مراقبت های سه ماهه دوم بارداری

چه شوق و ذوقی دارند پدر و مادرانی که منتظر تولد فرزندی هستند. ۹ ماه باید صبر کنند تا چهره فرزندشان را ببینند. در سه ماه اول بارداری، شوق و ذوق نتیجه توانایی باروری و در عین حال عوارض اولیه بارداری و در سه ماه سوم بارداری، شوق و نگرانی زایمان و ورود موجودی جدید، تمرکز والدین را بر مراقبت این دوران بیشتر می کند.

در این میان اما زمانی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، سه ماهه دوم بارداری و مراقبت های سه ماهه دوم است؛ یعنی از هفته ۱۴ تا ۲۵ بارداری.
درباره مراقبت های سه ماهه دوم بارداری یادداشتی از دکتر اعظم سادات موسوی، متخصص زنان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران را به شما ارائه می دهیم. اگر در محاسبه سن بارداری با مشکل مواجهید توصیه می کنیم ابتدا پست های محاسبه سن بارداری و راهنمای محاسبه هفته ها و ماه های بارداری را ببینید.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۱۴ بارداری
احتمال سقط جنین در شما بسیار کم شده است و دوم اینکه در اکثر خانم های باردار عوارض اولیه بارداری (مانند تهوع صبحگاهی) از بین می روند. با این حال در برخی موارد، سوزش معده جای تهوع را می گیرد. همچنین بسیاری از زوج ها در سه ماهه دوم شاهد افزایش میل جنسی خواهند بود زیرا حالت تهوع کاهش یافته و انرژی بدن افزایش می یابد بنابراین باید درباره این موضوع، آموزش های لازم را ببینند.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۱۵ بارداری
احتمالا شما تا کنون حدود دو کیلوگرم یا کمی بیشتر وزن اضافه کرده اید. اگر میزان اضافه وزن شما کمی کمتر یا بیشتر از این مقدار است، خیلی نگران نشوید. میزان اضافه وزن در خانم های باردار با یکدیگر متفاوت است. اگر دچار گرفتگی بینی شدید، می توانید آن را هم از جمله عوارض بارداری فرض کنید.

ممکن است بیشتر دچار سرماخوردگی یا آلرژی شوید. در هر حال از مواد محرک مانند دود سیگار و گرد و غبار دوری کنید. برای بهبود وضعیت منافذ بینی شب ها از بخارساز یا مرطوب کننده های هوا استفاده کنید و مقادیر زیادی مایعات بنوشید. همچنین می توانید از قطره نمکی بینی یا کلرور سدیم استفاده کنید.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۱۶ بارداری
به علت کاهش شدید احتمال سقط جنین پس از هفته چهاردهم شما نگرانی چندانی نسبت به سلامت کودک خود نخواهید داشت. اولین حرکت های کودک ممکن است مثل لرزش حرکت حباب های هوا یا حتی شبیه به درست کردن ذرت بوداده به نظر بیایند. در هفته های بعد شما مطمئنا لگد زدن کودک را احساس خواهید کرد.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۱۷ بارداری
با اضافه وزنی که در ناحیه بالا و جلوی بدن خود پیدا کرده اید، ممکن است گاهی اوقات در هنگام راه رفتن تعادل خود را از دست بدهید. کفش های پاشنه بلند خود را کنار بگذارید و از کفش های پاشنه کوتاه استفاده کنید تا احتمال زمین خوردن تان کاهش یابد. حتما در هنگام رانندگی از کمربند ایمنی استفاده کنید.

برای حفاظت بیشتر، کمربند ایمنی را از کنار ران و باسن خود عبور داده و قفل آن را زیر شکم خود محکم کنید. کمربند ایمنی نباید از روی شکم شما بگذرد بلکه باید یک قسمت از بالا و قسمت دیگر از زیر شکم عبور کند.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۱۸ بارداری
با افزایش اشتها و اندازه دور کمر، پوشیدن لباس های گشادتر و راحت تر برای شما ضروری به نظر می رسد. به دنبال لباس های بارداری که مناسب شکم برآمده شما باشند، بگردید. ممکن است شنیده باشید که در ۶ ماه آخر بارداری بهتر است به طرف چپ بخوابید.

علت آن این است که اگر به پشت بخوابید رحم شما به استخوان لگنی فشار می آورد به ویژه این فشار به سیاهرگ بزرگ تحتانی وارد می شود که مسوولیت بازگرداندن خون از اندام های تحتانی شما به قلب را بر عهده دارد.

در سه ماهه دوم احتمالا فشار خون شما کمتر از معمول خواهد بود. در صورتی که در حالت خوابیده یا نشسته قرار دارید، به سرعت بلند نشوید زیرا ممکن است دچار سرگیجه شوید.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۱۹ بارداری
در صورتی که تا به حال آزمایش سونوگرافی انجام نداده اید، احتمالا این آزمایش را در این سه ماهه (معمولا بین هفته های شانزدهم تا بیستم) انجام خواهید داد.

این آزمایش بدون درد به پزشک شما کمک خواهد کرد تا ببیند که شما چند جنین در شکم خود دارید، وضعیت رشد کودک شما را ارزیابی کند، برخی عیوب مادرزادی احتمالی را چک کند، جفت و بند ناف را بررسی کند و اینکه آیا تاریخ تعیین شده برای تولد کودک شما دقیق است یا خیر.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۲۰ بارداری
شما ممکن است در ناحیه پایین شکم خود احساس درد داشته باشید. این درد خطرناک نیست اما اگر در حالت استراحت هم ادامه پیدا کند یا شدید و پایدار شود، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین ممکن است اخیرا تغییراتی در پوست خود مشاهده کرده باشید. آیا کف دست های شما قرمز شده اند؟ لازم نیست نگران چیزی باشید.

این اتفاق در اثر افزایش میزان هورمون استروژن است. همچنین مشاهده لکه های تیره رنگ در بعضی قسمت های پوست در دوران بارداری معمول است که در اکثر خانم ها پس از زایمان به سرعت از بین می رود. بهتر است خود را در برابر نور خورشید قرار ندهید. هنگامی که می خواهید از منزل خارج شوید لباس کامل بپوشید.

از کلاه لبه دار یا نقاب دار استفاده کنید. عینک آفتابی به چشم بزنید و حتما از محلول ها یا کرم های ضدآفتاب استفاده کنید.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۲۱ بارداری
شما ممکن است به دلیل کشیده شدن پوست شکم و پستان هایتان گاهی اوقات احساس خارش کنید. اگر پوست شما خشک است، مرطوب نگه داشتن آن می تواند در رفع این عارضه به شما کمک کند. همچنین ممکن است حساسیت چشمان شما نسبت به نور افزایش یافته باشد یا احساس خشکی چشم و یا اینکه چیزی وارد چشم شده است، داشته باشید.

برای بهبود وضعیت خود می توانید از قطره اشک مصنوعی استفاده کرده و چشمان خود را مرطوب کنید. برای اکثر خانم های باردار بین هفته های بیست و چهارم تا بیست و هشتم یک بار تست غربالگری گلوکز انجام می شود.

این آزمایش مشخص می کند که آیا دچار دیابت دوران بارداری شده اید یا خیر. در صورتی که نتیجه آزمایش قند خون شما مثبت باشد به این معنی نیست که شما به دیابت دوران بارداری دچار شده اید بلکه باید تست تحمل گلوکز بدهید تا معلوم شود که آیا مشکلی دارید یا خیر.

همچنین آگاهی از نشانه های زایمان زودرس می تواند برای شما مفید باشد. در صورت مشاهده افزایش ترشحات واژن که آبکی، لزج، صورتی یا خونی باشند به سرعت با ماما یا پزشک خود تماس بگیرید.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۲۲ بارداری
اگر بارداری را با لاغری و کسر وزن آغاز کرده اید، شاید لازم باشد که کمی بیشتر وزن اضافه کنید. اطمینان حاصل کنید که آهن به میزان کافی مصرف می کنید زیرا در دوران بارداری بدن شما به مقدار بیشتری آهن نیاز دارد.

غذاهای سرشار از آهن که می توانید مصرف کنید شامل گوشت قرمز، گوشت مرغ، گوشت ماهی، تخم مرغ، عدس و دیگر حبوبات، اسفناج و غلاتی که با آهن غنی شده اند، هستند.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۲۳ بارداری
به دلیل افزایش تولید چربی در بدن شما، ممکن است آکنه یا جوش روی پوست شما ظاهر شود. در این صورت روزی دو مرتبه پوست خود را با آب و صابون ملایم بشویید اما دقت کنید که بدون تجویز پزشک از هیچ گونه داروی خوراکی یا پمادهای موضعی استفاده نکنید. اکنون شما در معرض ابتلا به واریس هستید، به ویژه اگر مادر شما هم به این عارضه مبتلا باشد.

مشکل سیاهرگ های واریسی در هر بارداری شدیدتر می شود. در صورتی که پاهای شما درد می کنند، هر روز صبح جوراب های مخصوص بارداری را بپوشید. یک پیاده روی سریع در طول روز نیز می تواند موثر باشد.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۲۴ بارداری
می توانید به پهلوی چپ دراز بکشید و یک بالش زیر پاهای خود قرار دهید تا پاها بالاتر از سطح زمین قرار گیرند. ممکن است نشانه های کشیدگی را روی پوست خود مشاهده کنید. بعضی از خانم های باردار دچار این عارضه نمی شوند اما تقریبا روی پوست نیمی از آنها آثار این کشیدگی ظاهر می شود.

اثرات ثابت شده ای از اینکه محلول های طبی و لوسیون ها از بروز این خطوط رنگی جلوگیری کنند یا آنها را از بین ببرند، وجود ندارد اما می توانند خارش احتمالی ناشی از کشیدگی پوست را کاهش دهند.

مراقبت های سه ماهه دوم - هفته ۲۵ بارداری
اگر در سه ماهه اول دچار سردرد می شدید، این سردردها احتمالا کمتر شده اند. در واقع برخی از خانم ها در اوایل دوران بارداری دچار سردرد می شوند که علت آن می تواند تغییر میزان هورمون ها در بدن، تغییرات سیستم گردش خون و یا گرفتگی سینوس ها باشد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
دوران بارداری به طور کلی به مراقبت‌هایی نیاز دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
یکی از نشانه های داشتن سبک زندگی سالم در دوران بارداری "مراقبت های بارداری" یا (prenatal care) است که شامل معاینات پزشکی منظم نیز می شود.
به محض این که متوجه شدید باردار هستید، نوبت بگیرید و به پزشک مراجعه کنید. سابقه پزشکی خود را در اختیار دکتر خود قرار بدهید و هر علائمی که دارید به او توضیح بدهید.
در هر جلسه وزن و فشار خون شما دریافت می شود. این اندازه گیری ها به ثبت وضعیت سلامت در دوران بارداری و ردگیری آن کمک می کند.
در اولین جلسه مراقبت های بارداری ممکن است آزمایش خون و ادرار تجویز شود و همچنین ممکن است در جلسات بعد نیز تکرار شود.
آزمایش ادرار برای بررسی وجود باکتریها، میزان قند خون که بالا بودن آن میتواند نشانه دیابت باشد و میزان پروتئین که بالا بودن آن میتواند نشان دهنده پره اکلامپسی (preeclampsia) باشد لازم است.
آزمایش خون برای بررسی تعداد سلولهای مختلف خون، میزان آهن خون و بیماریهای عفونی مانند هپاتیت، ایدز و سفیلیس انجام می شود.
ممکن است آزمایشهای دیگری نیز در جلسه اول انجام شود. این بستگی به زمینه بیماری یا علائم و خطر مشکلات دیگر دارد. آزمایشهای دیگری که ممکن است انجام شوند عبارتند از:
معاینه لگن برای بررسی اندازه و شکل رحم
تست پاپ اسمیر برای غربالگری سرطان دهانه رحم
سونوگرافی برای بررسی وضعیت و رشد جنین (در سونوگرافی از امواج صوتی استفاده میشود)
پس از اولین جلسه، هر چهار هفته یک بار باید مراجعه داشته باشید. برای مراقبت های بارداری در ماه هفتم و ماه هشتم هر دو هفته یک بار باید مراجعه کنید.
در ماه آخر بارداری هر هفته باید تحت نظر باشید تا زمانی که کودک به دنیا بیاید. در هر جلسه دکتر وزن و فشار خون شما را بررسی میکند و آزمایش ادرار میگیرد. دکتر به صدای قلب جنین گوش میدهد و اندازه رحم را پس از هفته بیستم در نظر میگیرد.
همیشه باید هر مشکل یا نگرانی را با پزشک مطرح کنید.

بهبود سلامت در دوران بارداری
مراقبت های دوران بارداری برای سلامت مادر و کودک اهمیت بسزایی دارد. راهنمایی های ساده زیر برای مراقبت در دوران بارداری میتواند مفید باشد.

در بارداری چقدر وزن باید اضافه کنم؟
در مورد وزن دقیق مناسب خود با دکتر صحبت کنید چون مقدار آن در هر فردی متفاوت است اما به طور کلی بیشتر زنان حدود ۱۱ تا ۱۳.۵ کیلو گرم وزن اضافه میکنند.
اگر هنگامی که باردار شدید کمبود وزن داشتید ممکن است در این مدت وزن بیشتری اضافه کنید. اگر اضافه وزن داشته اید ممکن است نیاز کمتری به وزن گیری داشته باشید.
برای کنترل وزن در بارداری حتما با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.

در بارداری چه چیزهایی باید بخورم؟
داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل در بارداری یکی از بهترین کارهایی است که میتوانید برای خود و کودکتان انجام بدهید. در دوران بارداری مراقب غذاهای زیر باشید:
گوشت، تخم مرغ و ماهی. این غذاها اگر کامل پخته نشوند سلامت شما را به خطر می اندازند.
همچنین نباید ماهی را بیش از دو تا سه وعده در هفته بیشتر استفاده کنید (کنسرو ماهی هم ماهی محسوب میشود). ماهی هایی مثل اره ماهی، کوسه، شاه ماهی خالمخالی (کینگ ماکرل) یا تاج ماهی (tilefish) نخورید.
این ماهی ها مقدار زیادی جیوه دارند که میتواند به جنین در حال رشد آسیب برساند.
اگر تن ماهی میخورید ، تُن سبک (لایت تُن) بخورید. تن ماهی سبک از ماهی های خاصی تهیه میشود که گوشت تیره تر، بافت نرمتر و طعم بیشتری نسبت به تن سفید دارند.
میوه ها و سبزیجات. همه نوع میوه و سبزیجات را باید پیش از خوردن خوب بشویید. تخته گوشت و پیشخوان آشپزخانه را تمیز نگه دارید.
لبنیات. حداقل ۴ وعده لبنیات در روز مصرف کنید تا کلسیم کافی برای خودتان و کودکتان داشته باشید. شیر غیر پاستوریزه یا هر گونه لبنیات غیر پاستوریزه و محلی هرگز مصرف نکنید.
این محصولات ممکن است حاوی باکتریهایی باشند که عفونت ایجاد میکند.
جایگزینهای شکر. بعضی از شیرین کننده های مصنوعی را به میزان اعتدال میتوان مصرف کرد از جمله اسپارتایم و ساکرالوز. اگر فنیل کتونوریا مصرف میکنید نباید اسپارتایم مصرف کنید.
کافئین. روزانه بیشتر از یک یا دو فنجان قهوه یا نوشیدنی دیگر حاوی کافئین نباید مصرف کنید.
از مصرف دخانیات و الکل در دوران بارداری اکیدا خودداری کنید.
در هنگام بارداری، از مصرف الکل، مواد مخدر و سیگار دوری شود. احتمال بیش فعالی در کودکانی که مادرانشان در طول بارداری سیگار می‌کشند، دو برابر است.

آیا میتوانم دارو مصرف کنم؟
موضوع مصرف دارو در دوران بارداری را باید با پزشک مطرح کنید.
هر دارویی از جمله داروهای تجویزی، مسکن و مکملهای گیاهی را باید با اجازه پزشک مصرف کنید. بعضی از داروها میتوانند به نقص جنین منجر شوند به خصوص اگر در سه ماهه اول بارداری مصرف شوند.

آیا میتوانم در دوران بارداری ویتامین مصرف کنم؟
مصرف ویتامین در دوران بارداری لازم هست تحت نظر متخصص باشد. زنان باردار باید حداقل ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک در روز مصرف کنند. این کار به جلوگیری از مشکلات مغز و نخاع کمک میکند.
در مورد نیاز بیشتر به ویتامین با پزشک صحبت کنید. بهترین کار این است که مصرف اسید فولیک را پیش از بارداری شروع کنید. مصرف آن باید روزانه باشد. ویتامین ها یا مکمل های دیگر را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید.

در دوران بارداری تا چه مدت میتوانم کار کنم؟
شرایط کار در بارداری برای هر کسی متفاوت است. همچنین نوع کار و محیط کار نیز نقش مهمی در تعیین شروع مرخصی بارداری دارد. مثلا موادی مثل سرب، مس و جیوه و تشعشع برای جنین ضرر دارند.
اگر شغلتان به صورتی است که فعالیت فیزیکی دارید ممکن است مدت زیادی نتوانید ادامه بدهید. کارهای پشت میزی مشکلی برای کودک ایجاد نمیکنند.
با این حال هنگام نشستن پشت میز، نباید وزن لپ تاپ یا کامپیوتر را روی شکم یا رحم بیندازید. وضعیت سلامت عمومی نیز میتواند تعیین کند در دوران بارداری تا چه مدت کار کنید.
اگر خطر برخی مشکلات یا زایمان زودرس وجود داشته باشد ممکن است لازم باشد استراحت مطلق بگیرید.

آیا در دوران بارداری میتوانم ورزش کنم؟
اگر مشکل خاصی در بارداری ندارید باید ورزش منظم انجام بدهید. ورزش به راحتی بیشتر و سبک زندگی سالم کمک میکند.
حداقل سی دقیقه در روز ورزش کنید. درباره هر مشکلی که میتواند مانع ورزش در دوران بارداری باشد، با پزشک صحبت کنید.
بعضی از زنان بیان میدارند ورزش در بارداری باعث راحت تر شدن درد زایمان و سهولت خود زایمان میشود.
راه رفتن و شنا کردن ورزشهای بسیار خوبی هستند. اگر پیش از بارداری فعالیت بدنی نداشته اید ورزش را به تدریج شروع کنید و در این کار افراط نکنید. مقدار زیادی آب بخورید تا از کم آبی بدن و بالا رفتن حرارت بدن جلوگیری شود.
از انجام ورزشهایی که خطر زمین خوردن دارندمانند اسکی ، صخره نوردی و ورزشهای برخوردی مثل فوتبال و بسکتبال پرهیز کنید.
اگر پیش از بارداری فعالیت داشته اید میتوانید آن را ادامه بدهید. هر سوال یا نگرانی دارید از پزشک خود بپرسید.
اگر در حین یا پس از ورزش علائمی مثل تاری دید، سرگیجه، درد سینه یا درد شکم دارید با پزشک تماس بگیرید.

میتوانم در دوران بارداری رابطه جنسی داشته باشم؟
این کار مشکلی ندارد اما اگر نگران مشکلات خاصی هستید یا بارداری پر خطر دارید ابتدا با پزشک صحبت کنید.
میزان تمایل جنسی بعضی از زنان در دوران بارداری تغییر میکند. با بزرگتر شدن شکم ممکن است لازم باشد حالت بدنتان در حین رابطه جنسی در بارداری به شکل دیگری باشد مثلا به پهلو بخوابید یا رو قرار بگیرید.