عوارض عفونت در زنان باردار

بارداری در بیشتر زنان وضعیتی طبیعی و سالم است. اما ممکن است موجب مستعد شدن فرد به برخی عفونت‌ها شود. به علاوه بارداری ممکن است این عفونت‌ها را شدیدتر کرده و حتی عفونت‌های خفیف هم ممکن است منجر به بیماری جدی شوند.

خطر اصلی برخی عفونت‌هایی که در دوران بارداری اتفاق می‌افتند، برای مادر است. برخی دیگر از عفونت‌ها که به جنین منتقل می‌شوند، خطرات جدی برای کودک نیز به همراه دارند. برخی عفونت‌ها در دوران بارداری حتی ممکن است به سقط‌جنین، درد زایمان زود رس، نقص مادرزادی یا مرگ مادر منتهی شوند. در موارد بغرنج داروهایی که برای درمان عفونت استفاده می‌گردد، ممکن است عوارض جدی به ویژه برای جنین ایجاد کند.

زنان باردار بیشتر مستعد عفونت هستند

بارداری بر همه دستگاه‌های فیزیولوژی بدن تأثیر می‌گذارد. تغییر در عملکرد ایمنی و تعادل هورمونی، فرد باردار را در مقابل عفونت و عوارض جدی آسیب‌پذیر می‌سازد. به خصوص دوره‌های درد زایمان و زایمان، هم برای مادر و هم برای کودک خطر بیشتری به همراه دارند.

بارداری و سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی بدن از بدن در مقابل مهاجمانی از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و علت‌های بالقوه دیگر عفونت در سلول‌های سرطانی یا پیوند اعضا، محافـظت می‌کند. مجموعه‌ای از عوامل با یکدیگر کار می‌کنند تا عاملان تهاجم را شناسایی و نابود کنند.

بدن در مبارزه با عفونت بر چند دیوار دفاعی اتکا می‌کند. این دیوارهای دفاعی عبارت‌اند از موانع عمومی مانند پوست، غشای مخاطی (که حفره‌های بدن را که به خارج راه دارند می‌پوشاند مانند دهان، بینی و اندام‌های تناسلی) و نیز سلول‌هایی که وظیفه‌شان بلع و نابودی باکتری‌ها یا کشتن سلول‌های عفونی است. سیستم ایمنی دربردارنده سلول‌هایی است که آنتی ژن‌های ویژه (موادی که موجب پاسخ ایمنی می‌شوند) را شناسایی می‌کنند و سلول‌هایی که آنتی بادی برای حمله به آنتی ژن‌ها تولید می‌کنند.

در دوران بارداری سیستم ایمنی شما به صورتی تغییر می‌کند که هم از شما و هم از جنین در مقابل بیماری محافظت کند. بخش‌های مختلفی از سیستم ایمنی شما تقویت یافته و بخش‌های دیگری متوقف می‌شوند. این امر تعادلی ایجاد می‌کند که می‌تواند از عفونت در جنین جلوگیری کند بدون این که دفاعی را که شما را سالم نگه می‌دارد به خطر بیندازد.

تغییراتی که در سیستم ایمنی زن باردار ایجاد می‌شود به صورت زیر است:

• افزایش تولید ماکروفاژها (سلول‌هایی که باکتری‌ها را نابود می‌کنند). این امر پاسخ آنتی بادی را بهبود بخشیده و به محافظت از شما در مقابل باکتری‌ها کمک می‌کند اما محافظت در مقابل عفونت‌های باکتریایی را تضمین نمی‌کند.

• کاهش فعالیت سلول‌های NK (سلول‌های سفید خون یا کشنده طبیعی که سلول‌هایی را که با ویروس عفونی شده‌اند یا بخشی از تومور هستند را نابود می‌کنند).

• کاهش فعالیت سلول‌های تی (سلول‌های تی به کنترل عفونت‌های ایجادشده توسط ویروس‌ها کمک می‌کنند)

• کاهش تولید سیتوکینها (سیتوکینها از سلول‌های ایمنی آزاد می‌شوند تا سلول‌های دیگر را برای کمک به مبارزه با عفونت به کار بگیرند)

این تغییرات جنین را در مقابل سیستم دفاعی بدن شما محافظت می‌کند چون از نظر تئوری جنین همانند یک عضو پیوند زده شده است که بدن به عنوان بخشی خودی و بخشی بیگانه آن را می‌بیند. به علت سرکوب عملکرد سلول‌های تی بدن بیشتر مستعد عفونت‌های فرصت‌طلب (عفونت‌هایی که هنگامی که سیستم ایمنی در حال طبیعی است موجب بیماری نمی‌شوند) و عفونت‌های ویروسی می‌شود. در واقع بروز بیماری‌های ویروسی، شدت حمله ویروسی، شدت بیماری و میزان مرگ ناشی از آن در زنان باردار بیشتر از زنان غیر باردار است.

عفونت‌های مرتبط با تغییرات بدن
علاوه بر تغییرات سیستم ایمنی که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد، تغییرات هورمونی نیز شما را در معرض عفونت قرار می‌دهد. این تغییرات در دستگاه ادراری محسوس تر هستند. دستگاه ادراری از کلیه‌ها (اندام‌هایی که ادرار تولید می‌کنند)، حالب یا میزنای (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه حمل می‌کنند)، مثانه (جایی که ادرار جمع می‌شود) و مجاری ادرار (لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند) تشکیل شده است. هنگامی که رحم در دوران بارداری بزرگ‌تر می‌شود به حالب فشار وارد می‌کند. درعین‌حال ترشح هورمون پروژسترون افزایش‌یافته و عضله‌های مثانه و حالب را شل می‌کند. در نتیجه ادرار ممکن است مدت زیادی در مثانه بماند و فرد را مستعد عفونت‌های دستگاه ادراری قرار دهد.

کاندیدیاز (عفونت قارچی) نمونه دیگری از عفونت‌های رایج است. تأثیر افزایش استروژن در دستگاه تولیدمثل، شما را مستعد عفونت‌های قارچی مکرر می‌سازد. چون ریه‌های شما در دوران بارداری حاوی مایعات بیشتری است و فشار بر ریه‌ها از سمت شکم (به خاطر بزرگ شدن رحم) خروج این مایعات را دشوارتر می‌سازد، احتمال ابتلا به ذات‌الریه نیز در شما افزایش می‌یابد. علت آن این است که مایعات اضافی موجب رشد باکتری‌ها شده و از توانایی بدن برای مقابله با عفونت می‌کاهد.

خطراتی که متوجه مادر و جنین هستند
برخی عفونت‌هایی که در دوران بارداری اتفاق می‌افتند مانند عفونت دستگاه ادراری، التهاب واژن (واژینیت) و عفونت پس از وضع حمل، بیشتر مشکلاتی را برای مادر به وجود می‌آوردند. عفونت‌های دیگر بیشتر برای کودک مشکل‌آفرین هستند. برای مثال عفونت سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus)، توکسوپلاسموز (toxoplasmosis ) و پاراویروس می‌توانند از مادر به فرزند منتقل شوند و منجر به آسیب‌های جدی به او گردند. متأسفانه هیچ درمان موثری هنوز برای عفونت سیتومگالوویروس مادرزادی (وجود بیماری در هنگام تولد) وجود ندارد. آنتی بیوتیکهایی که در دسترس هستند فعالیتی در حد متوسط در مقابل توکسوپلاسموز دارند. اگر چه هیچ درمان آنتی بیوتیکی در مقابل پاراویروس فعال نیست اما اقدامات موثری برای کودکانی که دچار این عفونت شده‌اند (انتقال خون داخل رحمی) می‌توان انجام داد.

عفونت‌های دیگر از جمله ایدز، هپاتیت، لیستریا و سفیلیس خطر بزرگی هم برای مادر و هم برای کودک ایجاد می‌کنند. در صورتی که عفونت سیفلیس به موقع تشخیص داده شود، آنتی بیوتیکها برای جنین و مادر موثر هستند. اگر چه هیچ آنتی بیوتیکی با فعالیت ویژه در مقابل هپاتیت ویروسی وجود ندارد، اما امروزه واکسن‌هایی برای کمک به پیشگیری از هپاتیت A و هپاتیت B وجود دارند.

عفونت ایدز در زنان باردار، مشکلی در ابعاد اپیدمی است. اگر چه ترکیبات چند داروی جدید به میزان قابل‌توجهی طول عمر را افزایش داده و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به عفونت را بهبود بخشیده است. در کنار زایمان سزارین پیش از شروع درد زایمان، این درمان‌های دارویی نیز به طور قابل‌توجهی در کاهش میزان انتقال عفونت ایدز از مادر به فرزندان موثر بوده‌اند.

مراقبت

بدیهی است که ارتباط بین شما و پزشک در دوران بارداری حیاتی است. آگاهی درباره افزایش خطر عفونت در دوران بارداری و خطرات بالقوه برای شما و کودک شما به پیشگیری از انتقال عفونت و نیز دریافت درمان‌های موثر کمک می‌کند. از همه مهم‌تر این که باید در تمام مدت بارداری تحت مراقبت مداوم یک پزشک آگاه و باتجربه که به او اعتماد دارید، باشید. اگر هر سؤالی در دوران بارداری برایتان پیش آمد، تردید نکنید و از پزشک خود سؤال کنید.