در پاسخ به سوال شما دوست عزیز باید بگویم که مالیدن روغن زیتون و خطری ندارد و مشکلی نیست. هرچه از زمان تولد می گذرد بتدریج از تعداد دفعات مدفوع نوزاد کاسته می شود. در مورد مدفوع نکردن شیرخوار باید گفت که اگر شیرخوار تا ۶ روز مدفوع نکند مشکلی نیست. اما اگر از این زمان بیشتر شود، باید حتما به پزشک مراجعه کرد تا بررسی های لازم صورت گیرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
به عنوان مادر ۲ پسر و یک پزشک اطفال، مدام آن را مشاهده کرده و بوییده‌ام. آنچه در پوشک بچه‌ها وجود دارد همیشه قسمتی از دیالوگ روزانه من با مادران است. تقریبا تمام مادران و پدران جوان درباره حرکات روده نوزادشان سؤال می‌کنند:«آیا این یعنی اسهال؟» و من از آنها می‌خواهم که پوشک فرزندشان را برایم بیاورند.
من تمام انواع رنگ‌های طبیعی، غلظت و مواد تشکیل‌دهنده مدفوع کودک را برایشان توضیح می‌دهم. لحظاتی هم هست که من درباره مدفوع فرزند خودم نگران می‌شوم.
اما موارد بسیار معدودی وجود دارد که حرکات روده کودک طبیعی نباشد و…» شما هم برای اینکه بفهمید چه چیزی در پوشک‌بچه‌تان طبیعی است و چه چیزی غیرطبیعی، بهتر است این مطلب را بخوانید.
چه بخواهید و چه نخواهید ویژگی‌های مدفوع کودک اطلاعات زیادی درباره وضعیت داخلی او در اختیار والدین قرار می‌دهد که البته تمام این ویژگی‌ها به سن و تغذیه کودک بستگی دارد.
اما اگر در حال غذا خوردن هستید، خواندن این مطلب رابرای بعد بگذارید.

چند بار در روز طبیعی است؟
اینکه فرزندتان چند بار در روز مدفوع داشته باشد، مهم نیست اما ظاهرا این مسئله برای تازه‌مادران مهم است.
بعد از 6 ماهگی بیش از 4 بار مدفوع در روز زیاد است و کمتر از یک بار در 3 یا 4 روز برای کودکی که با شیر مادر تغذیه می‌کند، کم است و کمتر از یک بار در روز برای کودکان بالای 2 سال بسیار کم محسوب می‌شود.
به همین دلیل بهتر است مدفوع به صورت تدریجی و باثبات باشد.

چه بویی می‌دهد؟
بوی مدفوع واکنشی به این مسئله است که چقدر مدفوع در روده مانده است. مدفوع هر چه بیشتر در کنار باکتری‌ها مانده باشد، بوی بدتری دارد.
هر چند بچه‌هایی با بوی تند مدفوع ممکن است حساسیت داشته باشند. به طور معمول مدفوع کودکی که با شیر مادر تغذیه می‌کند بو نمی‌دهد در حالی که تغذیه‌کنندگان با شیر خشک معمولا مدفوع بدبویی دارند.
هر چند زمانی که کودک غذا می‌خورد و پروتئین‌های با منابع متنوع دریافت می‌کند، موضوع فرق می‌کند.

غلظت و ثباتش چگونه است؟
غلظت مدفوع در بچه‌ها و خردسالان غلظتی متفاوت دارد. کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، مدفوع بسیار نرمی دارند که معمولا مثل خردل، رنگی زرد-نارنجی دارد و ممکن است به وضوح بلغم هم در آن دیده شود.
مدفوع همچنین ممکن است بوی شیر ترشیده بدهد. شیرخوارانی هم که با شیشه تغذیه می‌شوند، مدفوع حجیم‌تر و پرقوام‌تری نسبت به کودکان تغذیه شده با شیر مادر دارند که معمولا بوی بدی شبیه بوی مدفوع بزرگسالان دارد.
در این نوزادان به دلیل وجود باقیمانده‌های شیر خشک، بافت مدفوع به نظر حجیم‌تر از مدفوع نوزادی است که با شیر مادر تغذیه شده است.
دلیل این تفاوت هم به هضم نشدن برخی ترکیبات شیر خشک در بدن شیرخوار مربوط می‌شود. اگر کودک شما صرف‌نظر از سن مدفوعی خمیری یا گلوله‌ای دارد احتمالا دچار یبوست شده است.

رنگش از کجا می‌آید؟
مدفوع حاصل خرد شدن غذاها، باکتری‌ها و سلول‌هایی است که از روده و صفرا خارج می‌شود. صفرا ضایعاتی است که از کبد دفع شده و در روده ذخیره می‌شود و رنگ مدفوع را تعیین می‌کند.
در زمان تولد، روده‌ بچه‌ها استریل است اما بعد از گذشت چند هفته روده‌ها و مدفوع پر از باکتری‌های مفید می‌شود. نوزادی که با شیر مادر تغذیه می‌کند بسته به تغذیه مادر هر روز پروتئین‌های متفاوتی را هضم می‌کند که همین، رنگ‌های متنوعی به مدفوع می‌دهد.
هر چند نوزادانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند روزانه غذای مشابهی را دریافت می‌کنند اما تنوع باکتری‌ها در روده آنها هم می‌تواند رنگ مدفوع را متفاوت کند.

وجود خون قرمز روشن در مدفوع به چند دلیل است
شایع‌ترین علت مشاهده رگه‌های خونی در مدفوع نوزادان وجود خراش‌های کوچکی در اطراف مقعد نوزاد است.
علت این خراش‌ها می‌تواند خروج پرفشار محتویات روده بزرگ باشد بنابراین نوزاد باید توسط پزشک مورد بررسی قرار بگیرد تا اطراف مقعد او را از نظر وجود خراش‌ها بررسی کند. دومین علت شایع خون در مدفوع آلرژی‌ نوزاد به شیر گاو است.
آلرژی به شیرگاو به شکل‌های مختلف خودش را نشان می‌دهد که یکی از اشکال آن به خصوص در دوره نوزادی وجود رگه‌های خون در مدفوع است که شبیه نخ قرمز رنگی در مدفوع نوزاد دیده می‌شود.
در چنین مواردی به جز حذف لبنیات در رژیم غذایی مادر، در نوزادی که شیر مادر می‌خورد، نیاز به اقدام دیگری نیست. اما اگر نوزاد شیرخشک می‌خورد و نسبت به آن آلرژی دارد باید از شیرخشک‌های رژیمی خاصی استفاده کرد.
علت دیگر وجود خون در مدفوع، بیماری‌های خونریزی‌دهنده در نوزادان است.

مدفوع نشانه کالری کم
وقتی شما از هر سینه برای مدت زمان کوتاهی به کودک شیر دهید او آغوز بیشتری دریافت می‌کند که شیرین‌تر و رقیق‌تر است. در این حالت در پوشک نوزاد مدفوع سبز و کف‌مانندی مثل جلبک دیده می‌شود.
کودک شما باید مدت طولانی‌تری با هر سینه شیر بخورد تا اطمینان حاصل شود که مواد غذایی کافی را دریافت می‌کند. گاهی اوقات ویروس هم می‌تواند این رنگ مدفوع را ایجاد کند.
اگر فرزندتان ناراحت و بی‌قرار است بهتر است با پزشک مشورت کنید.

مدفوع سرشار از آهن
اگر شما به فرزندتان مکمل آهن بدهید مدفوع سبز تیره یا تقریبا سیاه خواهد شد. مصرف اسفناج هم می‌تواند رنگ مدفوع را تیره کند. والدین باید در صورت مشاهده مدفوع تیره علائم دیگر کودک را نیز بررسی کنند.
اگر مدفوع کودک بدون استفاده از مکمل آهن سیاه باشد یا همراه با تب، استفراغ، بی‌اشتهایی و کم‌تحرکی باشد، بهتر است با پزشک مشورت کنید که به علت وجود خون در مدفوع نباشد.

مدفوع سفید رنگ
مدفوع سفید نشانه مشکل کبد یا کیسه صفراست. صفرا ماده‌ای گوارشی است که در کبد ساخته و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. رنگ طبیعی مدفوع را همین صفرا تعیین می‌کند.
اگر کبد صفرا تولید نکند یا صفرا مسدود شده باشد، ‌ مدفوع می‌تواند سفید باشد. اگر متوجه مدفوع سفید در کودک خود شدید در صورتی که همراه با تب،‌ استفراغ، کج‌خلقی، بی‌اشتهایی و کاهش فعالیت باشد، باید هرچه سریع‌تر با پزشک مشورت کنید.

وجود موکوس در مدفوع
وجود موکوس یا همان مخاط در مدفوع می‌تواند برای پدر و مادر نگران‌کننده باشد زیرا می‌تواند نشانه بیماری‌هایی مانند روده تحریک‌پذیر، کولیت یا موارد دیگر باشد. این بیماری می‌تواند ناشی از تغییر در باکتری‌های طبیعی در دستگاه گوارش نیز باشد.
مدفوع آبکی مایل به سبز کمرنگ با رشته‌های براق نشانه وجود موکوس است. در صورت وجود موکوس می‌توانید به وجود حساسیت یا عفونت نیز مشکوک باشید و با پزشک مشورت کنید.

در هر سنی چه مدفوعی طبیعی است؟
دوران جنینی: در این دوران هم مدفوع وجود دارد.‌ حتما نمی‌دانستید که مدفوع در روده کودک شما قبل از تولد شکل می‌گیرد.
بچه‌ها با روده‌هایی پر از مکونیوم به دنیا می‌آیند؛ ماده‌ای استریل، چسبناک، قهوه‌ای- سبز که از مایع آمنیوتیک، صفرا و سلول‌های بدن ساخته می‌شود. در بیشتر بچه‌ها مکونیوم وجود دارد تا اینکه بعد از تولد دفع می‌شود.
یک تا ۴ ماه: وقتی نوزاد ۳ یا ۴ روزه ‌است مدفوع او از حالت مکونیومی به غلظتی آبکی می‌رسد و از قهوه‌ای مایل به سبز به رنگ معمول خود تبدیل می‌شود.
بچه‌ها معمولا روزانه 10 پوشک را در ماه اول و دوم کثیف می‌کنند و بعد از آن تا 4 ماهگی روزانه 2 تا 4 پوشک. بچه‌هایی که با شیر خشک تغذیه می‌کنند به طور کلی کمتر از بچه‌هایی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند، مدفوع می‌کنند زیرا مدفوع آنها به کندی به سمت روده حرکت می‌کند.
آنها یک یا دوبار،‌ هر یک یا ۲ روز بعد از ماه اول و دوم اجابت مزاج دارند اما برخی ۳ تا ۴ بار در روز مدفوع می‌کنند. علاوه بر این، بچه‌ها در هر دو نوع شیرخوار بین چند بار در روز تا یک بار در ۳ تا ۵ بار در روز مدفوع می‌کنند.
5 تا 12 ماه: وقتی نوزاد در 4 تا 6 ماهگی شروع به خوردن غذاهای پوره‌مانند و غلات می‌کند، مدفوعش تغییر می‌کند.
مدفوع نوزادان شیر مادرخوار با اضافه شدن جامدات ضخیم‌تر می‌شود در حالی که نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌کنند مدفوع نرم‌تری دارند.
اگر نوزاد شیر مادرخوار هر 5 روز مدفوع می‌کرد، حالا تغییرات روزانه‌ای را در او شاهد خواهید بود.
یک تا ۳ سال: وقتی شما از شیر مادر به غذاهای تکمیلی روی می‌آورید، مدفوع همچنان تغییر می‌کند و برای برخی بچه‌ها سخت‌تر و ضخیم‌تر می‌شود.
بین 12 تا 18 ماهگی شما ممکن است متوجه آنچه «سالاد پوشک» نامیده می‌شود شده باشید؛ تکه‌هایی از سبزی‌ها که هضم آنها سخت است.
این موضوع ممکن است شما را از دادن این قبیل خوراکی‌های سخت هضم باز دارد اما نباید این کار را بکنید زیرا روده کودک شما در حال ایجاد آمادگی برای هضم و پردازش آنهاست.
بعد از مدت زمانی خواهید دید که او این قبیل غذاها را بهتر هضم می‌کند.