سه ماهه دوم بارداری _ نشانه‌ها و مراقبت‌های لازم + نکات مهم

سه ماهه دوم بارداری چگونه است؟

سه‌ ماهه دوم اغلب به عنوان بهترین دوران بارداری در نظر گرفته می‌شود. برای بسیاری از افراد، تهوع صبحگاهی و خستگی سه ‌ماهه اول از بین می‌رود. اغلب، هرگونه اضطرابی که همراه سه ‌ماهه اول بود نیز رفع می‌شود. در طول این دوران، شکم شما بزرگ‌تر می‌شود و نشانه‌های ظاهری بارداری نمایان می‌شوند. شما حرکت جنین را در حدود ۱۸ تا ۲۰ هفتگی احساس خواهید کرد.

البته، مهم است به یاد داشته باشید که بارداری برای هر کسی متفاوت است. برخی از افراد تا سه ‌ماهه دوم نیز همچنان احساس تهوع دارند یا علائم جدیدی را تجربه می‌کنند.

سه ماهه دوم بارداری از کی شروع می‌شود؟

سه‌ ماهه دوم بارداری تقریباً از هفته سیزدهم  بارداری شروع می‌شود و تا پایان هفته بیست و هفتم بارداری  ادامه دارد. زمانی که در سه‌ ماهه دوم هستید، در نیمه بارداری خود قرار دارید.

رشد جنین در سه ماهه دوم بارداری چگونه است؟

جنین در طول سه ‌ماهه دوم بارداری دچار تغییرات بسیاری می‌شود. در این دوران، ظاهر جنین بیشتر شبیه یک نوزاد واقعی می‌شود .اعضای چهره‌اش تشکیل می‌شوند و انگشتان دست و پایش کاملاً شکل می‌گیرند. تا ماه چهارم، جنین دارای پلک، ابرو، مژه، ناخن و مو خواهد بود. همچنین قادر است بدنش را کش و قوس دهد و حتی انگشت خود را بمکد!

در هفته بیستم بارداری، پزشک می‌تواند با انجام سونوگرافی، جنسیت جنین را تشخیص دهد. در این زمان، به احتمال زیاد حرکت جنین را احساس خواهید کرد. در سه ماهه دوم بارداری، حرکات جنین ممکن است نامنظم باشند اما از حدود هفته بیست و هشتم بارداری به بعد، حرکات جنین منظم‌تر و قابل پیش‌بینی می‌شوند.

در هفته‌های پایانی سه‌ ماهه دوم بارداری، جنین می‌تواند صدای شما را بشنود. اگر دستتان را روی شکمتان بگذارید و با فرزندتان صحبت کنید، ممکن است متوجه حرکت او در واکنش به صدایتان شوید. اگر نوزاد در اواخر سه‌ ماهه دوم متولد شود (زایمان زودرس)، ممکن است با مراقبت‌های ویژه و در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) زنده بماند.

بیشتر بخوانید: زیبایی جنین پسر و دختر در کدام ماه شکل می‌گیرد؟

دانستنی‌های سه ماهه دوم بارداری

در این دوران، تنها جنین نیست که رشد می‌کند؛ بدن شما نیز دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. رحم همچنان رشد می‌کند و وزن شما افزایش می‌یابد. به‌خاطر داشته باشید که هیچ دو بارداری شبیه هم نیستند، پس شرایط و علائم بارداری خود را با دیگران مقایسه نکنید.

سقط‌ جنین در سه‌ ماهه دوم بارداری

سقط در سه ‌ماهه دوم بارداری معمولاً بین هفته‌ی ۱۳ تا ۲۴ بارداری اتفاق می‌افتد. اگر جنین پس از هفته‌ی ۲۴ بارداری در رحم یا هنگام زایمان از بین برود، به آن «مرده زایی» گفته می‌شود.

علائم سقط جنین در سه ‌ماهه دوم بارداری

شایع‌ترین علائم عبارتند از:

• خونریزی واژینال
• درد یا گرفتگی در شکم و زیر شکم که ممکن است به‌صورت متناوب ظاهر شود
• خروج ناگهانی یا تدریجی مایع شفاف از واژن، درصورتی‌که کیسه‌ی آب زودتر از موعد پاره شود
• توقف، کاهش یا تغییر حرکات جنین

در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم، بلافاصله به بیمارستان مراجعه کنید.

برخی زنان تنها هنگام ویزیت‌های دوران بارداری یا انجام سونوگرافی متوجه می‌شوند که دچار سقط در سه ‌ماهه دوم شده‌اند.

دلایل سقط جنین در سه ‌ماهه دوم بارداری

در ادامه علل سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری را ذکر می‌کنیم.

1. مشکلات مربوط به جفت: جفت، اندامی است که اکسیژن و مواد مغذی را از طریق بند ناف به جنین منتقل می‌کند. درصورتی‌که عملکرد جفت مختل شود، ممکن است در هر مرحله از بارداری باعث از دست دادن جنین شود.
2.  سندرم آنتی‌فسفولیپید: این سندرم باعث افزایش احتمال لخته شدن خون می‌شود. اگرچه نادر است اما می‌تواند عامل سقط‌های مکرر اولیه و از دست دادن جنین در سه‌ ماهه دوم باشد.
3.  ناهنجاری‌های کروموزومی: کروموزوم‌ها بخش‌هایی از DNA هستند که دستورالعمل‌های رشد جنین را در خود دارند. گاهی ممکن است تعداد یا ساختار آن‌ها غیرطبیعی باشد و این امر می‌تواند رشد جنین را مختل کرده و منجر به سقط شود. در بیشتر موارد، والدین خود دارای کروموزوم‌های طبیعی هستند و مشکل به‌طور تصادفی رخ می‌دهد.
4. نارسایی دهانه‌ی رحم: دهانه‌ی رحم در ورودی رحم قرار دارد. اگر دهانه‌ی رحم ضعیف یا آسیب ‌دیده باشد، ممکن است زودتر از موعد باز شود و باعث سقط در سه‌ ماهه دوم یا زایمان زودرس شود.
5. مشکلات رشد و تکامل جنین: در برخی موارد، رشد غیرطبیعی جنین یا نقص‌های شدید رشدی می‌تواند منجر به از دست دادن جنین در این مرحله از بارداری شود.
6.  عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها می‌توانند در سه‌ ماهه دوم باعث سقط شوند؛ ممکن است خود جنین یا مایع آمنیوتیک دچار عفونت شود. از جمله این عفونت‌ها می‌توان به پارویروس، سیتومگالوویروس، لیستریا و توکسوپلاسموز اشاره کرد.
7.  مسمومیت غذایی: مصرف غذاهای آلوده به باکتری، ویروس یا انگل می‌تواند خطر سقط را افزایش دهد.

بیشتر بخوانید: از کجا بفهمیم جنین سقط شده؟ 4 علامت مهم سقط جنین + روش‌های پیشگیری

علائم سه ماهه دوم بارداری

اگرچه بیشتر افراد در مقایسه با سه‌ ماهه اول احساس بهتری دارند اما ممکن است با علائم یا ناراحتی‌های جدیدی روبه‌رو شوید. برخی از علائم شایع سه ‌ماهه دوم بارداری عبارتند از:

• افزایش اشتها؛

• خونریزی لثه‌ها (به دلیل تغییرات هورمونی)؛

• خون ‌دماغ یا گرفتگی بینی؛

• بواسیر در بارداری؛

• تغییرات پوستی مانند ایجاد یک خط تیره در وسط شکم؛

• تیره‌تر شدن هاله‌ی نوک سینه (آرئولا)؛

• ورم مختصر در دست‌ها، پاها و مچ‌ها؛

• واریس در بارداری (وریدهای برجسته در پاها)؛

• ترک‌های پوستی (استرچ مارک)، به‌ویژه در اطراف شکم، سینه‌ها، باسن و ران‌ها.

همچنین در دوران بارداری، خطر ابتلا به عفونت‌هایی مانند عفونت ادراری در بارداری (UTI) و عفونت قارچی واژن در بارداری بیشتر است. مراقب علائم عفونت مانند خارش، تغییر در ترشحات واژن و سوزش هنگام ادرار باشید.

حالت تهوع در سه ماهه دوم بارداری

با آغاز سه ‌ماهه دوم بارداری، معمولاً شدت حالت تهوع و خستگی که در ماه‌های ابتدایی تجربه می‌کردید، کاهش می‌یابد. بسیاری از مادران، این دوره را بهترین مرحله بارداری می‌دانند زیرا تهوع صبحگاهی در بارداری و بی‌حالی ناشی از تغییرات اولیه هورمونی به تدریج فروکش می‌کند و احساس انرژی و شادابی بیشتری دارند. با این حال، به دلیل نوسانات هورمونی، ممکن است برخی زنان همچنان در سه ‌ماهه دوم نیز گهگاه دچار تهوع صبحگاهی شوند که معمولاً خفیف‌تر از ماه‌های اول است.

دل درد در سه ماهه دوم بارداری

در سه‌ ماهه دوم بارداری، با رشد تدریجی جنین و بزرگ‌تر شدن رحم، برآمدگی شکم به‌وضوح قابل مشاهده است. این تغییرات فیزیکی ممکن است باعث احساس درد یا گرفتگی در قسمت پایین شکم شود. علت اصلی این دردها، فشار وارد شده از سوی رحم در حال رشد بر عضلات و رباط‌های اطراف است که منجر به کشیدگی رباط‌ها و درد در ناحیه تحتانی شکم یا کشاله ران می‌شود.

این نوع دل ‌درد معمولاً طبیعی است و می‌تواند در اثر عواملی مانند یبوست در بارداری، تجمع گاز یا حتی رابطه جنسی تشدید شود. برای کاهش ناراحتی، می‌توانید از روش‌هایی مانند حمام آب گرم، انجام حرکات آرامش‌بخش، استفاده از پدهای گرم و تغییر وضعیت بدن بهره بگیرید.

ترشحات سه ماهه دوم بارداری

در ماه‌های چهارم، پنجم و ماه ششم بارداری، ترشحات واژن به صورت چسبناک، سفید رنگ، رقیق و شفاف، کاملاً طبیعی است. با این حال، اگر این ترشحات همراه با بوی تند، رنگ غیرعادی، درد یا خارش در ناحیه واژن باشد، نشانه عفونت واژن است و باید فوراً توسط متخصص زنان بررسی و درمان شود.

آزمایشات سه ماهه دوم بارداری

در تمام دوران بارداری، پزشک شما آزمایش‌های مختلفی را برای بررسی سلامت شما و جنین در حال رشدتان تجویز می‌کند. در سه ‌ماهه دوم بارداری نیز یک سونوگرافی خواهید داشت. این سونوگرافی معمولاً به‌ عنوان «سونوگرافی تعیین جنسیت نوزاد» شناخته می‌شود اما در اصل هدف آن بررسی ساختار و سلامت اندام‌های جنین است. در این سونوگرافی، اندام‌هایی مانند دست و پا، مغز، قلب و دیگر اعضا و ساختارهای بدن جنین مورد بررسی قرار می‌گیرند. در سه‌ ماهه دوم بارداری، معمولاً چند نوع غربالگری انجام می‌شود، از جمله:

• دیابت بارداری
• عامل Rh (تعیین مثبت یا منفی بودن گروه خونی)
• شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) برای بررسی کم‌خونی
• آزمایش مجدد سیفلیس

نقل قول از:

pregnancybirthbaby

An ultrasound is recommended during all pregnancies at about 18 to 20 weeks of pregnancy. This test is known as a morphology or anatomy scan.

ترجمه:

در تمامی بارداری‌ها معمولاً انجام یک سونوگرافی در حدود هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ بارداری توصیه می‌شود. این سونوگرافی که با نام سونوگرافی مورفولوژی یا آناتومی (Morphology/Anatomy Scan) شناخته می‌شود، برای بررسی دقیق وضعیت جنین و رحم انجام می‌گیرد.

در این سونوگرافی موارد زیر بررسی می‌شود:

• موقعیت جفت
• طول دهانه رحم (سرویکس)
• میزان مایع آمنیوتیک
• رشد و تکامل جنین
• وجود هرگونه ناهنجاری ساختاری (آناتومیکی) در جنین

آزمایش‌های غربالگری ژنتیکی در سه‌ ماهه دوم بارداری کدام‌اند؟

 ممکن است پزشک در صورتی که در سه ‌ماهه اول بارداری، آزمایش‌های خون غربالگری انجام نداده‌اید، انجام آزمایش‌های ژنتیکی غربالگری در سه ‌ماهه دوم را به شما توصیه کند.

بیشتر بخوانید: آزمایش‌ های غربالگری ژنتیک برای زنان بالای ۳۵ سال

غربالگری سرم مادری (MSS)

این آزمایش که گاهی با نام «تست سه‌ گانه» یا Maternal Serum Screen (MSS)  شناخته می‌شود، میزان سه هورمون مختلف در خون مادر را بررسی می‌کند: استریول، بتا اچ‌ سی‌ جی آزاد (free beta HCG) و آلفافیتوپروتئین. هدف از این آزمایش، غربالگری برای تشخیص اختلالاتی مانند سندرم داون یا نقایص لوله عصبی جنین است. زمان مناسب برای انجام این تست، بین هفته‌های ۱۴ تا ۱۸ بارداری است.

آزمایش غیرتهاجمی پیش از تولد (NIPT)

نوع دیگری از آزمایش ژنتیکی که می‌توان در سه ‌ماهه دوم انجام داد، NIPT (Non-Invasive Prenatal Testing) است. این آزمایش خون را می‌توان در سه ‌ماهه اول یا دوم بارداری انجام داد. در دوران بارداری، بخشی از DNA مربوط به جفت وارد جریان خون مادر می‌شود. این DNA حاوی اطلاعات ژنتیکی جنین است. آزمایش NIPT این DNA را تجزیه‌ و تحلیل می‌کند تا مشخص شود آیا جنین در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی خاصی قرار دارد یا خیر.

قرص‌های سه ماهه دوم بارداری

برای تامین کامل ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن، مصرف مکمل‌های اسید فولیک، آهن، امگا ۳ و کلسیم در بارداری ضروری است. همچنین توصیه می‌شود روزانه یک مکمل ویتامین دی، ترجیحاً در وعده صبحانه، مصرف کنید. از مصرف بیش از حد ویتامین A (رتینول) در دوران بارداری خودداری کنید زیرا مقدار زیاد آن می‌تواند به جنین آسیب برساند.

مراقبت‌های سه ماه دوم بارداری

• آب فراوان بنوشید.
• مصرف ویتامین‌های دوران بارداری را ادامه دهید.
• حدود ۳۴۰ کالری بیشتر از میزان معمول مصرف کنید.
• به طور منظم ورزش کنید (یوگای بارداری گزینه مناسبی است).
• با انجام تمرینات کگل، عضلات کف لگن خود را تقویت کنید.
• رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های کم‌چرب و فیبر داشته باشید.
• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید زیرا مشکلات دندانی با خطر زایمان زودرس مرتبط است.
• اگر بارداری شما در فصل پاییز یا زمستان است، با مشورت پزشک واکسن آنفولانزا تزریق کنید تا از ابتلا به بیماری جلوگیری شود.

خطرات سه ماهه دوم بارداری

به طور کلی، بیشتر محدودیت‌های سه‌ ماهه اول بارداری، در سه‌ ماهه دوم نیز همچنان برقرار است. برخی از مواردی که باید در دوران بارداری از آن‌ها پرهیز کنید عبارتند از:

• جکوزی و سونا
• سیگار، نوشیدنی‌های الکلی و مواد مخدر تفریحی
• پره اکلامپسی

همچنین موارد دیگری هم وجود دارد که شاید کمتر به آن‌ها توجه شود. برای مثال، نباید جعبه خاک گربه را تمیز کنید زیرا خطر ابتلا به عفونت توکسوپلاسموز وجود دارد. همچنین نباید مدت طولانی به پشت دراز بکشید. در زمان خواب، بهتر است به پهلو بخوابید زیرا این وضعیت برای گردش خون بهتر است. اگر در طول شب بیدار شدید و دیدید به پشت خوابیده‌اید، نگران نباشید؛ بدن شما معمولاً خودش متوجه ناراحتی می‌شود و باعث می‌گردد وضعیت خود را تغییر دهید.

در سه‌ ماهه دوم بارداری چه بخوریم؟

در سه ‌ماهه دوم بارداری، بدن مادر و جنین هر دو در مرحله‌ای از رشد و تغییرات چشمگیر قرار دارند؛ بنابراین، رعایت یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی اهمیت زیادی دارد. مصرف کافی کالری در این دوران نه‌تنها به حفظ سلامت و انرژی مادر کمک می‌کند، بلکه برای رشد مطلوب جنین نیز ضروری است. یک برنامه غذایی مناسب بارداری باید شامل ترکیبی از کربوهیدرات‌های مفید، چربی‌های سالم، پروتئین‌های باکیفیت، انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی، به‌همراه فیبر و آب کافی باشد تا نیازهای تغذیه‌ای هر دو تامین شود.

در سه ماه دوم بارداری چی نخوریم؟

از خوردن مواد غذایی زیر نه تنها در سه ماهه دوم بارداری، بلکه در تمام این دوران پرهیز کنید:

• گوشت خام یا نیم‌پز
• لبنیات غیرپاستوریزه
• گوشت‌های آماده (مانند سوسیس یا کالباس)
• ماهی‌هایی که میزان جیوه بالایی دارند

سخن پایانی

سه‌ ماهه دوم بارداری، دوره‌ای است که در آن، بیشتر علائم آزاردهنده‌ی ماه‌های نخست کاهش یافته و مادر به مرحله‌ای از آرامش و اطمینان می‌رسد. با این حال، توجه به تغذیه، انجام آزمایش‌ها و سونوگرافی‌های لازم، مراقبت از سلامت جسمی و روانی و پرهیز از عوامل خطر همچنان حیاتی است. رعایت نکات پزشکی، مصرف مکمل‌های ضروری و آگاهی از علائم هشداردهنده می‌تواند به سلامت مادر و رشد مطلوب جنین کمک کند.