واکسن پنجگانه کودکان، محل تزریق

واکسن پنتاوالان یا پنجگانه سبب حفاظت کودک علیه ۵ بیماری تهدید کننده زندگی یعنی دیفتری ، سیاه سرفه، کزاز، هپاتیت ب و هموفیلوس انفلوانزا نوع ب می شود. هر چند دیفتری، کزاز و سیاه سرفه درواکسن سه گانه (ثلاث یاDTP)و هپاتیت ب قبلاً جزء برنامه جاری ایمنسازی کودکان بوده اند ولی واکسن هموفیلوس انفلوانزا نوع ب (Haemophilus Influenza type b"Hib")‌ جز جدید و پنجم است. به این ترکیب ۵ نوع واکسن با هم ، پنج گانه (پنتاوالان) می گویند.محل تزریق در ناحیه قدامی خارجی ران می باشد. از تزریق زیر جلدی باید اکیدا خودداری شود.
واکسن هموفیلوس انفلوانزا (Hib) از بیماری های خطرناک و کشنده ای که بوسیله هموفیلوس انفلوانزا نوع ب حاصل می شود مثل پنومونی(عفونت حاد و کشنده ی ریه) ، مننژیت(التهاب پرده های مغز) ، باکتریمی(عفونت و انتشار باکتری ها در خون)، تورم اپی گلوت (تورم و التهاب زبان کوچک و در نتیجه خفگی ) ، آرتریت سپتیک(عفونت چرکی مفصل) پیشگیری می کند. همچنین واکسن پنج گانه تعداد تزریق به کودک را کاهش می دهد و برعلیه پنج بیماری مذکور ایمنی ایجاد می کند .
براساس دستورالعمل ابلاغی معاونت بهداشت به مراکز بهداشتی درمانی سراسر کشور، واکسن پنج گانه جایگزین واکسنهای فعلی ثلاث (DTP) وهپاتیت ب در سنین ۲، ۴ و ۶ ماهگی در برنامه واکسیناسیون شده است. به علاوه دریافت واکسن هپاتیت ب بدو تولد طبق برنامه قبل ادامه خواهد داشت و زمان دریافت یادآور واکسن سه گانه (DTP) در ۱۸ ماهگی و ۶ سالگی همانند برنامه سابق ادامه خواهد یافت.
به این ترتیب واکسن پنتاوالان سبب حفاظت کودک علیه ۵ بیماری تهدید کننده زندگی یعنی دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب می شود.ادغام واکسن پنج گانه در برنامه توسعه ایمن سازی سبب ارتقای سلامت کودکان از طریق کاهش میزان بروز پنومونی و مننژیت های حاصله از هموفیلوس آنفلوانزا نوع (b Hib) خواهد شد و نیز تعداد تزریقات به آنها را کاهش خواهد داد.
نکات مهم که باید به خاطرداشته باشید
-واکسن پنج گانه جایگزین واکسنهای فعلی ثلاث (DTP) وهپاتیت ب در سنین ۲، ۴ و ۶ ماهگی در برنامه واکسیناسیون شده است .
- دریافت واکسن هپاتیت ب بدو تولد طبق برنامه قبل ادامه خواهد داشت.
- زمان دریافت یادآور واکسن سه گانه (DTP) در ۱۸ ماهگی و ۶ سالگی همانند برنامه سابق ادامه خواهد یافت.

هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب (Hib)چیست ؟ چه بیماری را موجب میشود ؟
هموفیلوس انفلوانزا نوع ب یک باکتری است که موجب عفونت های شدید مانند
- مننژیت باکتریایی - التهاب غشایی که نخاع ومغز را پوشانده ومحافظت می کند این بیماری بسیار خطرناک کشنده است .
- پنومونی - عفونت ریه ها
- سپتی سمی - انتشار باکتری بیماری زا در خون
- آرتریت سپتیک - عفونت چرکی مفصل
- التهاب اپی گلوت - التهاب اپی گلوت (ناحیه اطراف تارهای صوتی) و انسداد مجاری هوایی

آیا هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب (Hib)سبب بیماری آنفلوانزا می شود ؟
خیر، علیرغم تشابه اسمی، عامل بیماری آنفلوانزا یک ویروس به همین نام است ولیکن هموفیلوس آنفلوانزا یک باکتری است.و کلا کلمه ی آنفلوانزا به معنی انتشار وسیع،سریع و گسترده است.

چرا بیماری Hib یک مسئله بهداشت عمومی است ؟
بیماری Hib یک مسئله بهداشت عمومی است زیرا موجب بیماری شدیدی مانند پنومونی و مننژیت می شود که موجب بستری شدن کودک در بیمارستان یا مرگ میشود.

عفونت Hib چگونه گسترش می یابد ؟
باکتری هموفیلوس انفلوانزا ازطریق قطرات بزاق کودکی که سرفه یا عطسه می کند از یک کودک به کودک دیگر سرایت می کند . همچنین عفونت در بین کودکانی که اسباب بازی های مشترک وسایر لوازمی که به دهان می برند ، گسترش می یابد .

چه کسی مستعد ابتلا به عفونت است ؟ چه کسی بیشتر در خطر است ؟
هموفیلوس انفلوانزا بیشتر در کودکان زیر ۵ سال موجب بیماری می شود، کودکان ۱۸-۴ ماهه بیشتر در معرض خطرند. تا سن پنج سالگی، بیشتر کودکان آنتی بادی برعلیه بیماری ایجاد می کنند، بنابراین ایجاد بیماری شدید به علت هموفیلوس انفلوانزا نوع ب درکودکان بزرگتر وبالغین غیرمعمول است .

آیا آنتی بیوتیک ها برعلیه عفونت حاصله از هموفیلوس انفلوانزا موثرند؟
آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماری حاصله از هموفیلوس انفلوانزا استفاده می شوند، اما آنها همیشه موثر نیستند. هنوز با تجویزآنتی بیوتیک ها وبهترین مراقبت های پزشکی ، ۳ تا ۵درصد بیماران مننژیتی می میرند. بعضی از سویه های هموفیلوس انفلوانزا اکنون به آنتی بیوتیک ها مقاوم شده اند و درمان آنها هنوز خیلی سخت است.

چگونه میتوانیم از ابتلا به بیماری پیشگیری کنیم ؟
بیشتر انواع عفونت های هموفیلوس انفلوانزا را می توان فقط با واکسن پیشگیری کرد. بخش کوچکی از موارد را میتوان با دادن آنتی بیوتیک پیشگیرانه به اعضای خانواده کودک مبتلا محافظت کرد ولی در بهترین شرایط این موارد فقط ۲-۱ درصد موارد را شامل می شود .

محدودیت های واکسن هموفیلوس انفلوانزا چیست ؟
واکسن هموفیلوس انفلوانزا فقط ازابتلا به بیماری که توسط باکنری هموفیلوس انفلوانزا نوع ب ایجاد می شود ، محافظت می نماید. بدین معنی که بعد از ایمن سازی (دریافت هموفیلوس انفلوانزا) ، کودک ممکن است دچار پنومونی ، مننژیت یا انفلوانزا ناشی از سایر باکتریها یا ویروسها بشود .

چه کسانی باید با واکسن هموفیلوس انفلوانزا ایمن سازی شوند ؟
بطور کلی، همه کودکان باید واکسن هموفیلوس انفلوانزا را در قالب واکسن پنج گانه به عنوان قسمتی از برنامه جاری ایمن سازی شان دریافت کنند.

چند نوبت واکسن پنج گانه و در چه سنی باید تزریق شود؟
سه نوبت باید دریافت گردد. نوبت اول پنج گانه در ۲ ماهگی دریافت می گردد . دومین و سومین نوبت واکسن پنج گانه بترتیب در ۴ و۶ ماهگی دریافت گردند . برای هموفیوس آنفلوانزا دز یاداور در برنامه ایمنسازی توصیه نشده است. ولی یادآور های واکسن سه گانه همانند قبل تجویز خواهند شد.

چرا واکسن هموفیلوس انفلوانزا به عنوان واکسن پنج گانه دریافت می شود و نه بصورت مجزا ؟
برنامه دریافت واکسنهای سه گانه ، هپاتیت ب و هموفیلوس انفلوانزا مشابه است. بنابراین اگر این سه واکسن بصورت مجزا دریافت شوند کودک سه تزریق در یک زمان خواهد داشت. دریافت واکسن بصورت پنج گانه تعداد تزریق را کاهش خواهد داد .

تا چه سنی واکسن پنج گانه را میتوان تجویزکرد؟

واکسن پنج گانه را می توان به کودکان ۲ تا ۵۹ ماهه تجویز کرد .

اگر کودکی در سنین ۱۲ تا ۵۹ ماهگی مراجعه نماید و تا به حال هیچ دزی از واکسن نگرفته باشد، چگونه باید واکسن پنج گانه را دریافت کند؟
در اولین مراجعه واکسن پنتاوالان تجویز می شود. یک ماه بعد از اولین مراجعه، واکسن ثلاث و هپاتیت ب تجویز شده ، سه ماه پس از مراجعه دوم (چهار ماه پس از مراجعه اول ) مجدداواکسن ثلاث و هپاتیت ب تجویز می شود. تجویز واکسن های MMR ، فلج اطفال و هم چنین دزهای یادآور ثلاث و فلج اطفال مطابق برنامه و راهنمای جاری ایمن سازی خواهد بود.

واکسن پنتاوالان چه اثرات جانبی (واکنش هایی) دارد ؟
دریافت واکسن پنج گانه موجب واکنشهای شدید نمی گردد، اگرچه همانند واکسن سه گانه، قرمزی ، تورم ، درد محل تزریق و تب ممکن است رخ دهد. این علائم معمولاً همان روز دریافت واکسن بروز می کنند و یک تا سه روز بعد از بین میروند. برای تسکین این علایم همانند واکسن سه گانه اقدام می شود.
آیا دلایلی برای منع دریافت واکسن پنتاوالان وجود دارد ؟
اگرچه واکنش شدید خطرناک بعد از دریافت واکسن پنج گانه بسیار نادر است ولی همانند واکسن سه گانه، چنانچه یک کودک در نوبتهای قبلی دچار واکنش حساسیتی شدیدی شده باشد، نباید دز بعدی را دریافت کند. در مواردیکه کودک بدلیل بروز عوارض منتسب به جزء سیاه سرفه، منع دریافت دزهای بعدی این واکسن را دارد نوبت های بعدی با واکسن های توام خردسال، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفلوانزا Hib به صورت جداگانه و با همان توالی زمانی خواهد بود.

آیا واکسن پنتاوالان برای کودکان با نقایص سیستم ایمنی قابل تجویز است؟
بله، واکسن پنج گانه در این کودکان همانند کودکان معمول، قابل استفاده است.

واکسن پنج گانه به چه اشکالی در دسترس است ؟
واکسن پنج گانه به دو شکل مختلف مایع و لیوفلیزه وجوددارد. بدلیل سهولت استفاده و اجرا، در کشور فقط از نوع تمام مایع واکسن استفاده می شود. ویال های ۱۰ دزی را به شرط رعایت دستورالعمل مشابه واکسن سه گانه، می توان تا یک ماه پس از اولین استفاده، مورد استفاده قرار داد. درج تاریخ اولین استفاده از ویال ۱۰ دزی بر روی ویال واکسن الزامی است.

حقایق کلیدی در مورد هموفیلوس انفلوانزا
هرسال بیش از ۳۷۰ هزار کودک زیر ۵ سال در دنیا به علت ابتلا به هموفیلوس انفلوانزا می میرند .
کودکانیکه بعد از ابتلا به بیماری زنده می مانند اغلب بطور دائم فلج می شوند یا ناشنوا شده یا دچار آسیب های مغزی می شوند .
واکسن هموفیلوس می تواند از بیش از یک سوم موارد پنومونی و۹۰درصد مننژیتهموفیلوسی پیشگیری کند .
واکسن پنج گانه از ۵ عامل بالقوه کشنده: دیفتری - کزاز - سیاه سرفه - هپاتیت ب و هموفیلوس انفلوانزا پیشگیری می کند.
دریافت واکسن پنج گانه تعداد تزریق ها به کودک را کاهش می دهد .

بعضی اطلاعات آماری راجع به واکسیناسیون در ایران
یمنسازی یکی از شناخته شده ترین وموثرترین روش پیشگیری از بیماریهای دوران کودکی است . در ۳۰ سال گذشته پس از آغاز برنامه توسعه ایمن سازی (EPI)، دستاوردهای مهمی در جهت پیشگیری و کنترل بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن و ارتقای سلامت کودکان در کشورمان حاصل شده است . در حال حاضر کلیه کودکان کشور علیه بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه، کزاز فلج اطفال ، سرخک ، سرخجه، اوریون، سل و هپاتیت B واکسینه می شوند. بیماریهای سرخک، سرخجه مادرزادی، کزاز نوزادی درمرحله حذف قرار دارند، ۱۴ سال است که کشور عاری از بیماری فلج اطفال است و بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه و اوریون کنترل شده اند. میزان حاملین مزمن هپاتیت B از بیش از ۳ درصد در سال ۱۳۷۰ به کمتر از ۲ درصد کاهش یافته است. کلیدی ترین استراتژی برای دستیابی به دستاوردهای مذکور، پوشش بالای ایمن سازی جاری کودکان و سایر گروههای هدف است که در سطوح شهرستانی و کشوری بالای ۹۵ درصد بوده است. ادغام واکسن پنج گانه (پنتاوالان) در برنامه توسعه ایمن سازی سبب ارتقای سلامت کودکان از طریق کاهش میزان بروز پنومونی ومننژیت های حاصله از هموفیلوس انفلوانزا نوع ب (Hib) خواهد شد.