مصرف استامینوفن در بارداری، چه عوارضی به دنبال دارد؟

مصرف استامینوفن در بارداری بیش از ۷ روز، احتمال ابتلای جنین به ADHD، اوتیسم و ناباروری را افزایش می‌دهد. بهتر است پیش از مصرف هر گونه دارو در دوران بارداری با پزشک معالجتان مشورت کنید.
احساس درد و ناراحتی در دوران بارداری شما را رها نمی‌کند. در واقع به دلیل تغییرات هورمونی و جسمی، درد‌های جدیدی را تجربه می‌کنید. پزشک به شما توصیه می‌کند که بدون تجویز، از هیچ دارویی استفاده نکنید. اما آیا استفاده از یک داروی مسکن ساده مانند استامینوفن در بارداری هم نیاز به تجویز پزشک دارد؟
پاسخ ساده است: بله. قبل از مصرف هرگونه دارویی در دوران بارداری، حتی یک استامینوفن ساده، بایستی نظر پزشک را جویا شوید. مصرف دارو‌های بدون نسخه در حالت عادی بی ضرر به نظر می‌رسد، اما هنگامی که باردار هستید، شرایط تغییر می‌کند.

استامینوفن در بارداری
استامینوفن یکی از رایج‌ترین دارو‌هایی است که زنان باردار برای تسکین درد و تب از آن استفاده می‌کنند. استامینوفن که با نام تجاری Tylenol نیز در داروخانه‌ها یافت می‌شود، تا پیش از این به عنوان دارویی بی خطر در دوران بارداری محسوب می‌شد. اما شواهد جدید حاکی از آن است که استفاده طولانی مدت از آن می‌تواند تاثیرات نامطلوبی بر روی جنین داشته باشد.
جدیدترین پژوهشی که در این زمینه انجام شده، نشان می‌دهد که مصرف طولانی مدت استامینوفن در دوران بارداری با افزایش خطر ابتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) و اختلال کمبود توجه-بیش فعالی (ADHD) مرتبط است.
این پژوهش به سرپرستی دکتر ایلان ماتوک (Ilan Matok) بر روی بیش از ۱۰۰۰۰۰ زن باردار در یک دوره ۳ تا ۱۱ ساله انجام شده و نتایج آن در ژورنال American Journal of Epidemiology منتشر شده است.
پژوهشگران می‌گویند به شواهدی دست یافته اند که مصرف استامینوفن به مدت ۲۸ روز یا بیشتر در دوران بارداری موجب افزایش ۳۰ درصدی احتمال ابتلای کودک به ADHD و افزایش ۲۰ درصدی احتمال ابتلا به اوتیسم (ASD) می‌شود.
عدد گزارش شده، در مقایسه با گروه شاهد (زنان بارداری که استامینوفن مصرف نکرده اند) به دست آمده است.

عوارض مصرف استامینوفن در بارداری
پژوهش‌های جدید نشان داده است که مصرف استامینوفن در بارداری موجب بروز مشکلاتی می‌شود:
۱) ADHD، اوتیسم، بیش فعالی و مشکلات رفتاری
در پژوهشی که در ژورنال Pediatrics منتشر شده است، از نزدیک به ۱۰۰۰۰۰ مادر در مورد مصرف استامینوفن در دوران بارداری پرسش شده است. تقریبا نیمی از شرکت کنندگان در این پژوهش، از این دارو استفاده کرده بودند. محققان به نتیجه رسیدند که مادرانی که بیش از ۷ روز استامینوفن مصرف کرده اند، احتمال ابتلای کودکشان به ADHD افزایش چشمگیری داشته است.
مصرف دارو برای مدت زمان ۲۹ روز یا بیشتر، خطر ابتلا کودک به ADHD را دو برابر کرده است، فارغ از اینکه دلیل مصرف دارو تب، عفونت یا درد بوده است.
این نتایج مطابق با مطالعه‌ای است که در سال ۲۰۱۶ انجام شد و نشان داد مصرف استامینوفن در بارداری با مشکلات رفتاری کودک مرتبط است. تیم پژوهشی از دانشگاه بریستول و دانشگاه کاردیف انگستان دریافتند، مادرانی که تا پیش از هفته ۱۸ بارداری استامینوفن مصرف کرده اند، فرزندانشان به احتمال زیاد دارای مشکلات رفتاری و علائم بیش فعالی شده اند.
مادرانی که پس از هفته ۳۲ استامینوفن مصرف کرده اند، در کودکانشان علاوه بر مشکلات رفتاری و بیش فعالی، مشکلات شدید عاطفی و هیجانی نیز دیده می‌شد. در پژوهشی که بر روی حیوانات انجام شد، نشان داد که مصرف استامینوفن در اواخر بارداری موجب اختلال در رشد مغزی کودکان می‌شود.
در پژوهشی دیگر مصرف استامینوفن در پدران مورد بررسی قرار گرفت و ارتباطی میان مصرف دارو و مشکلات رفتاری در کودکان مشاهده نشد.
خوب است بدانید که تنها مصرف استامینوفن در بارداری موجب مشکلات رفتاری و ADHD در کودک نمی‌شود. مصرف الکل و قرار گرفتن در معرض دود تنباکو نیز همین تاثیر را بر روی جنین دارد. همچنین وارد آمدن هرگونه ضربه به سر جنین یا در حین زایمان و کمبود اکسیژن پس از تولد نیز می‌تواند منجر به ADHD در آینده شود.
۲) آسم و مشکلات تنفسی
پژوهشی که بر روی ۵۳۰۰۰ کودک نروژی انجام شده؛ نشان می‌دهد که ارتباطی میان مصرف استامینوفن در بارداری و ابتلای کودکان به آسم وجود دارد. در این مطالعه، مادران برای کاهش علایم سرماخوردگی، آنفولانزا، تب و درد از این دارو استفاده کرده بودند که منجر به بروز آسم در کودکان در سن ۳ تا ۷ سالگی شده بود.
از سوی دیگر پژوهش‌ها نشان داده است که بین بیماری و درد درمان نیافته در دوران بارداری و ابتلا به آسم در کودکان نیز ارتباطی وجود دارد.
۳) مشکلات باروری در نسل‌های بعدی
پژوهشی دیگر تاثیر مصرف استامینوفن در بارداری و بروز مشکلات باروری در فرزندان نر در یک گونه از موش‌ها را مورد بررسی قرار داد.
نتایج این تحقیق که در دانشگاه ادینبورگ امریکا انجام شد، نشان داد که مصرف سه دوز استامینوفن روزانه، به مدت بیش از ۷ روز، باعث کاهش چشمگیر سطح تستوسترون در نوزادان موش می‌شود.
پژوهش دیگری نیز تاثیرات استامینوفن بر باروری فرزندان ماده را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که مصرف دارو در هفته‌های آخر سه ماهه اول، تاثیر مستقیمی بر باروری فرزندان ماده می‌گذارد.
داده‌های به دست آمده از این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استامینوفن ممکن است رشد طبیعی ارگان‌های تولید مثل نوزادان ماده را مختل کند و باعث ایجاد علائمی شبیه به سندرم نارسایی تخمدان زودرس در آن‌ها می‌شود.
به بیان دیگر، وقتی موش‌ها استامینوفن دریافت می‌کنند، فرزندان آن‌ها تخمکهای کمتری تولید می‌کنند.
علاوه بر این، نتایج یکی از پژوهش‌ها نشان داد که این مشکل به نسل بعدی نیز منتقل می‌شود، حتی اگر آن‌ها در بارداری استامینوفن مصرف نکنند.
نویسنده این مقاله، دیوید مباورگ کریستنسن (David Møbjerg Kristensen)، استاد دانشگاه کپنهاگ دانمارک، می‌گوید: "اگرچه مصرف استامینوفن ممکن است موجب اختلال جدی در باروری نشود، اما هنوز هم نگران کننده است، زیرا کارکرد اندام تولید مثل در نوزاد ماده را مختل می‌کند و بر توانایی باروری او تأثیر می‌گذارد."
۴) تأخیر در رشد شناختی و زبانی
پژوهش دیگری که به تازگی توسط دکتر Shanna Swan در دانشکده پزشکی Icahn نیویورک، انجام شده، ارتباطی میان مصرف استامینوفن در بارداری و تاخیر در رشد زبانی کودک را نشان می‌دهد.
در این پژوهش سطح استامینوفن موجود در ادرار کلیه شرکت کنندگان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ۵۹ درصد از ۷۵۴ زن مورد مطالعه در دوران اولیه بارداری استامینوفن مصرف کرده اند.
تأخیر زبان در کودکان - به معنی استفاده کمتر از ۵۰ کلمه در سن ۳۰ ماهگی - توسط پرستاران متخصص و پر کردن پرسشنامه ارزیابی شد. پژوهشگران استفاده کمتر از این تعداد واژه در این سن را "نشانه‌ای اولیه از اختلال در رشد شناختی" قلمداد می‌کنند.
در مجموع، ۱۰ درصد از کودکان دچار تاخیر در رشد زبانی شده بودند که این تعداد در پسران بیشتر از دختران بود.
با این وجود، اگر مادران در اوایل بارداری بیش از شش قرص استامینوفن مصرف کنند، احتمال تاخیر زبانی در دخترانشان، تقریباً شش برابر افزایش می‌یابد.
پروفسور سوان اظهار داشت: "با توجه به یافته‌های این پژوهش، زنان در دوران بارداری بایستی میزان مصرف استامینوفن را محدود کنند."
وی می‌افزاید: "رشد زبانی کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا اختلال در آن نشانگر بروز سایر مشکلات عصبی در آینده است."

تاثیر مصرف دیگر مسکن‌ها در بارداری
دارو‌های ضد التهابی غیر استروییدی NSAIDS
پژوهش‌ها نشان داده است که مصرف دارو‌های ضد التهابی غیر استروییدی (مانند ایبوپروفن، ناپروکسین، آسپیرین و سلکوکسیب) در دوران بارداری، خطر سقط جنین را در پی دارد. همچنین ممکن است موجب بروز نقایص مادرزادی در جنین شود. احتمال بروز اختلال در عملکرد قلب و دستگاه گوارش نیز وجود دارد.
مصرف این دارو‌ها با کاهش مایع آمنیوتیک دور جنین، زایمان را مشکل می‌کند، به همین دلیل بدون تجویز پزشک نباید مورد استفاده قرار گیرد.
مسکن‌های افیونی Opioid Painkillers
از سوی دیگر مسکن‌های افیونی (مانند کدیین، مورفین و اکسی کدن oxycodone) نیز در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف این دارو‌های مخدر موجب افزایش احتمال بروز نقایص مادرزادی (مانند مشکلات قلبی) در جنین می‌شود. همچنین منجر به زایمان زودرس، تولد نوزاد نارس و مرده زایی می‌شود.
اگر از دارو‌های مخدر استفاده می‌کنید، در دوران بارداری، زیر نظر پزشک به تدریج مصرف آن‌ها را کاهش دهید. زیرا قطع یکباره آن سبب بروز مشکلاتی در دوران بارداری می‌شود. در نظر داشته باشید که مصرف این دارو‌ها در دوران بارداری موجب اعتیاد جنین در رحم می‌شود و مشکلات بسیاری برای او به وجود می‌آورد.

آیا مصرف استامینوفن در بارداری ایمن است؟
متأسفانه، پاسخ ساده‌ای برای این پرسش وجود ندارد. اما می‌توان گفت که استامینوفن در بارداری دارویی ۱۰۰% ایمن نیست. در صورتی که استامینوفن به صورت گاه به گاه و با دوز‌های کم مصرف شود، بیشتر مطالعات تاثیر طولانی مدتی را نشان نمی‌دهند. اما، مصرف شش قرص یا بیشتر در اوایل بارداری، خطر تاخیر زبانی در نوزادان را افزایش می‌دهد.
برای مادران بارداری که برای مقابله با درد شدید یا تب و عفونت، برای طولانی مدت از استامینوفن استفاده می‌کنند، نظر پزشک تعیین کننده است. در مواردی که در صورت عدم درمان، احتمال آسیب دیدن جنین وجود دارد، منافع مصرف آن بر خطرات احتمالی ارجحیت دارد.
درد همراه با تولید بیش از حد سیتوکین‌های التهابی (inflammatory cytokines) و ایکوزانوئید‌های التهابی (inflammatory eicosanoids) در بدن است که می‌تواند بر رشد مدار‌های دوپامین جنین تاثیر منفی بگذارد، و منجر به کاهش سطح دوپامین شود.
دکتر سیرز توصیه می‌کند، "اگر دچار درد می‌شوید و به دنبال یک راه حل مناسب برای کاهش التهاب هستید، بهتر است یک رژیم غذایی ضد التهابی (anti-inflammatory diet) را دنبال کنید و مصرف روغن ماهی را افزایش دهید تا نیاز به استامینوفن کاهش یابد. انجام این کار‌ها تاثیر مثبتی بر سلامت جنین خواهد داشت."
سازمان غذای و داروی امریکا (FDA) اعلام کرده است: "تنها در صورت تجویز پزشک معالج در دوران بارداری، استامینوفن مصرف کنید."

سخن آخر
با توجه به تاثیرات مصرف طولانی مدت استامینوفن در بارداری بهتر است از روش‌های زیر برای تسکین درد کمر و درد‌های موضعی خود استفاده کنید:
ماساژ درمانی (ویژه بارداری)
هشدار: در نظر داشته باشید که استفاده از صندلی ماساژ در بارداری به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
استفاده از کمپرس گرم یا سرد
نشستن بر صندلی راحت و قرار گرفتن در حالت صحیح
داشتن رژیم غذایی ضد التهابی
مصرف روغن ماهی
اما در مواردی که پزشک برای درمان بیماری، استامینوفن تجویز می‌کند، در استفاده از آن تردید نکنید. قطعا منافع آن بیشتر از خطرات احتمالی است.