آمنیوسنتز چیست؟
آمینوسنتز به صورت سرپایی انجام می‌شود. یعنی نیاز به بستری ندارد.
آمنیوسنتز یعنی خارج کردن نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک (آب دور جنین) با ورود سوزن از راه شکم، تحت هدایت و نظارت با سونوگرافی . مایع آمنیوتیک، مایعی است که در هنگام بارداری جنین را احاطه نموده و از آن محافظت می‌کند و حاوی سلول‌های جنینی و مواد شیمیایی مختلف تولیدشده توسط جنین می‌باشد.قبل از انجام آمینوسنتز، یک سونوگرافی برای تأیید قابلیت حیات جنین، سن بارداری، تعداد جنین‌ها و طبیعی بودن ساختمان‌ها و ... استفاده می‌شود.
آمنیوسنتز چطور انجام می‌شود؟
آمینوسنتز به صورت سرپایی انجام می‌شود. یعنی نیاز به بستری ندارد. در زمان انجام این روش، پزشک معالج از مانیتور سونوگرافی که تصویری روشن از وضعیت جنین در رحم و نیز مایع آمنیوتیک ارائه می‌دهد، استفاده می‌کند و پس از ضدعفونی کردن پوست شکم، سوزن بسیار باریکی را از راه شکم به درون رحم زن باردار فروبرده و بدون آسیب به جنین، به میزان 20 تا 30 میلی‌لیتر از مایع آمنیوتیک را بیرون می‌کشد. در تمام این مدت شما به پشت خوابیده و باید بی‌حرکت باشید . سپس محل ورود سوزن ، با گاز تمیز ، پانسمان می‌شود. این بخش از آمنیوسنتز تنها چند دقیقه به طول می‌انجامد. انجام آمنیوسنتز هیچ‌گونه صدمه و ناراحتی خاصی در بر ندارد. پس از تهیه مایع آمنیوتیک، می‌توان آزمایش‌های گوناگونی را برای تشخیص بسیاری از اختلالات کروموزومی و سایر بیماری‌ها بر روی آن انجام داد.
وقتی سوزن وارد شکم می‌شود، ممکن است به مدت چند ثانیه احساس سوزش کنید. همچنین وقتی سوزن وارد رحم می‌شود نیز کمی احساس سوزش می‌کنید. وقتی مایع آمنیوتیک خارج می‌شود ممکن است شما کمی احساس فشار در شکم داشته باشید. در هنگام انجام آزمایش باید به‌آرامی نفس بکشید و عضلات شکم خود را شل کنید.
بهترین زمان انجام آمنیوسنتز
معمولاً آمنیوسنتز در هفته‌های 16 - 15 بارداری ( از اولین روز آخرین دوره قاعدگی ) انجام می‌شود. چون قبل از هفته‌ی 14 حاملگی، میزان مایع آمنیون کم است و انجام آمنیوسنتز ممکن است امکان‌پذیر نباشد.از طرفی ، انجام آمنیوسنتز بالاتر از هفته 18 حاملگی به دلیل کاهش سلول‌های جنینی فعال ممکن است با عدم رشد مناسب سلول‌های جنینی و تأخیر و خطا در جواب آزمایش همراه باشد.
توجه جهت بررسی اختلالات ژنتیکی و کروموزومی پیش از هفته ۱۴ بارداری، از روش دیگری برای به دست آوردن نمونه استفاده می‌شود که به آن CVS می‌گویند. در این روش نمونه‌برداری از پرزهای جفتی صورت می‌گیرد.درباره این روش در مقالات بعدی توضیح خواهم داد .
چرا آمنیوسنتز؟
بیشترین دلیل انجام تست آمنیوسنتز این است که طی تست‌های قبلی و شرح‌حال ، جنین در معرض خطر اختلالات کروموزومی قرار داشته باشد. کروموزوم‌ها که در تمامی سلول‌های بدن وجود دارند. مایع آمنیوتیک نیز دارای سلول‌هایی است که از جنین جداشده‌اند .در حالت طبیعی هر سلول انسانی حاوی 46 کروموزوم می‌باشد . هرگونه تغییر در کروموزوم‌ها ، می‌تواند سبب ایجاد تغییرات بسیاری در روند رشد جنین گشته و ممکن است سبب بروز آسیب‌های جسمانی یا اختلالات ذهنی مادرزادی یا هردوی آن‌ها گردد. شایع‌ترین اختلالات کروموزومی، سندرم داون است که معمولاً بدلی وجود یک کروموزوم شماره 21 اضافی ایجاد می‌شود. آمنیوسنتز بیش از 99 درصد تمامی ناهنجاری‌های کروموزومی را تشخیص می‌دهد و نتایج حاصل از این بررسی‌ها معمولاً طی دو هفته آماده می‌شود.
بررسی بلوغ ریه جنین در اواخر بارداری
اگر شما در خطر زایمان زودرس هستید، آمنیوسنتز ممکن است در سه‌ماهه سوم بارداری برای بررسی رشد ریه‌های جنین استفاده شود. رشد جنین شما باعث تولید ماده‌ای در مایع آمنیوتیک می‌شود که می‌توان آن را اندازه‌گیری کرد. میزان این ماده میزان رشد ریه‌های جنین را نشان می‌دهد و اینکه در زایمان زودرس، نوزاد می‌تواند به‌راحتی تنفس کند یا خیر.معمولاً در ایران این روش به‌کاربرده نمی‌شود.
بررسی اختلالات لوله عصبی
مطالعه مایع آمنیوتیک را می‌توان با هدف بررسی اختلالات لوله عصبی (نظیر اسپاینا بیفیدا یا آننسفالی) مورد استفاده قرار داد. اختلالات لوله عصبی منجر به عدم تکامل مغز و یا طناب عصبی می‌شوند. با اندازه‌گیری میزان پروتئینی به نام آلفا فتوپروتئین در مایع آمینوتیک، در بیش از 90 درصد موارد، اختلالات لوله عصبی مشخص می‌شود. در صورت نیاز می‌توان پروتئین‌های دیگری را نیز در مایع آمنیوتیک اندازه‌گیری کرد. نتایج آزمایش‌های مزبور نیز معمولاً در طول یک هفته یا کمتر آماده می‌شود. سونوگرافی نیز تا حد بسیار زیادی تأییدکننده انواع متعددی از اختلالات لوله عصبی می‌باشد.
تشخیص عفونت مایع آمنیون
اگر پزشک مشکوک به عفونت باشد، آمنیوسنتز ممکن است در اواخر بارداری هم انجام شود.
چه مواردی را نمی‌توان با آمنیوسنتز مورد بررسی قرار داد؟
در هر حاملگی ریسکی حدود 5-3 درصد برای بروز اختلالات مادرزادی با علل نامشخص، وجود دارد. برای نمونه می‌توان از عارضه لب‌شکری، اختلالات ذهنی و آسیب‌های قلبی - عروقی نام برد. روش آمنیوسنتز در بررسی این گروه از اختلالات و بیماری‌های مادرزادی کاربردی ندارد.
کدام گروه از زنان باردار مناسب انجام آمنیوسنتز هستند؟
تست‌های غربالگری که با نمونه‌گیری مقدار اندکی از خون زن باردار به همراه سونوگرافی انجام می‌شوند، می‌توانند ریسک ابتلا به سندرم داون یا اختلالات لوله عصبی را مشخص کنند. انجام این تست‌ها محدود به سن خاصی نیست و برای تمامی زنان باردار در هر سنی قابل انجام است. وقتی نتیجه‌ی غربالگری‌ها، نشان‌دهنده ریسک بالای بارداری برای ابتلا جنین به هر یک از بیماری‌های مادرزادی موردبررسی باشد، باید آمنیوسنتز را به‌عنوان یک تست تشخیصی مدنظر قرار داد. همچنین زنانی که به دلیل سن بالا و یا وجود سابقه فامیلی اختلالات کروموزومی دارای ریسک بالایی هستند نیز کاندید انجام آمنیوسنتز به شمار می‌روند.
آمادگی لازم برای آمنیوسنتز
شما باید در مورد اینکه مثانه خود را خالی کنید یا خیر سؤال کنید.
با پزشک خود در مورد نگرانی که در مورد آزمایش دارید صحبت کنید٬ احتمال خطر آن ٬نحوه انجام آزمایش یا نتایج احتمالی آزمایش. این کار به شما کمک می‌کند که اهمیت این آزمایش را متوجه شوید٬ (پر کردن فرم اطلاعات پزشکی) اگر شما Rh منفی (گروه خون منفی ) هستید، باید (واکسن ایمنوگلوبولین Rh مثل روگام ) برای جلوگیری از حساسیت Rh دریافت کنید که می‌تواند به جنین درصورتی‌که Rh مثبت باشد آسیب برساند.
بعد از انجام آمنیوسنتز
بعد از انجام آزمایش شما ممکن است دل‌درد خفیف داشته باشید. شما نباید تا چند ساعت بعد از انجام آزمایش فعالیت شدید داشته باشید. همچنین نباید رابطه جنسی داشته باشید و. در روز بعد از آزمایش می‌توانید فعالیت‌های طبیعی خود را انجام دهید، مگر اینکه پزشک شما را منع کرده باشد.
عوارض احتمالی آمنیوسنتز
- لک بینی
اگر بعد از انجام آمنیوسنتز دچار لکه بینی شدید، نگران نباشید ممکن است یک تا دو روز ادامه داشته باشد. اما این موضوع را با پزشک خون در میان بگذارید.
- عفونت
گاهی اگر آمنیوسنتز در شرایط استریل رعایت نشود و یا مادر برخی مسائل را رعایت نکند ، ممکن است کورویوآمنیونیت (عفونت کیسه آب) رخ بدهد .
- خونریزی از جفت
از عوارض نادر آمنیوسنتز می‌باشد.
- نشت مایع آمنیوتیک
چکیدن زیاد و مداوم مایع آمنیوتیک می‌تواند خطرناک باشد و در این صورت حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. اما در 1 تا 2 درصد از بیماران، چکیدن به میزان 1 تا 2 قاشق چای‌خوری از طریق واژن، به وجود می‌آید؛ که در اکثریت موارد غشای پرده در عرض 48 ساعت بسته می‌شود و این چکیدن متوقف می‌شود و بارداری به حالت عادی خود بازمی‌گردد.
- آسیب‌دیدگی جنین
آزمایش آمنیوسنتز به همراه سونوگرافی صورت می‌گیرد. از طریق سونوگرافی محل قرارگیری جفت، جنین و کیسه آمنیوتیک مشخص می‌گردد و سپس سرنگ آمنیوسنتز وارد کیسه آمنیوتیک می‌شود. به دلیل همکاری سونوگرافی در این آزمایش، آسیب دیدن جنین بسیار نادر است. اما در مواردی ، آسیب به جفت و جنین دیده‌شده است . در موارد نادری جنین ممکن است در طول آزمایش با سوزن برخورد کند. پزشک شما باید سوزن را در منطقه بی‌خطر فرو ببرد. بیشتر جنین‌ها به‌صورت شناور و دور از سوزن قرار می‌گیرند.
- سقط‌جنین
آزمایش آمنیوسنتز حدود یک درصد خطر سقط را به همراه دارد. در این آزمایش باید مزایای آن را سنجیده و انجام آن بر مبنای خطرات، صورت پذیرد. مثلاً ممکن است مادری که بالای 40 سال دارد و سابقه نازایی داشته است؛ حاضر به انجام هیچ‌گونه آزمایشی که خطر سقط‌جنین را افزایش می‌دهد نباشد، حتی اگر قرار باشد فرزندش با ناهنجاری‌های کروموزومی به دنیا بیاید.
علائم هشدار = مراجعه به پزشک
- درد متوسط و یا شدید شکم
- افزایش تب
- سرگیجه داشتن
- خونریزی از واژن و یا محل نمونه‌گیری
- افزایش قرمزی و تورم محل نمونه‌گیری
آمنیوسنتز چطور انجام می‌شود؟
آمینوسنتز به صورت سرپایی انجام می‌شود. یعنی نیاز به بستری ندارد. در زمان انجام این روش، پزشک معالج از مانیتور سونوگرافی که تصویری روشن از وضعیت جنین در رحم و نیز مایع آمنیوتیک ارائه می‌دهد، استفاده می‌کند و پس از ضدعفونی کردن پوست شکم، سوزن بسیار باریکی را از راه شکم به درون رحم زن باردار فروبرده و بدون آسیب به جنین، به میزان 20 تا 30 میلی‌لیتر از مایع آمنیوتیک را بیرون می‌کشد. در تمام این مدت شما به پشت خوابیده و باید بی‌حرکت باشید . سپس محل ورود سوزن ، با گاز تمیز ، پانسمان می‌شود. این بخش از آمنیوسنتز تنها چند دقیقه به طول می‌انجامد. انجام آمنیوسنتز هیچ‌گونه صدمه و ناراحتی خاصی در بر ندارد. پس از تهیه مایع آمنیوتیک، می‌توان آزمایش‌های گوناگونی را برای تشخیص بسیاری از اختلالات کروموزومی و سایر بیماری‌ها بر روی آن انجام داد.
وقتی سوزن وارد شکم می‌شود، ممکن است به مدت چند ثانیه احساس سوزش کنید. همچنین وقتی سوزن وارد رحم می‌شود نیز کمی احساس سوزش می‌کنید. وقتی مایع آمنیوتیک خارج می‌شود ممکن است شما کمی احساس فشار در شکم داشته باشید. در هنگام انجام آزمایش باید به‌آرامی نفس بکشید و عضلات شکم خود را شل کنید.
معمولاً آمنیوسنتز در هفته‌های 16 - 15 بارداری ( از اولین روز آخرین دوره قاعدگی ) انجام می‌شود. چون قبل از هفته‌ی 14 حاملگی، میزان مایع آمنیون کم است و انجام آمنیوسنتز ممکن است امکان‌پذیر نباشد.از طرفی ، انجام آمنیوسنتز بالاتر از هفته 18 حاملگی به دلیل کاهش سلول‌های جنینی فعال ممکن است با عدم رشد مناسب سلول‌های جنینی و تأخیر و خطا در جواب آزمایش همراه باشد.
توجه جهت بررسی اختلالات ژنتیکی و کروموزومی پیش از هفته ۱۴ بارداری، از روش دیگری برای به دست آوردن نمونه استفاده می‌شود که به آن CVS می‌گویند. در این روش نمونه‌برداری از پرزهای جفتی صورت می‌گیرد.درباره این روش در مقالات بعدی توضیح خواهم داد .
چرا آمنیوسنتز؟
بیشترین دلیل انجام تست آمنیوسنتز این است که طی تست‌های قبلی و شرح‌حال ، جنین در معرض خطر اختلالات کروموزومی قرار داشته باشد. کروموزوم‌ها که در تمامی سلول‌های بدن وجود دارند. مایع آمنیوتیک نیز دارای سلول‌هایی است که از جنین جداشده‌اند .در حالت طبیعی هر سلول انسانی حاوی 46 کروموزوم می‌باشد . هرگونه تغییر در کروموزوم‌ها ، می‌تواند سبب ایجاد تغییرات بسیاری در روند رشد جنین گشته و ممکن است سبب بروز آسیب‌های جسمانی یا اختلالات ذهنی مادرزادی یا هردوی آن‌ها گردد. شایع‌ترین اختلالات کروموزومی، سندرم داون است که معمولاً بدلی وجود یک کروموزوم شماره 21 اضافی ایجاد می‌شود. آمنیوسنتز بیش از 99 درصد تمامی ناهنجاری‌های کروموزومی را تشخیص می‌دهد و نتایج حاصل از این بررسی‌ها معمولاً طی دو هفته آماده می‌شود.
بررسی بلوغ ریه جنین در اواخر بارداری
اگر شما در خطر زایمان زودرس هستید، آمنیوسنتز ممکن است در سه‌ماهه سوم بارداری برای بررسی رشد ریه‌های جنین استفاده شود. رشد جنین شما باعث تولید ماده‌ای در مایع آمنیوتیک می‌شود که می‌توان آن را اندازه‌گیری کرد. میزان این ماده میزان رشد ریه‌های جنین را نشان می‌دهد و اینکه در زایمان زودرس، نوزاد می‌تواند به‌راحتی تنفس کند یا خیر.معمولاً در ایران این روش به‌کاربرده نمی‌شود.
بررسی اختلالات لوله عصبی
مطالعه مایع آمنیوتیک را می‌توان با هدف بررسی اختلالات لوله عصبی (نظیر اسپاینا بیفیدا یا آننسفالی) مورد استفاده قرار داد. اختلالات لوله عصبی منجر به عدم تکامل مغز و یا طناب عصبی می‌شوند. با اندازه‌گیری میزان پروتئینی به نام آلفا فتوپروتئین در مایع آمینوتیک، در بیش از 90 درصد موارد، اختلالات لوله عصبی مشخص می‌شود. در صورت نیاز می‌توان پروتئین‌های دیگری را نیز در مایع آمنیوتیک اندازه‌گیری کرد. نتایج آزمایش‌های مزبور نیز معمولاً در طول یک هفته یا کمتر آماده می‌شود. سونوگرافی نیز تا حد بسیار زیادی تأییدکننده انواع متعددی از اختلالات لوله عصبی می‌باشد.
تشخیص عفونت مایع آمنیون
اگر پزشک مشکوک به عفونت باشد، آمنیوسنتز ممکن است در اواخر بارداری هم انجام شود.
چه مواردی را نمی‌توان با آمنیوسنتز مورد بررسی قرار داد؟
در هر حاملگی ریسکی حدود 5-3 درصد برای بروز اختلالات مادرزادی با علل نامشخص، وجود دارد. برای نمونه می‌توان از عارضه لب‌شکری، اختلالات ذهنی و آسیب‌های قلبی - عروقی نام برد. روش آمنیوسنتز در بررسی این گروه از اختلالات و بیماری‌های مادرزادی کاربردی ندارد.
کدام گروه از زنان باردار مناسب انجام آمنیوسنتز هستند؟
تست‌های غربالگری که با نمونه‌گیری مقدار اندکی از خون زن باردار به همراه سونوگرافی انجام می‌شوند، می‌توانند ریسک ابتلا به سندرم داون یا اختلالات لوله عصبی را مشخص کنند. انجام این تست‌ها محدود به سن خاصی نیست و برای تمامی زنان باردار در هر سنی قابل انجام است. وقتی نتیجه‌ی غربالگری‌ها، نشان‌دهنده ریسک بالای بارداری برای ابتلا جنین به هر یک از بیماری‌های مادرزادی موردبررسی باشد، باید آمنیوسنتز را به‌عنوان یک تست تشخیصی مدنظر قرار داد. همچنین زنانی که به دلیل سن بالا و یا وجود سابقه فامیلی اختلالات کروموزومی دارای ریسک بالایی هستند نیز کاندید انجام آمنیوسنتز به شمار می‌روند.
آمادگی لازم برای آمنیوسنتز
شما باید در مورد اینکه مثانه خود را خالی کنید یا خیر سؤال کنید.
با پزشک خود در مورد نگرانی که در مورد آزمایش دارید صحبت کنید٬ احتمال خطر آن ٬نحوه انجام آزمایش یا نتایج احتمالی آزمایش. این کار به شما کمک می‌کند که اهمیت این آزمایش را متوجه شوید٬ (پر کردن فرم اطلاعات پزشکی) اگر شما Rh منفی (گروه خون منفی ) هستید، باید (واکسن ایمنوگلوبولین Rh مثل روگام ) برای جلوگیری از حساسیت Rh دریافت کنید که می‌تواند به جنین درصورتی‌که Rh مثبت باشد آسیب برساند.
بعد از انجام آمنیوسنتز
بعد از انجام آزمایش شما ممکن است دل‌درد خفیف داشته باشید. شما نباید تا چند ساعت بعد از انجام آزمایش فعالیت شدید داشته باشید. همچنین نباید رابطه جنسی داشته باشید و. در روز بعد از آزمایش می‌توانید فعالیت‌های طبیعی خود را انجام دهید، مگر اینکه پزشک شما را منع کرده باشد.
- لک بینی
اگر بعد از انجام آمنیوسنتز دچار لکه بینی شدید، نگران نباشید ممکن است یک تا دو روز ادامه داشته باشد. اما این موضوع را با پزشک خون در میان بگذارید.
- عفونت
گاهی اگر آمنیوسنتز در شرایط استریل رعایت نشود و یا مادر برخی مسائل را رعایت نکند ، ممکن است کورویوآمنیونیت (عفونت کیسه آب) رخ بدهد .
- خونریزی از جفت
از عوارض نادر آمنیوسنتز می‌باشد.
- نشت مایع آمنیوتیک
چکیدن زیاد و مداوم مایع آمنیوتیک می‌تواند خطرناک باشد و در این صورت حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. اما در 1 تا 2 درصد از بیماران، چکیدن به میزان 1 تا 2 قاشق چای‌خوری از طریق واژن، به وجود می‌آید؛ که در اکثریت موارد غشای پرده در عرض 48 ساعت بسته می‌شود و این چکیدن متوقف می‌شود و بارداری به حالت عادی خود بازمی‌گردد.
- آسیب‌دیدگی جنین
آزمایش آمنیوسنتز به همراه سونوگرافی صورت می‌گیرد. از طریق سونوگرافی محل قرارگیری جفت، جنین و کیسه آمنیوتیک مشخص می‌گردد و سپس سرنگ آمنیوسنتز وارد کیسه آمنیوتیک می‌شود. به دلیل همکاری سونوگرافی در این آزمایش، آسیب دیدن جنین بسیار نادر است. اما در مواردی ، آسیب به جفت و جنین دیده‌شده است . در موارد نادری جنین ممکن است در طول آزمایش با سوزن برخورد کند. پزشک شما باید سوزن را در منطقه بی‌خطر فرو ببرد. بیشتر جنین‌ها به‌صورت شناور و دور از سوزن قرار می‌گیرند.
- سقط‌جنین
آزمایش آمنیوسنتز حدود یک درصد خطر سقط را به همراه دارد. در این آزمایش باید مزایای آن را سنجیده و انجام آن بر مبنای خطرات، صورت پذیرد. مثلاً ممکن است مادری که بالای 40 سال دارد و سابقه نازایی داشته است؛ حاضر به انجام هیچ‌گونه آزمایشی که خطر سقط‌جنین را افزایش می‌دهد نباشد، حتی اگر قرار باشد فرزندش با ناهنجاری‌های کروموزومی به دنیا بیاید.
- درد متوسط و یا شدید شکم
- افزایش تب
- سرگیجه داشتن
- خونریزی از واژن و یا محل نمونه‌گیری
- افزایش قرمزی و تورم محل نمونه‌گیری
منبع:
ویکی ۵۰۴۰
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼