علایم میکروسفالی در نوزادان، چیست و چه درمانی دارد؟
میکروسفالی (Microcephaly) چیست و چه علایمی دارد؟ چگونه می‌توان از ایجاد شدن چنین عارضه‌ای در نوزاد جلوگیری کرد؟
میکروسفالی (Microcephaly) چیست و چه علایمی دارد؟ چگونه می‌توان از ایجاد شدن چنین عارضه‌ای در نوزاد جلوگیری کرد و اگر نوزاد به میکروسفالی دچار شد چه کاری برایش می‌توان انجام داد؟ در این مقاله به این پرسش‌ها و سایر ابهاماتی که در این زمینه وجود دارد پاسخ داده می‌شود.
میکروسفالی چیست؟
میکروسفالی (Microcephaly) را یک نوع اختلال رشدی عصبی می‌دانند که در آن سر (مغز) بیمار کوچک است. نوزادان مبتلا به این اختلال مغزشان رشد کافی نمی‌کند و همین منجر به بروز معلولیت گسترده و ناتوانی‌های فراوان می‌شود. در واقع در این اختلال بافت مغز به طور غیرعادی کوچک می‌شود. این بیماری نادر است و در هر ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد ۱ مورد اتفاق می‌افتد.
علائم میکروسفالی نوزاد
مهمترین علامت میکروسفالی کوچک بودن سر نوزاد است که از طریق اندازه‌گیری دور سر و مقایسه اندازه دور سر نوزاد با اندازه دور سر مربوط به نمودار رشدش مشخص می‌شود. اگرچه بعضی از نوزادان با سر کوچک متولد می‌شوند، اما اندازه‌ی سر کودکان مبتلا به این بیماری بسیار کوچکتر از حد متوسط است و حتی ممکن است کوچکتر از اولین صدک یک گروه سنی باشد. علائم شایع دیگری که در مبتلایان به این بیماری دیده شده عبارتند از:
-پیشانی با شیب وارونه که نشان دهنده نوع شدید آن است.
-گریه با صدای بلند، تغذیه ضعیف، تشنج، افزایش حرکت دست‌ها وپا‌ها (اسپاستیسیتی)، فعالیت بیش از حد، تاخیر تکاملی و عقب ماندگی ذهنی.
-کودکان مبتلا به میکروسفالی با افزایش سن صورتشان رشد می‌کند، ولی جمجمه‌شان رشد نمی‌کند. همین این بیماری باعث می‌شود صورت بزرگ و نامتناسب و پیشانی عقب رفته‌ای داشته باشند.
-به همین ترتیب ممکن است سایر قسمت‌های بدن نیز کوچکتر از حد معمول باشند.
تشخیص میکروسفالی
این بیماری در شکم مادر هم قابل تشخیص است به شرط اینکه تفاوت سر جنین با اندازه‌ای که باید داشته باشد زیاد باشد. البته اکثر مواقع این مشکل زودتر از سونوگرافی سه ماهه سوم مشخص نمی‌شود.
در اکثر موارد بیماری را بعد از تولد تشخیص می‌دهند. گاهی بیماری حتی پس از گذشتن مدتی پس از تولد نوزاد خودش را نشان می‌دهد.
روند تشخیص میکروسفالی به این صورت است که پس از آزمایش فیزیکی و ارزیابی محیط دور سر، سابقه پزشکی خانوادگی و اندازه سر والدین را می‌سنجند و نمودار رشد سر در طول زمان را تهیه می‌کنند.
پزشکان نیز می‌توانند برای ارزیابی وجود یا دلیل تاخیر در رشد از سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، MRI (تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی) یا آزمایش خون استفاده نمایند. سی تی اسکن و MRI نیز اطلاعاتی در خصوص وجود عفونت در رحم که ممکن است باعث تغییرات ساختاری مغز شده باشد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
درمان میکروسفالی
متاسفانه در حال حاضر درمان یا دارویی برای این بیماری وجود ندارد و پزشکان بیشتر در تلاش هستند از تاثیرات کوچک بودن جمجمه و رشد نکردن مغز بر زندگی کودک بکاهند و بیماری یا عوارض توام با آن مثل تشنج را کنترل کنند.
اگر نوزاد، مبتلا به میکروسفالی خفیف باشد، معمولا به آزمایش‌های معمولی نیاز دارد. اما مواردی که به نوع وخیم‌تر این بیماری دچار هستند، نیازمند کمک پزشکی بیشتری هستند تا توانایی‌های جسمی و فکری شان مانند گفتار تقویت شود و فیزیوتراپی و کار درمانی در بالا‌ترین سطح انجام شود.
عارضه‌ای به نام کرانیوسینوستوز هم وجود دارد که می‌تواند باعث میکروسفالی شود. در این بیماری، مفاصل بین استخوان‌های جمجمه کودک پیش از موعد مقرر به هم جوش می‌خورد و از رشد مناسب مغز جلوگیری می‌کند، اما این عارضه معمولا با عمل جراحی قابل تغییر است و به شکل گیری مجدد جمجمه کمک می‌کند.
عوارض میکروسفالی
میکروسفالی اکثر اوقات با درجاتی از عقب ماندگی ذهنی همراه است البته در ۱۵ درصد موارد کودک هوش طبیعی دارد. در حقیقت این کودکان با احتمال بیشتری، تأخیر رشد و اختلالات یادگیری را تجربه می‌کنند. آمار‌ها نشان می‌دهند حدود ۴۰ درصد کودکان مبتلا به این اختلال دچار بیماری صرع، ۲۰ درصد آن‌ها دچار فلج مغزی، ۵۰ درصد دچار افت ذهنی و ۲۰ تا ۵۰ درصد دچار مشکلات بینایی و شنوایی هستند. به جز این‌ها از دیگر عوارض این بیماری می‌توان تشنج، بیش فعالی، نابهنجاری در چهره، اختلالات تعادلی و حرکتی، کوتاهی قد و مشکلات تغذیه‌ای را نام برد.
عوامل موثر در ایجاد میکروسفالی و پیشگیری
-این بیماری در بسیاری از موارد ژنتیکی است. این مساله خصوصا در ازدواج‌های فامیلی در خانواده‌هایی که بیمار مبتلا به میکروسفالی داشته‌اند نمود پیدا می‌کند. پس اولین اقدام پیشگیرانه در مورد ازدواج‌های فامیلی مشاوره ژنتیکی است. البته در صورت بارداری پس از ۳۵ سالگی و سابقه سقط جنین هم بهتر است مشاوره صورت بگیرد. این اقدام خصوصا در صورتی که والدین قبلا صاحب یک فرزند مبتلا به میکروسفالی شده‌اند حیاتی است و چنین والدینی حتما باید پیگیری دقیق انجام دهند.
میکروسفالی چیست؟
-در موارد غیر ژنتیکی، زمانی که نوزاد هنوز در شکم مادر است، عواملی، چون عفونت‌های ویروسی ناشی از سرخجه، آبله مرغان و یا ویروس زیکا (ویروسی که از طریق پشه خاصی منتقل می‌شود) و عفونت‌های انگلی مانند سیتومگالو یا توکسوپلاسموز را در بروز میکروسفالی موثر دانسته‌اند. پس بهتر است مادر در دوران بارداری از خودش به خوبی مراقبت کرده و بهداشت را رعایت کند تا به این ویروس‌ها و عفونت‌ها دچار نشود.
-وجود موادی مانند سرب، الکل و دارو‌های خاص در رژیم غذایی مادر نیز به ایجاد این عارضه دامن می‌زند. حتی عدم دریافت مواد غذایی کافی در شکم مادر خطرناک است و می‌تواند زمینه ساز میکروسفالی باشد. پس مادر باید در رژیم غذایی خود دقت کند و در مصرف دارو‌ها هم بدون مشورت پزشک عمل نکند.
-حتی پس از تولد نوزاد سکته نوزاد، خونریزی مغزی نوزاد، بروز اختلالات مغزی و نخاعی و هر آسیب به مغز نوزاد پس از تولد، احتمال ابتلا کودک به این بیماری را بالا می‌برد. پس باید از نوزاد بسیار دقیق مراقبت کرد.
-از دیگر عوامل موثر در ایجاد میکروسفالی که کمتر قابل کنترل هستند کم اکسیژنی مغزی (کاهش انتقال اکسیژن به مغز جنین) و فنیل کتونوری کنترل نشده‌ی مادر (PKU) است که به موجب این نقص مادرزادی، بدن نوزاد نمی‌تواند آمینواسید خاصی را تفکیک کند.
سخن آخر
همیشه پیشگیری عواقب و عوارض کمتری دارد تا درمان! والدینی که در خانواده‌شان سابقه چنین عارضه‌ای هست بهتر است بدون مشورت با متخصص دست به اقدام خودسرانه نزنند. والدینی که زمینه ژنتیکی ندارند و ازین بابت خیالشان راحت است باید تلاش کنند بیشترین مراقبت را در زمان بارداری اعمال کنند و مادر از تمامی عوامل موثر دور نگه داشته شود. خیلی از خانواده‌ها ابتلا مادران باردار به عفونت‌های ویروسی را ساده می‌گیرند و آن را یک مریضی ساده می‌نامند در حالیکه حتی اگر بدن مادر بتواند به خوبی از پس مریضی بر بیاید این نوزاد ظریف و کوچک باید عواقب بی‌دقتی و ساده انگاری دیگران را تا آخر عمر پس بدهد.
میکروسفالی چیست؟
میکروسفالی (Microcephaly) را یک نوع اختلال رشدی عصبی می‌دانند که در آن سر (مغز) بیمار کوچک است. نوزادان مبتلا به این اختلال مغزشان رشد کافی نمی‌کند و همین منجر به بروز معلولیت گسترده و ناتوانی‌های فراوان می‌شود. در واقع در این اختلال بافت مغز به طور غیرعادی کوچک می‌شود. این بیماری نادر است و در هر ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد ۱ مورد اتفاق می‌افتد.
علائم میکروسفالی نوزاد
مهمترین علامت میکروسفالی کوچک بودن سر نوزاد است که از طریق اندازه‌گیری دور سر و مقایسه اندازه دور سر نوزاد با اندازه دور سر مربوط به نمودار رشدش مشخص می‌شود. اگرچه بعضی از نوزادان با سر کوچک متولد می‌شوند، اما اندازه‌ی سر کودکان مبتلا به این بیماری بسیار کوچکتر از حد متوسط است و حتی ممکن است کوچکتر از اولین صدک یک گروه سنی باشد. علائم شایع دیگری که در مبتلایان به این بیماری دیده شده عبارتند از:
-پیشانی با شیب وارونه که نشان دهنده نوع شدید آن است.
-گریه با صدای بلند، تغذیه ضعیف، تشنج، افزایش حرکت دست‌ها وپا‌ها (اسپاستیسیتی)، فعالیت بیش از حد، تاخیر تکاملی و عقب ماندگی ذهنی.
-کودکان مبتلا به میکروسفالی با افزایش سن صورتشان رشد می‌کند، ولی جمجمه‌شان رشد نمی‌کند. همین این بیماری باعث می‌شود صورت بزرگ و نامتناسب و پیشانی عقب رفته‌ای داشته باشند.
-به همین ترتیب ممکن است سایر قسمت‌های بدن نیز کوچکتر از حد معمول باشند.
تشخیص میکروسفالی
این بیماری در شکم مادر هم قابل تشخیص است به شرط اینکه تفاوت سر جنین با اندازه‌ای که باید داشته باشد زیاد باشد. البته اکثر مواقع این مشکل زودتر از سونوگرافی سه ماهه سوم مشخص نمی‌شود.
در اکثر موارد بیماری را بعد از تولد تشخیص می‌دهند. گاهی بیماری حتی پس از گذشتن مدتی پس از تولد نوزاد خودش را نشان می‌دهد.
روند تشخیص میکروسفالی به این صورت است که پس از آزمایش فیزیکی و ارزیابی محیط دور سر، سابقه پزشکی خانوادگی و اندازه سر والدین را می‌سنجند و نمودار رشد سر در طول زمان را تهیه می‌کنند.
پزشکان نیز می‌توانند برای ارزیابی وجود یا دلیل تاخیر در رشد از سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، MRI (تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی) یا آزمایش خون استفاده نمایند. سی تی اسکن و MRI نیز اطلاعاتی در خصوص وجود عفونت در رحم که ممکن است باعث تغییرات ساختاری مغز شده باشد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
درمان میکروسفالی
متاسفانه در حال حاضر درمان یا دارویی برای این بیماری وجود ندارد و پزشکان بیشتر در تلاش هستند از تاثیرات کوچک بودن جمجمه و رشد نکردن مغز بر زندگی کودک بکاهند و بیماری یا عوارض توام با آن مثل تشنج را کنترل کنند.
اگر نوزاد، مبتلا به میکروسفالی خفیف باشد، معمولا به آزمایش‌های معمولی نیاز دارد. اما مواردی که به نوع وخیم‌تر این بیماری دچار هستند، نیازمند کمک پزشکی بیشتری هستند تا توانایی‌های جسمی و فکری شان مانند گفتار تقویت شود و فیزیوتراپی و کار درمانی در بالا‌ترین سطح انجام شود.
عارضه‌ای به نام کرانیوسینوستوز هم وجود دارد که می‌تواند باعث میکروسفالی شود. در این بیماری، مفاصل بین استخوان‌های جمجمه کودک پیش از موعد مقرر به هم جوش می‌خورد و از رشد مناسب مغز جلوگیری می‌کند، اما این عارضه معمولا با عمل جراحی قابل تغییر است و به شکل گیری مجدد جمجمه کمک می‌کند.
عوارض میکروسفالی
میکروسفالی اکثر اوقات با درجاتی از عقب ماندگی ذهنی همراه است البته در ۱۵ درصد موارد کودک هوش طبیعی دارد. در حقیقت این کودکان با احتمال بیشتری، تأخیر رشد و اختلالات یادگیری را تجربه می‌کنند. آمار‌ها نشان می‌دهند حدود ۴۰ درصد کودکان مبتلا به این اختلال دچار بیماری صرع، ۲۰ درصد آن‌ها دچار فلج مغزی، ۵۰ درصد دچار افت ذهنی و ۲۰ تا ۵۰ درصد دچار مشکلات بینایی و شنوایی هستند. به جز این‌ها از دیگر عوارض این بیماری می‌توان تشنج، بیش فعالی، نابهنجاری در چهره، اختلالات تعادلی و حرکتی، کوتاهی قد و مشکلات تغذیه‌ای را نام برد.
عوامل موثر در ایجاد میکروسفالی و پیشگیری
-این بیماری در بسیاری از موارد ژنتیکی است. این مساله خصوصا در ازدواج‌های فامیلی در خانواده‌هایی که بیمار مبتلا به میکروسفالی داشته‌اند نمود پیدا می‌کند. پس اولین اقدام پیشگیرانه در مورد ازدواج‌های فامیلی مشاوره ژنتیکی است. البته در صورت بارداری پس از ۳۵ سالگی و سابقه سقط جنین هم بهتر است مشاوره صورت بگیرد. این اقدام خصوصا در صورتی که والدین قبلا صاحب یک فرزند مبتلا به میکروسفالی شده‌اند حیاتی است و چنین والدینی حتما باید پیگیری دقیق انجام دهند.
میکروسفالی چیست؟
-در موارد غیر ژنتیکی، زمانی که نوزاد هنوز در شکم مادر است، عواملی، چون عفونت‌های ویروسی ناشی از سرخجه، آبله مرغان و یا ویروس زیکا (ویروسی که از طریق پشه خاصی منتقل می‌شود) و عفونت‌های انگلی مانند سیتومگالو یا توکسوپلاسموز را در بروز میکروسفالی موثر دانسته‌اند. پس بهتر است مادر در دوران بارداری از خودش به خوبی مراقبت کرده و بهداشت را رعایت کند تا به این ویروس‌ها و عفونت‌ها دچار نشود.
-وجود موادی مانند سرب، الکل و دارو‌های خاص در رژیم غذایی مادر نیز به ایجاد این عارضه دامن می‌زند. حتی عدم دریافت مواد غذایی کافی در شکم مادر خطرناک است و می‌تواند زمینه ساز میکروسفالی باشد. پس مادر باید در رژیم غذایی خود دقت کند و در مصرف دارو‌ها هم بدون مشورت پزشک عمل نکند.
-حتی پس از تولد نوزاد سکته نوزاد، خونریزی مغزی نوزاد، بروز اختلالات مغزی و نخاعی و هر آسیب به مغز نوزاد پس از تولد، احتمال ابتلا کودک به این بیماری را بالا می‌برد. پس باید از نوزاد بسیار دقیق مراقبت کرد.
-از دیگر عوامل موثر در ایجاد میکروسفالی که کمتر قابل کنترل هستند کم اکسیژنی مغزی (کاهش انتقال اکسیژن به مغز جنین) و فنیل کتونوری کنترل نشده‌ی مادر (PKU) است که به موجب این نقص مادرزادی، بدن نوزاد نمی‌تواند آمینواسید خاصی را تفکیک کند.
سخن آخر
همیشه پیشگیری عواقب و عوارض کمتری دارد تا درمان! والدینی که در خانواده‌شان سابقه چنین عارضه‌ای هست بهتر است بدون مشورت با متخصص دست به اقدام خودسرانه نزنند. والدینی که زمینه ژنتیکی ندارند و ازین بابت خیالشان راحت است باید تلاش کنند بیشترین مراقبت را در زمان بارداری اعمال کنند و مادر از تمامی عوامل موثر دور نگه داشته شود. خیلی از خانواده‌ها ابتلا مادران باردار به عفونت‌های ویروسی را ساده می‌گیرند و آن را یک مریضی ساده می‌نامند در حالیکه حتی اگر بدن مادر بتواند به خوبی از پس مریضی بر بیاید این نوزاد ظریف و کوچک باید عواقب بی‌دقتی و ساده انگاری دیگران را تا آخر عمر پس بدهد.
منبع:
ستاره
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼