بهداشت تغذیه با شیر خشک، چگونه رعایت شود؟

اگر ترجیح می‌دهید کودکتان را با بطری تغذیه کنید، دو امتیاز عمده نسبت به تغذیه کودک با شیر مادر دارید:
- یکی این‌که لازم نیست تغذیه کودک را به تنهایی انجام دهید، و همسرتان نیز می‌تواند سهمی در این کار داشته باشد.
- دوم این‌که می‌توانید ببینید کودکتان چه‌قدر شیر می‌خورد.
عیب بزرگ این انتخاب آن است که باید در مورد حفاظت کودکتان از میکروب‌هایی که ممکن است موجب ناراحتی‌های گوارشی یا اسهال شوند بسیار مراقب باشید.
همچنین باید مانع تولید شیر در بدن خودتان نیز بشوید.
اگر به این دلیل تصمیم به تغذیه با بطری گرفته‌اید که تصور می‌کردید شیر خودتان کافی نخواهد بود، تعجب خواهید کرد که پس از رفتن به سراغ تغذیه با بطری، چه‌قدر سینه‌های‌تان پر و ناراحت به نظر می‌رسد.
رابط بهداشت به دقت بر میزان افزایش وزن کودکی که با بطری تغذیه می‌شود نظارت می‌کند. اگر سرعت وزن‌گیری کودک بیش از حد طبیعی باشد، شاید به این دلیل است که بیش از اندازه به کودکتان شیر می‌دهید.
همیشه هنگام تهیه شیر کودک، از دستورالعمل‌های بسته شیر خشک به دقت پیروی کنید، زیرا غلظت زیاد شیر خشک برای کودک مضر است.

وسایل لازم برای تغذیه با بطری
برای کودکی که به‌طور کامل با بطری تغذیه می‌شود، حداقل هشت بطری بزرگ (۲۵۰ میلی لیتری) لازم است. همیشه تعدادی سر شیشه اضافی داشته باشید و آن‌ها را در یک ظرف استریل آماده نگه دارید تا هر وقت یک سر شیشه مسدود شد، از یکی دیگر استفاده کنید.
بعضی بطری‌ها دارای آستر پلاستیکی داخلی یک بار مصرف هستند که مقدار هوایی را که کودک همراه با شیر می‌بلعد کاهش می‌دهد. این کیسه پلاستیکی هر بار که کودک شیر را مک می‌زند جمع می‌شود. بنابراین پستانک سر شیشه جمع نمی‌شود و جریان شیر را مسدود نمی‌کند.

پیش‌گیری از ناراحتی گوارشی کودک
با اقدامات احتیاطی ذیل قاعدتاً خواهید توانست کودکتان را در قبال میکروب‌های مولد ناراحتی گوارشی محافظت کنید:
- همه وسایل تغذیه کودک را قبل از استفاده استریل کنید، حتی اگر کاملاً نو باشند.
- اگر یخچال ندارید، هر وعده غذا را فقط در زمان لزوم آماده کنید.
- اگر کودک شما بطری شیر خود را در یک وعده تمام نکرد، بقیه شیر را دور بریزید. آن را برای وعده بعدی نگه ندارید، زیرا بزاق کودک آن را آلوده کرده است.
- اگر شیر را برای کودک گرم کردید و او نخورد، حتی اگر اصلاً کودک آن را لمس نکرده است دور بریزید، زیرا گرم کردن شیر به رشد میکروب‌ها کمک می‌کند.
- بطری‌های شیر آماده را داخل خود یخچال بگذارید و نه در درب یخچال، زیرا سردکنندگی در قسمت درب کمتر است. بیش از ۲۴ نیز ساعت نگه ندارید.
- بطری‌ها را تا زمان احتیاج، در محلول استریل کننده نگه دارید (تا ۲۴ ساعت مؤثر است). در این صورت میکروب‌های موجود در هوا نمی‌توانند آن‌ها را آلوده کنند. پس از حداقل زمان استریل‌سازی، سر شیشه‌ها را از محلول خارج کنید. روی کاغذ خشک‌کن بگذارید تا خشک شوند و سپس در یک ظرف استریل نگه‌داری کنید.
- وسایل استریل شده را روی آب‌چکان آشپزخانه یا با پارچه خشک نکنید. آن‌ها را روی کاغذ خشک کن بگذارید تا خشک شوند و چاقو را با کاغذ خشک‌کن خشک کنید.
- قبل از دست زدن به وسایل استریل شده، دست‌های‌تان را بشویید.

رعایت بهداشت شیر خشک و استرلیزه کردن ظروف نوزاد
شیر خشک ، هرگاه گرم باشد یا به مدت طولانی در دمای اتاق نگهداری شود، محیطی بسیار مطلوب برای رشد باکتری‌هایی است که موجب اسهال و استفراغ می‌شوند. اسهال و استفراغ هر چند در کودکان سنین بالاتر چندان خطرناک نیست، اما برای نوزاد کشنده است.
قبل از پر کردن شیشه کودک، دقت کنید که دست‌های‌تان کاملاً تمیز باشد.
حداقل تا شش ماهگی کودک، بطری و هر چیزی را که با آن تماس می‌یابد با جوشاندن یا استفاده از «قرص‌های شیمیایی» استریل کنید.
همچنین می‌توانید دستگاه «استریل کننده بخار» یا «مایکروویو» که به صورت خاص برای استریل کردن بطری طراحی می‌شود تهیه کنید.
قبل از استرلیزه کردن شیشه‌ها باید آن‌ها را همراه با سرشیشه‌ها و درهای محافظشان خوب تمیز کرد.
- لازم است شیشه‌ها را با شیشه شوی، آب ولرم و ماده تمیز کننده و سپس با آب فراوان بشویید. ‌(از به کار بردن مایع ظرف‌شویی خودداری کنید)
- سرشیشه‌ها را مانند انگشت‌های دست‌کش برگردانید و تمیز بشویید و مطمئن شوید که سوراخ‌های آن‌ها نگرفته باشد.
احتیاط لازم: هنگامی که شیر خوردن تمام شد، شیشه را با آب بشویید و سپس از آب پر کنید. سرشیشه و محافظ آن را نیز با آب بشویید وگرنه ممکن است شیر در شیشه خشک شود و بچسبد و بعداً برای تمیز کردن آن دچار دردسر شوید.

مراقبت از سر شیشه‌ها
کودک شما فقط در صورتی می‌تواند راحت و آسوده شیر بخورد که سر شیشه امکان مک زدن شیر با سرعت مناسب را برای او فراهم سازد. اگر شیشه را سر و ته بگیرید، باید دو یا سه قطره شیر در هر ثانیه بیرون بریزد.
اگر سوراخ سرشیشه کوچک‌تر از حد لازم باشد، کودک از تلاش برای مک زدن شیر خسته و سرخورده می‌شود. اگر هم سوراخ سرشیشه بزرگ‌تر از حد لازم باشد، خروج شیر به صورت ناگهانی انجام می‌شود.
سرشیشه به مرور زمان خراب می‌شود و سوراخ آن مسدود می‌شود. همیشه تعدادی سرشیشه اضافی استریل شده در یک شیشه نگه دارید تا در زمان لازم بتوانید فوراً استفاده کنید. اگر سوراخ سرشیشه بزرگ شد آن را دور بیندازید. اگر سوراخ کوچک باشد می‌شود با سنجاق آن را بزرگ کرد. پس از بزرگ کردن، دوباره سرعت جریان شیر را نگاه کنید.

استرلیزه کردن شیشه‌ها با آب گرم
شیشه‌های تمیز را پر آب کنید، سرشیشه‌ها و محافظ‌های‌شان را بگذارید، سپس این شیشه‌ها را در ظرفی که مخصوص جوشاندن آب (استرلیزه کردن) در نظر گرفته‌اید قرار دهید. ظرف را پر آب کنید و بگذارید تا ۲۰ دقیقه بجوشد. پس از این عمل آن‌ها را از ظرف خارج نکنید، بگذارید در آن بمانند. هر بار که برای شیر دادن، احتیاج به شیشه‌ای داشتید از آن استفاده کنید. برای برداشتن آن‌ها سعی کنید دست‌های‌تان تمیز باشد و همیشه از گردن شیشه بگیرید نه از سر آن. می‌توانید از انبرک برای برداشتن آن‌ها استفاده کنید.

استرلیزه کردن شیشه‌ها با آب سرد
امروزه اغلب از روش استرلیزه کردن با آب سرد استفاده می‌کنند. زیرا به اندازه آب گرم مورد اطمینان است با این تفاوت که طرز عمل آن راحت‌تر است. ظروف مخصوص استرلیزه کردن را انتخاب کنید، ماده مخصوص این کار را که به صورت مایع و یا قرص است از داروخانه بخرید. ظرف را از آب پر کنید و ماده مخصوص را با آن مخلوط کنید. شیشه‌ها را در آب بگذارید و در ظرف را حداقل بین ۱ تا ۵/۱ ساعت ببندید. بدین ترتیب شیشه‌ها ضدعفونی می‌شوند. برای استفاده، آن‌ها را از ظرف درآورید و زیر آب بگیرید. جزئیات عمل ضدعفونی کردن ممکن است با مواد مختلف فرق بکند ولی اساس آن یکی است.

ضدعفونی کردن دیگر ظروف نوزاد
همان‌طور که توجه کردید شیشه‌های کودک را باید استرلیزه کرد. اما برای خوردن دیگر غذاها نظیر آب پرتقال، چگونه باید عمل کرد؟ آیا لازم است همه وسایل از قبیل کاردی که با آن پرتقال را نصف می‌کنیم، دستگاه آب‌میوه‌گیری، قاشقی که با آن آب پرتقال را می‌خورد همه را ضدعفونی کرد؟
کافی است که تمام این وسایل را در آب استرلیزه شده که حداقل ۲۰ دقیقه جوشیده است قرار دهید و سپس آن‌ها را با دستمالی که مخصوص این کار است خشک کنید.
به‌طور کلی مادر باید ضرورت و محدوده استرلیزه کردن را بفهمد، یعنی که استرلیزه کردن تا آن‌جا لازم است که به صورت وسواس در نیاید. از طرف دیگر استرلیزه کردن باید با احتیاط‌هایی همراه باشد. زیرا در غیر این صورت کار بیهوده‌ای می‌باشد. مثلاً مادر قبل از تهیه غذای فرزندش می‌بایست دست‌ها را بشوید و زیر ناخن‌ها را تمیز کند. وسایل کودک باید فقط مخصوص وی باشند و در جایی تمیز و دور از گرد و غبار نگه‌داری شوند. روی آن‌ها با دستمالی تمیز که مرتب عوض می‌گردد پوشانده شود.
هر چیزی که امکان آلودگی آن فراوان است، باید همیشه استرلیزه گردد، نظیر شیشه شیر. با این اوصاف، از وقتی کودک شروع به خوردن غذا با قاشق می‌کند، دیگر استرلیزه کردن شیشه‌های وی ضرورتی ندارد. کافی است آن‌ها را در آب جوش قرار دهید و به دقت با آب بشویید.

استفاده از ماشین ظرف‌شویی
راهی مؤثر برای شست‌وشوی وسایل تغذیه کودک، استفاده از ماشین ظرف‌شویی است، مشروط به این‌که مرحله خشک کردن با حرارت نیز انجام شود. این حرارت معمولاً برای کشتن میکروب‌ها کافی است. اما مراقب باشید، شاید لازم باشد که سرشیشه‌ها را جداگانه روی اجاق بجوشانید زیرا ماشین ظرف‌شویی ممکن است آن‌ها را تبدیل به توده‌ای چسبناک و بی‌استفاده کند.
سرشیشه‌های قابل شست‌وشو با ماشین باید در قسمت قاشق و چنگال به صورت سر بالا قرار داده شوند.

شست‌وشو با دست
۱- همه بطری‌ها، سرشیشه‌ها، درپوش‌ها، حلقه‌ها، قیف، قاشق، و چاقو را پس از آب‌کشی در آب و صابون داغ بریزید و به دقت بشویید.
۲- داخل بطری‌ها را با برس مخصوص بطری بسایید تا بقایای شیر پاک شود. دقت کنید که دور گردن بطری و محل پیچیده شدن درپوش را نیز با دقت بسایید.
۳- شیر خشک دلمه بسته را می‌توان با ساییدن مقداری نمک در داخل سر شیشه پاک کرد. اما اگر این کار را کردید حتماً آن را خوب با آب بشویید تا نمک کاملاً شسته شود.
۴- حتماً بطری‌ها، سرشیشه‌ها و دیگر وسایل را به‌طور کامل زیر آب جاری آب بکشید. برای تمیز کردن سوراخ سرشیشه از سنجاق استفاده کنید.