آمپول روگام چیست و چه زمانی تزریق میشود؟ + نحوه تزریق
ناسازگاری Rh یکی از مسائل مهم دوران بارداری است که میتواند سلامت جنین و بارداریهای بعدی مادر را تهدید کند. این مشکل زمانی رخ میدهد که مادر Rh منفی و جنین Rh مثبت باشد و سیستم ایمنی مادر علیه سلولهای خونی جنین واکنش نشان دهد. اگر این حساسسازی اتفاق بیفتد، خطر کمخونی شدید، زردی، بزرگشدن کبد و طحال و حتی مرگ جنین وجود دارد. خوشبختانه با تزریق آمپول روگام میتوان بهطور موثر از ایجاد این آنتیبادیها جلوگیری کرد و سلامت مادر و جنین را حفظ نمود. در ادامه این مقاله به طور کامل با آمپول روگام وظایف آن و عوارض احتمالی تزریقش بیشتر آشنا خواهید شد.
فهرست مطالب
- ناسازگاری rh در مادر و جنین چیست و چه عوارضی دارد؟
- آمپول روگام چیست؟
- بهترین زمان تزریق آمپول
- جدول هفتههای بارداری و تزریق روگام
- خطر تاخیر در تزریق آمپول روگام
- نحوه تزریق آمپول روگام
- آیا تزریق روگام عوارض دارد؟
- تزریق روگام در بارداریهای بعدی
- چه کسانی به آمپول روگام نیاز ندارند؟
- موارد تجویز روگام در خارج از بارداری
- قیمت آمپول روگام
- سوالات متداول
ناسازگاری rh در مادر و جنین چیست و چه عوارضی دارد؟
ناسازگاری Rh زمانی رخ میدهد که مادر Rh منفی و جنین Rh مثبت باشد. در این شرایط، سیستم ایمنی مادر ممکن است سلولهای خونی Rh مثبت جنین را بیابد و علیه آنها آنتیبادی تولید کند. این آنتیبادیها میتوانند از جفت عبور کنند و وارد خون جنین شوند و باعث تخریب سلولهای قرمز خون او شوند.
عوارض ناشی از این ناسازگاری در جنین شامل:
- کمخونی شدید (آنمی)
- زردی شدید (هیپربیلیروبینمی)
- بزرگی کبد و طحال (هپاتوسپلنومگالی)
- هیدروپس فتالیس (جمع شدن مایع در بدن جنین)
- در موارد شدید، مرگ جنین
در مادر، اگر حساسسازی رخ دهد، معمولاً علائم بالینی جدی ندارد، اما بدن او برای بارداریهای بعدی آماده پاسخ ایمنی شده و آنتیبادیهای ساختهشده میتوانند هر جنین Rh مثبت بعدی را تهدید کنند. این موضوع باعث میشود بدون تزریق روگام، هر بارداری بعدی با خطر بالا مواجه شود و ضرورت پیشگیری با روگام بیش از پیش اهمیت پیدا میکند.
بیشتر بخوانید: ناسازگاری rh مادر و جنین، درمان چیست؟
آمپول روگام چیست؟
آمپول روگام یک فرآورده تزریقی حاوی آنتیبادیهای آماده است که برای پیشگیری از حساسسازی Rh در مادرانی که Rh منفی هستند استفاده میشود. این آمپول از ایجاد آنتیبادی علیه سلولهای خونی جنین جلوگیری میکند و به همین دلیل نقش بسیار مهمی در محافظت از بارداریهای فعلی و آینده دارد. اگر مادر Rh منفی باشد و جنین Rh مثبت، احتمال دارد خون جنین وارد خون مادر شده و سیستم ایمنی مادر علیه Rh واکنش نشان دهد. آمپول روگام مانع این واکنش میشود.
آمپول روگام چگونه عمل میکند؟
روگام حاوی آنتیبادیهای ضد Rh است که به سلولهای Rh مثبت واردشده به بدن مادر متصل میشوند و آنها را قبل از اینکه سیستم ایمنی مادر متوجه شود، از بین میبرند. چون سیستم ایمنی مادر هرگز با این آنتیژن مواجه نمیشود، حساسسازی رخ نمیدهد. این مکانیسم شبیه یک سد محافظتی است که اجازه نمیدهد سیستم ایمنی مادر فعال شود. به همین دلیل در بارداریهای بعدی نیز از تشکیل آنتیبادیهای خطرناک جلوگیری میشود.
بهترین زمان تزریق آمپول
تزریق اصلی معمولاً در هفته ۲۸ بارداری انجام میشود؛ در این مرحله احتمال ورود سلولهای جنین به خون مادر بیشتر میشود. علاوه بر این، در ۷۲ ساعت پس از زایمان، اگر نوزاد Rh مثبت باشد، تزریق دوباره لازم است. همچنین در مواردی مانند خونریزی بارداری، سقط جنین، حاملگی خارج رحمی، ضربه شکمی، آمنیوسنتز، CVS یا هر اقدام پزشکی که احتمال ورود خون جنین به مادر را افزایش دهد، باید روگام تزریق شود. رعایت زمان دقیق تزریق باعث جلوگیری کامل از ایجاد آنتیبادی خواهد شد.
جدول هفتههای بارداری و تزریق روگام
تزریق آمپول روگام در زمانهای زیر انجام میشود:
|
زمان تزریق |
وضعیت |
|
هفته ۲۸ |
تزریق روتین در بارداری |
|
تا ۷۲ ساعت بعد از تولد |
پس از زایمان نوزاد Rh مثبت |
|
بلافاصله پس از وقوع |
خونریزی بارداری |
|
همان روز یا حداکثر طی ۷۲ ساعت |
سقط خودبهخود یا سقط دارویی |
|
بلافاصله |
سقط درمانی |
|
همان روز |
آمنیوسنتز، CVS یا جراحیهای دوران بارداری |
|
همان روز |
ضربه به شکم یا تصادف |
|
بر اساس نظر پزشک |
شک به اختلاط خون مادر و جنین |
خطر تاخیر در تزریق آمپول روگام
اگر آمپول روگام تزریق نکنیم چه میشود؟ تاخیر در تزریق آمپول روگام میتواند باعث شود بدن مادر Rh منفی در معرض سلولهای خونی Rh مثبت جنین قرار بگیرد و فرصت پیدا کند که علیه آنها آنتیبادی تولید کند. اگر این حساسسازی اتفاق بیفتد، روگام دیگر کارایی نخواهد داشت و مادر در بارداریهای بعدی با خطر جدی روبهرو میشود. آنتیبادیهای ساختهشده میتوانند وارد خون جنین شده و باعث مشکلات زیر شوند:
-
کمخونی جنین (تعداد کم گلبولهای قرمز به دلیل همولیز)
-
سقط جنین
-
یرقان (ناشی از بیلیروبین بالا به دلیل همولیز)
-
آسیب مغزی (همچنین به دلیل بیلیروبین بالا)
-
تجمع مایع، معروف به هیدروپس فتالیس
-
مشکلات شنوایی، حرکتی و عملکرد ذهنی
-
تشنج
این مشکل ممکن است بلافاصله در همان بارداری یا بهطور ویژه در بارداریهای بعدی رخ دهد. بنابراین هرگونه تأخیر از بازه ۷۲ ساعته پس از زایمان، سقط یا اقدامات تهاجمی، خطر حساسسازی مادر را بالا میبرد و میتواند پیامدهای جدی برای سلامت جنین ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: از کجا بفهمیم جنین سقط شده؟ ۴ علامت مهم سقط جنین
نحوه تزریق آمپول روگام
آمپول روگام به کجا تزریق میشود؟ آمپول روگام معمولاً بهصورت عضلانی تزریق میشود و بهترین محل تزریق آن عضله دلتوئید بازو یا عضله گلوتئال (باسن) است. انتخاب محل دقیق به شرایط مادر، حجم دارو و نظر پرسنل درمانی بستگی دارد، اما تزریق در عضله بازو بیشتر توصیه میشود زیرا جذب سریعتری دارد و معمولاً درد کمتری ایجاد میکند. تزریق باید توسط پرستار یا فرد آموزشدیده انجام شود تا دارو بهدرستی وارد بافت عضلانی شود و اثربخشی کامل داشته باشد. همچنین پس از تزریق، ناحیه کمی درد یا سفتی پیدا میکند که طبیعی است و معمولاً طی چند ساعت برطرف میشود.
آیا تزریق روگام عوارض دارد؟
روگام معمولاً بدون عارضه جدی است و اکثر مادران آن را به خوبی تحمل میکنند. عوارض خفیفی مثل درد محل تزریق، تب خفیف، سردرد یا کمی ضعف ممکن است رخ دهد. این عوارض گذرا هستند و معمولاً نیازی به درمان خاصی ندارند. واکنشهای آلرژیک شدید بسیار نادر هستند. از آنجا که این دارو جنبه پیشگیرانه دارد، فواید تزریق آن بسیار بیشتر از احتمال بروز عوارض خواهد بود.
تزریق روگام در بارداریهای بعدی
اگر مادری در یک بارداری آنتیبادی تولید کرده باشد، دیگر روگام موثر نخواهد بود؛ زیرا بدن او قبلاً حساس شده است. بنابراین تشخیص بهموقع و تزریق در هر بارداری ضروری است. مادرانی که سابقه تزریق منظم دارند، معمولاً در بارداریهای بعدی مشکلی پیدا نمیکنند. اما اگر یک نوبت تزریق فراموش شود یا دیر انجام شود، امکان حساسشدن وجود دارد و پزشک باید وضعیت آنتیبادی مادر را با آزمایش پیگیری کند.
چه کسانی به آمپول روگام نیاز ندارند؟
همه افراد نیاز به تزریق آمپول روگام ندارند.
به نقل از verywellhealth.com
People who should not get a RhoGAM shot include:
Babies (RhoGAM is given only to the parent who gives birth, never to the baby or fetus)
Those who are Rh-positive
People who have hemolytic anemia
Those who have had an allergic reaction to human immune globulin
People who already have Rh sensitization (have already developed antibodies)
افرادی که نباید آمپول روگام دریافت کنند عبارتند از:
نوزادان (روگام فقط به والدی که زایمان میکند تزریق میشود، نه به نوزاد یا جنین)
کسانی که Rh مثبت دارند
افرادی که کمخونی همولیتیک دارند
کسانی که به گلوبولین ایمنی انسان واکنش آلرژیک نشان دادهاند
افرادی که قبلاً حساسیت به Rh داشتهاند (آنتیبادی تولید کردهاند)
موارد تجویز روگام در خارج از بارداری
در برخی شرایط پزشکی مانند تزریق خون اشتباه، آسیبدیدگی با سوزن آلوده به خون Rh مثبت یا موارد مشابه، ممکن است پزشک برای جلوگیری از ایجاد آنتیبادی علیه Rh، تزریق روگام را پیشنهاد کند. این موارد کمتر شایع هستند اما برای افرادی که Rh منفی دارند اهمیت زیادی دارد.
قیمت آمپول روگام
قیمت آمپول روگام در سال ۱۴۰۴ عدد ثابتی نیست و بسته به محل تهیه، موجودی و شرایط واردات میتواند در داروخانههای مختلف متفاوت باشد. نوسان نرخ ارز، نحوه تأمین دارو، زمان ورود محمولههای جدید، میزان تقاضا و حتی نوع داروخانه (خصوصی یا تحت پوشش بیمه) از عواملی هستند که باعث میشوند قیمت نهایی یکسان نباشد. در برخی دورهها، افزایش هزینههای واردات یا کمبود موجودی نیز باعث جهش مقطعی قیمت میشود. به همین دلیل معمولاً هر مادر باردار برای بهدستآوردن قیمت دقیق باید از چند داروخانه معتبر استعلام بگیرد، زیرا ممکن است اختلاف قابلتوجهی بین قیمتها وجود داشته باشد.
سخن پایانی
روگام یکی از مهمترین دستاوردهای پزشکی برای محافظت از بارداریهای مادران Rh منفی است. این آمپول بهصورت پیشگیرانه عمل میکند و از بروز مشکلات جدی برای جنین در بارداریهای فعلی و آینده جلوگیری میکند. رعایت زمان و موارد تزریق اهمیت زیادی دارد و بهتر است هر مادر Rh منفی از ابتدای بارداری این موضوع را با پزشک خود مطرح کند. آگاهی و پیگیری دقیق بهترین راه برای پیشگیری از حساسسازی و حفظ سلامت مادر و نوزاد است.
