تخمک گذاری در زنان چه زمانی انجام میشود؟

تخمدانها هستند که تخم را بوجود می آورند. این عمل از سن بلوغ شروع میشود. از این موقع است که سلولهای نارس بطور متناوب شروع به رشد و تکامل کرده و میرسند. تقریبا در هر ۲۸ روز تخم گذاری چند عدد از این سلولها بزرگ شده و متحمل تغییرات درهم و برهمی میشوند ولی فقط یکی از این سلولها از همه بزرگتر شده و بوسیله کیسه آبی احاطه می شود که آنرا کیسه دوگرآفت «Graafian follicle» مینامند زیرا اولین بار توسط تشریح دان Degraafدر سال ۱۶۷۲ شرح داده شد.
اگر فولیکول یا کیسه کاملا رسیده باشد ممکن است اندازه آن به نیم اینچ هم برسد. هر چه بزرگتر می شود به سطح تخمدان نزدیک تر شده و شکل یک طاول (Blistes) به خود میگیرد.
پس از مدتی دیواره این کیسه ترکیده و تخم رسیده یا اوول Ovum) ) در تخمدان آزاد می شود. این عمل بنام تخم گذاری یا (ovulation) موسوم می باشد.
پس از جدا شدن تخم محل جداشدگی را نسج تازه ای فرا میگیرد که چون رنگ آن زرد است آنرا جسم زرد یا( (Corpus Luteumمی نامند. از این جسم هورمون مخصوصی ترشح می شود که در تولید مثل اهمیت زیادی دارد.

چون در ماه از هر تخمدان فقط یک تخم آزاد می شود پس چطور این عمل بین تخمدانها تقسیم می شود؟ آیا ترتیبی در کار است؟
در یک مدت معین فقط یک تخمدان فعالیت می کند درسابق تصور میکردند که هر ماه یکی از تخمدانها تخم آزاد میکند ولی امروزه معلوم شده که نوبت و تواتر صحیحی در کار نیست. ممکن است یکی از تخمدانها برای مدت چندین ماه فعالیت کند و تخمدان دیگر در حالت استراحت باشد.

اگر یکی از تخمدانها را در آورند چه می شود؟
اگر یکی از تخمدانها را در آورند تخمدان باقیمانده جبران آنرا کرده و هر ماه تخم آزاد میکند بطوریکه در استعداد و توانائی تولید مثل زن اشکالی پیش نخواهد آمد.

آیا همانطوریکه اسپرم در مرد موقع ارتباطات جنسی خارج می شود، جدا شدن تخم از تخمدان هم همینطوراست؟
خیر در انسان اینطور نیست. در بعضی حیوانات مانند خرگوش و گربه تخم فقط پس از ارتباط جنسی آزاد می شود ولی در زن تخم رسیده و خارج می شود و به هیچ وجه ربطی با تحریکات جنسی ندارد.
ممکن است موقعیکه تخم رسیده و آماده جدا شدن است مقاربت و تحریک جنسی باعث آزاد شدن آن بشود ولی این عقیده هنوز مورد بحث و گفتگوست. بعلاوه نحوه تکامل و جدا شدن سلولهای جنسی در زن و مرد کاملا متفاوت است.
اسپرماتوزوئید دائماً در بیضه ها ساخته شده و در موقع انزال تعداد زیادی از آنها خارج می شوند ولی تخم متناوبا رسیده و در هر ماه فقط یک عدد خارج می شود. بنابراین آزاد شدن تخم ربطی با مقاربت و تحریک جنسی ندارد.

با مقایسه با تعداد اسپرماتوزوئیدها تخمهای آزاد شده خیلی کم هستند. اینطور نیست؟
بله تفاوت خیلی زیاد است. تحت شرایط معمولی هر ماهی یک تخم از تخمدان خارج میشود و در سال معادل با ۱۲ یا ۱۳ عدد می شود و چون دوره تولید مثل در زن در حدود ۳۰ سال است بنابراین تعداد تخمهائی که در زن بمرحله بلوغ رسیده و آزاد میشوند در حدود سیصد تا چهارصد خواهند بود و این با تعداد اسپرماتوزوئیدهای مرد که در هر انزال میلیونها از آن خارج میشود به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.

آیا رابطه ای بین تخم گذاری و قاعدگی وجود دارد؟
بله از لحاظ فیزیولوژیکی بین این دو رابطه نزدیکی موجود است. امروزه مسلم شده تغییراتی که منجر به جریان خون قاعدگی می شود تحت تأثیر فعالیتهای تخمدان است. هورمونها یا مواد شیمیائی مخصوصی که موقع جدا شدن تخم از کیسه و یا قبل و بعد از جدا شدن ترشح می شوند باعث جریان و بوجود آمدن قاعدگی می شوند.

آیا آزاد شدن تخم مقارن با قاعدگی است؟
خیر این دو مرحله در یک موقع انجام نمیگیرد. تا مدتی عقاید درباره موقع آزاد شدن تخم مختلف بود. اما امروزه تایید شده که تقریبا مابین دو قاعدگی است که تخم آزاد می شود و در اثر آزاد شدن تخم و تغییرات حاصله درکیسه است که قاعدگی به وجود می آید.
بعبارت ساده تر قاعدگی چهارده تا شانزده روز پس از تخمگذاری شروع می شود. باید دانست که گاهی اوقات قاعدگی بدون تخم گذاری و تخم گذاری بدون قاعدگی هم انجام میگیرد.

آیا خانمها در موقع آزاد کردن تخم چیزی احساس می کنند آیا میتوانند بفهمند در چه موقع تخم رسیده و آزاد می شود؟
بعضی از خانمها در اواسط ماههای قاعدگی احساس یک فشردگی و چنک شدن (Cramplike feeling) در قسمت تحتانی شکم کرده و یا لکه خونی در خود مشاهده میکنند. شاید این علائم با آزاد شدن تخم رابطه ای داشته باشد. معمولا خانمها از جریان آزاد شدن تخم اطلاعی نداشته و نمیدانند چه موقع تخم آزاد می شود.

تخم چه شکلی است؟
از لحاظ شکل و ساختمان تخم کاملا با اسپرماتوزوئید فرق دارد، تخم کروی شکل بوده و مانند اسپرماتوزوئید قدرت حرکت ندارد.
از اسپرماتوزوئید به مراتب بزرگتر بوده و در حدود ۳۰/۱اینچ است بطوریکه می توان آنرا با چشم مشاهده نمود. تخم از خارج بوسیله یک غشاء ژلاتینی پوشیده شده و داخل آن مملو از قطرات کوچک چربی است که به آن زرده تخم میگویند. در داخل یا کمی دورتر از مرکز تخم هسته قرار دارد که حامل کروموزوم و ژنهای مربوطه ایست که صفات مادری را منتقل می سازد.

آیا تخم انسان هم مانند تخم مرغ دارای زرده است؟
از نقطه نظر ساختمان عمومی تخم انسان شبیه تخم پرندگان بوده و تنها فرقی که دارد اینست که تخم انسان مانند تخم پرندگان آن پوسته سخت را نداشته و بمراتب کوچکتر بوده و اندازه تخم مربوط بمقدار ماده تغذیه ای موجود در آن است.
در پرندگان تخم پس از رسیدن خارج شده و برای تبدیل به جوجه احتیاجی نیست در بدن باقی بماند. تکامل جنینی پرندگان در خارج از بدن مادر انجام می گیرد بنابراین تا موقعیکه جنین از تخم خارج نشده لازم است از ماده مغذی تخم استفاده کند روی این اصل است که ماده مغذی تخم پرندگان زیادتر بوده و بزرگتر است. علاوه براین پوسته سختی هم برای محافظت جنین لازم دارد.
در انسان نحوه تکامل جنین کاملا متفاوت است یعنی پس از اتحاد تخم و اسپرماتوزوئید جنین برای مدت چندین ماه که در بدن مادر جایگزین بوده و مستقیما از او تغذیه کرده و احتیاجی نیست که ماده مغذی تخم انسان زیاد بوده و یا بزرگتر باشد.

پس از اینکه تخم از تخمدان خارج شد کجا میرود؟
از دو طرف رحم دو لوله جدا شده و به تخمدانها نزدیک می شوند. این لوله ها را به افتخار کاشف آن بنام (Fallopius) لوله های فالوپ می نامند. هر لوله در حدود پنج اینچ طول داشته و در وسط آن مجرای نازکی وجود دارد.
لوله های فالوپ در نزدیک تخمدان انشعاباتی پیدا کرده و هنگام تخمگذاری کاملا به آن نزدیک می شوند. تخم بمحض جدا شدن از تخمدان بوسیله لوله های فالوپ جذب شده و کم کم پیشرفت می کند تا بالاخره به رحم برسد.

اگر تخم بی حرکت است پس چطور خود را به رحم می رساند؟
تخم کاملا بی حرکت است ولی توسط دو نیرو به داخل رحم کشانده می شود. یکی انقباض عضلات خود لوله و دیگر مژکهای موجوده در داخل لوله که با حرکات ارتعاشی خود تخم را بداخل رحم حرکت می دهند.
این مژکها دائما بطرف داخل موج زده و باعث میشوند که تخم بداخل رحم هدایت شود. معمولا ۳-۴ روز طول میکشد تا تخم از لوله ها وارد رحم شود.
رحم عضوی است شبیه به گلابی که از طرفین به آن فشار آورده باشند. قسمت پهن آن که جسم رحم نام دارد در قسمت بالا و قسمت باریک یا گردن در قسمت پائین قرار گرفته است.
طول رحم در حدود ۵/۲ تا ۵/۳ اینچ و عرض آن ۲ تا ۵/۲ اینچ است. در خانمهایی که چند شکم زائیده باشند رحم بزرگتر بوده ، دیواره های رحم خیلی ضخیم و عضلانی است در مرکز آن حفره ایست که سه مجرا به آن باز می شود دو مجرا در بالا که رحم را به لوله های فالوپ متصل میکند و یکی هم در پائین که رحم را به مهبل متصل میکند.
داخل رحم از غشاء پر عروقی پوشیده شده است که در هر ماه تغییرات در هم و برهمی کرده و قاعدگی را به وجود می آورد. در همین حفره است که تخم پس از عبور از لوله ها وارد می شود.

تخم تا چه مدت در رحم باقی می ماند؟
تخم ممکن است از چند روز تا چند ماه باقی بماند و بستگی دارد به اینکه در موقع عبور از لوله ها با اسپرماتوزوئید جفت شده باشد یا نه. تخمی که بوسیله اسپرماتوزوئید گشنیده نشده باشد یا در داخل رحم از بین رفته و جذب می شود یا از قسمت تحتانی رحم بداخل مهبل و از آنجا به خارج می افتد. ولی تخم گشنیده شده خود را به دیواره رحم چسبانیده و برای مدت ۹ ماه در آنجا آشیانه می کند.
در طول این مدت متحمل تغییرات زیادی می شود تا بالاخره بصورت نوزاد کاملی خارج گردد.
رحم برای جنین حکم یک محیط رشد و نمو و تغذیه ای را دارد. محیطی است که در آنجا نه فقط جنین محافظت می شود بلکه تغذیه خود را نیز تامین می نماید.
همانطورکه قبلا بیان شد تخم حاوی مقدار خیلی کمی ماده غذایی است که در همان اوایل کار آن را مصرف می کند و مجبور است بعدا تغذیه خود را از منبع دیگری تأمین کند و برای این منظور از دستگاهی استفاده می کند. این دستگاه در محل اتصال تخم به رحم بوجود می آید.
در اواخر حاملگی موقعیکه جنین برای خروج آماده است رحم شروع به انقباض کرده و بچه را خارج میسازد.

اگر تخم گشنیده نشود آیا زن می تواند بفهمد چه موقع این تخم از بدنش خارج میشود؟
خیر، هنگام خروج تخم از بدن هیچ چیز حس نشده و زن به هیچ وجه به این موضوع واقف نیست. معمولا تخم قبل از خروج کاملا تجزیه می شود و در صورت تجزیه نشدن هم آنقدر کوچک است که نمی توان آنرا مشاهده نمود و تابحال هم نتوانسته اند در ترشحات مهبل تخم را پیدا کنند.

پس از اینکه آبستنی اتفاق افتاد آیا تخمدانها باز هم سلول تخم آزاد میکنند؟
خیر، به محض اینکه حاملگی شروع می شود عمل تخمگذاری نیز متوقف میشود. معمولا در دوران شیردهی نیز تخم آزاد نمیشود بنابراین قاعدگی هم وجود نخواهد داشت.