شیر مادر طبعش گرم است یا سرد؟ بررسی از دیدگاه طب سنتی و پزشکی مدرن

طبع شیر مادر در طب سنتی

در طب سنتی ایرانی، غذاها و مایعات بر اساس ویژگی‌هایی مانند گرمی، سردی، تری و خشکی طبقه‌بندی می‌شوند. این طبقه‌بندی‌ها بر اساس تاثیرات غذایی بر بدن انسان صورت می‌گیرد، نه فقط دمای فیزیکی آن‌ها.

از دیدگاه اکثر منابع معتبر طب سنتی:

شیر مادر دارای طبع معتدل مایل به گرمی است.

این اعتدال به این معنا است که شیر مادر نه مانند برخی خوراکی‌های گرم و خشک موجب افزایش حرارت بدن می‌شود و نه مانند خوراکی‌های سرد و تر باعث افت انرژی و بی‌حالی می‌گردد. بلکه با اعتدالی که دارد، برای مزاج نوزادان که معمولاً گرم و تر است، بسیار مناسب است.

دلایل طبع گرم شیر مادر در طب سنتی

به چند دلیل گفته می‌شود اگر مادر تغذیه متعادلی داشته باشد طبع شیر در حال طبیعی گرم خواهد بود زیرا:

• تولید شیر از خون و انرژی بدن صورت می‌گیرد که دارای طبع گرم است.
• شیر مادر به رشد، حرارت و تحرک نوزاد کمک می‌کند؛ که ویژگی‌های طبع گرم هستند.
• نوزادان پس از خوردن شیر معمولاً احساس گرما، آرامش و خواب‌آلودگی دارند.

  ---

  «شیر مادر چون از خون صالح ساخته می‌شود، دارای طبع معتدل مایل به گرمی است و اگر بدن مادر سالم و معتدل باشد، شیر نیز بهترین غذا برای نوزاد است.»

(منبع: قانون در طب – ابن‌سینا، جلد دوم، باب تغذیه اطفال)

مزایای طبع گرم شیر مادر

طبع گرم شیر مادر، از نگاه طب سنتی ایرانی، برای نوزاد فواید زیادی دارد و به‌ویژه در ماه‌های اول زندگی که سیستم گوارشی و ایمنی او هنوز کامل نشده، می‌تواند نقش مهمی در رشد، آرامش و سلامتش ایفا کند. از جمله مهمترین فواید طبع گرم شیر مادر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بهبود عملکرد گوارش: کمک به هضم بهتر، کاهش دل‌درد، نفخ و کولیک نوزاد.
• افزایش آرامش و کاهش بی‌قراری: نوزاد کمتر گریه می‌کند و راحت‌تر شیر می‌خورد.
• کمک به رشد مغز و اعصاب: گرمی طبع شیر باعث تحریک بهتر سیستم عصبی می‌شود.
• تنظیم دمای بدن نوزاد: کمک به حفظ حرارت بدن، به‌ویژه در نوزادان تازه متولد شده.
• تقویت سیستم ایمنی: افزایش مقاومت نوزاد در برابر بیماری‌ها.
• بهبود کیفیت خواب: خواب عمیق‌تر و منظم‌تر در نوزاد.
• پیشگیری از یبوست: تنظیم حرکات روده و جلوگیری از اختلالات گوارشی.

  ---

  بیشتر بخوانید: تغذیه مادر شیرده برای کولیک نوزاد

  ---

  آیا طبع شیر مادر بر اساس وضعیت مادر تغییر می‌کند؟

در طب سنتی، وضعیت مزاجی مادر (مثلاً سرد مزاج یا گرم‌مزاج بودن) می‌تواند تا حدودی بر کیفیت شیر تأثیر بگذارد. مثلاً:

• در مادران سردمزاج، شیر ممکن است رقیق‌تر، سردتر و کمتر مغذی باشد.
• در مادران گرم‌مزاج، شیر ممکن است غلیظ‌تر، پرچرب‌تر و مغذی‌تر باشد.

در نتیجه، تنظیم مزاج مادر از طریق تغذیه مناسب، استراحت و کاهش استرس می‌تواند کیفیت شیر را بهبود بخشد.

چرا گاهی طبع شیر مادر سرد می‌شود؟

سرد شدن طبع شیر مادر از نگاه طب سنتی به علت تغییر در شرایط بدن مادر است. با این‌که مزاج مادر معمولاً ثابت است، اما طبع شیر می‌تواند موقتی و تحت تاثیر عوامل مختلف دچار سردی یا گرمی شود.

چرا گاهی طبع شیر مادر سرد می‌شود:

از طریق نشانه‌های زیر می‌توانید به سرد شدن طبع شیرتان پی ببرید:

• دل‌درد، نفخ یا کولیک نوزاد پس از شیر خوردن
• بی‌میلی یا بی‌قراری نوزاد هنگام شیردهی
• افزایش خواب‌آلودگی یا بی‌حالی در نوزاد
• رقیق و بی‌رنگ بودن شیر

راهکارهای اصلاح طبع سرد شیر

• مصرف غذاهای گرم‌مزاج مثل: خرما، عسل، سیب، انجیر خشک، شیره انگور، گوشت گوسفند، زرده تخم‌مرغ، مغزها (بادام، گردو)

• پرهیز از غذاهای سرد: ماست، دوغ، خیار، هندوانه، آب یخ
• استفاده از دمنوش‌های گرم‌کننده با احتیاط: رازیانه، دارچین، زنجبیل (در حد متعادل و با مشورت پزشک)
• افزایش تحرک بدنی و حفظ آرامش روانی

ترکیب شیر مادر از نگاه پزشکی مدرن

از دیدگاه علمی، شیر مادر حاوی مواد مغذی متنوعی است از جمله: چربی، لاکتوز، پروتئین، آب، آنزیم و پادتن، ویتامین‌ها و... این ترکیبات به عملکردهای زیر کمک می‌کنند:

• تقویت سیستم ایمنی
• رشد مغزی
• رشد استخوان‌ها
• مقابله با عفونت‌ها

اگرچه در پزشکی مدرن، مفهوم طبع، به‌صورت مستقیم استفاده نمی‌شود، اما از نظر اثرات عملکردی، شیر مادر خاصیت گرم‌کنندگی ملایمی دارد؛ چراکه باعث افزایش سوخت‌وساز، رشد، و انرژی در بدن نوزاد می‌شود.

سخن پایانی

شیر مادر از نگاه طب سنتی طبعی معتدل مایل به گرم دارد که برای رشد نوزاد بسیار مناسب است. این طبع باعث انرژی‌بخشی، تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد ارگان‌های حیاتی در نوزاد می‌شود. از دیدگاه پزشکی مدرن نیز شیر مادر ترکیب فوق‌العاده‌ای از مواد مغذی و آنتی‌بادی‌ها دارد که رشد سالم کودک را تضمین می‌کند. به همین دلیل، مصرف شیر مادر تا سن دو سالگی، هم از نظر سنتی و هم از دیدگاه علمی توصیه می‌شود.