تغذیه با شیر مادر، آمار جهانی ۳۳ درصدی

ایرنا : وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: ۳۳ درصد کودکان جهان فقط با شیر مادر تغذیه می شوند.

متن پیام مرضیه وحید دستجردی به مناسبت هفته جهانی تغذیه با شیر مادر به این شرح است:

با توجه به اهمیت شیرمادر در سلامت و بقای شیرخواران و نقش بی‌بدیل آن در سلامت دوران نوزادی، کودکی و حتی دوران میانسالی و سالمندی، سال‌های متمادی است که این موضوع مرکز توجه سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی است. تغذیه انحصاری با شیر مادر تا ۶ ماه فواید بی‌نظیر شیرمادر را به شیرخوار و مادر اعطا می‌کند و تداوم تغذیه با شیرمادر تا ۲ سال اول سلامت جسمی و روانی شیرخوار و مادر را به ارمغان می‌آورد. شیرمادر با داشتن همه مواد مورد نیاز شیرخوار با نسبت‌های صحیح همراه با مواد ایمنی بخش به عنوان غذایی بی‌نظیر برای تغذیه شیرخواران شناخته شده است. از سال‌های آغازین دهه ۱۹۷۰ میلادی این موضوع در بیانیه‌های مختلف سازمان جهانی بهداشت مورد توجه ویژه قرار گرفته است و در سیر تحول این توجه از دهه ۱۹۹۰ میلادی، «نهضت بیمارستان‌های دوستدار کودک» در کشورهای مختلف جهان با توصیه سازمان جهانی بهداشت و یونیسف شروع شد.

در این سال‌ها توصیه‌های متعددی از قبیل شروع تغذیه با شیرمادر در ساعت اول تولد، تغذیه انحصاری با شیر مادر تا ۶ ماهگی و تداوم این تغذیه تا ۲ سالگی همواره مورد تأکید قرار گرفته است.

هدف از برگزاری روز جهانی شیرمادر، تأکید مجدد بر اهمیت این موضوع و جلب توجه سیاستگذاران و آحاد جامعه در کشورهای مختلف به این امر مهم می‌باشد. در اینجهت همه ساله شماری با توجه به تحلیلی که از وضعیت تغذیه با شیرمادر در کشورهای مختلف وجود دارد، انتخاب می‌شود. این شعار محور فعالیت‌های مجامع علمی و اجرایی در طول سال را تضمین می‌کند تا با حمایت از مادران، به هدف مهم برخورداری همه شیرخواران و کودکان خردسال از شیر مادر دست یابیم.

طبق گزارش ۲۰۱۱ یونیسف در مورد وضعیت کودکان جهان، ۷/۱۳۶ میلیون کودک در سراسر جهان متولد می‌شوند و فقط ۶/۳۲ درصد آنان در ۶ ماه اول بطور انحصاری با شیرمادر تغذیه می‌شوند. شاخص تغذیه انحصاری با شیرمادر (۲۷%) و تداوم تغذیه با شیرمادر تا یک سال (۷۵%) بوده است. همچنین در اجرای بسیاری از اقدامات تاخیر داشته‌اند از جمله: «تغذیه شیرخواران در شرایط بحران»، «حمایت از مادران» و نیز در زمینه حمایت از مادران مبتلا به ایدز، این مطلب نشان می‌دهد که زنان دسترسی به حمایت‌های لازم را نداشته‌اند و تعداد کمی از مادران مشاوره تخصصی تغذیه با شیرمادر را دریافت کرده‌اند. بعلاوه سیاست‌های ملی، هماهنگی و منابع توجه ویژه‌ای را می‌طلبد. بسیاری از کشورها قانون ملی خود را در رابطه با کد اجرا کرده یا اقدامات داوطلبانه براساس آن انجام داده‌اند. اما پشتوانه اجرایی کافی نبوده است و اینک ۱۰ سال پس از استراتژی جهانی تغذیه شیرخواران و کودکان خردسال و ۲۰ سال پس از اولین بزرگداشت هفته جهانی شیرمادر، وقت آن است که موفقیت‌ها را جشن بگیریم اما در ضمن باید با نگاهی به گذشته و مرور فعالیت‌ها، درک کنیم چه اقداماتی انجام شده و چرا. سپس برنامه‌ریزی کنیم که چه فعالیت‌های بیشتری می‌توانیم برای حمایت از زنان اجرا کنیم تا همگی قادر به تغذیه مطلوب و مراقبت از شیرخواران و کودکان خردسال‌شان باشند.

بعلاوه وقت ارزیابی و تعیین وضعیت موجود و ارائه گزارش، بسیج عمومی برای ایجاد تغییرات و مداخلات لازم، با جلب مشارکت مراجع ذیربط از جمله رسانه‌ها، نهادهای دولتی و غیردولتی و گروه‌های مردمی است.

اقدامات جهانی انجام شده شامل قوانین ملی کد و حمایت از زایمان برای زنان شاغل، اطمینان از شروع تغذیه با شیرمادر در مراکز زایمان، توانمندسازی کارکنان سلامت جهت ارائه مشاوره تغذیه شیرخوار با شیرمادر، گروه‌های حمایتی مادران در جامعه و استراتژی‌های ارتباطات برای برنامه ترویج تغذیه با شیر می‌باشد.

از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در کشور می‌توان به این موارد اشاره کرد: تصویب قانون ترویج تغذیه با شیرمادر در سال ۱۳۷۴ در مجلس شورای اسلامی است. براساس این قانون و اصلاحیه‌های بعدی آن به مادران بعد از زایمان ۶ ماه مرخصی اعطا می‌شود و مادران شاغل بعد از شروع به کار، روزانه از یک ساعت مرخصی ساعتی برای تغذیه شیرخوارشان بهره‌مند می‌شوند. در این قانون که از جمله مترقی‌ترین قوانین در نوع خود در کشورهای مختلف است. فرایندهای دیگری نیز برای تداوم سیاستهای حمایتی از ترویج تغذیه با شیرمادر دیده شده است از جمله اینکه به منظور سیاستگذاری، نظارت و تعیین نحوه آن بر اجرای قانون، کمیته‌ای با عنوان کمیته سیاستگذاری و نظارت بر ترویج تغذیه با شیرمادر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل می‌شود که وظیفه سیاستگذاری و نظارت بر اجرای قانون را برعهده دارد و مصوبات آن بعد از تصویب لازم‌الاجراست. براساس این قانون امنیت شغلی مادران پس از پایان مرخصی زایمان و در حین شیردهی باید تامین شود و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقررات مربوط به ورود انواع مجاز و مقدار مورد نیاز جانشین شونده‌های شیرمادر (شیرخشک و غذاهای کمکی شیرخوار) را تهیه و اعلام می‌نماید.

از سال گذشته بازنگری و تکمیل قانون با مشارکت بخش‌ها و سازمان‌های مرتبط درحوزه معاونت بهداشتی آغاز شد و خوشبختانه لایحه آن تنظیم و جهت بررسی به هیئت محترم دولت تقدیم گردیده است. در این لایحه افزایش مرخصی زایمان به مدت ۶ ماه برای زایمان‌های یک قلو و ۱۳ ماه برای زایمان‌های دوقلو و بیشتر، شیردهی و پرورش کودک و مرخصی برای پدران به مدت ۱۰ روز کاری پیشنهاد گردیده است.

از سایر اقدامات انجام شده راه‌اندازی بیمارستانهای دوستدار کودک، آموزش گروه‌های پزشکی و پیراپزشکی در سطوح مختلف دانشگاه‌ها، نهایی‌سازی دستورالعمل واحدهای مشاوره شیردهی، تهیه پیش‌نویس برنامه آموزشی مشاوره شیردهی بوده است. براساس آخرین مطالعه انجام شده در کشور(۱۳۸۹ IrMIDHS ) شاخص تغذیه انحصاری با شیرمادر (۱/۵۳%) و تداوم شیردهی تا یکسال (۱/۸۴%) بوده است. این شاخص‌ها براساس بررسی ۷۹ DHS تغذیه انحصاری با شیرمادر (مناطق شهری ۷/۴۱% و مناطق روستایی ۳/۴۸%) و تداوم شیردهی تا یکسال (۹۳%) بوده است. علیرغم ارتقای شاخص تغذیه انحصاری، شاخص تداوم تا ۱ سال و تداوم تا ۲ سال با افت نسبی همراه بوده است که نیازمند توجه بیش از پیش و بسیج همگانی و مشارکت کلیه بخش‌های ذیربط است. با توجه به نقش تغذیه با شیرمادر در ارتقای سلامت مادر و کودک، خانواده و جامعه، این برنامه کماکان از اولویت‌های بهداشتی کشور است و انتظار می‌رود این امر مورد توجه شرکت‌های تولید و توزیع کننده شیرمصنوعی، مسئولین بهداشتی و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور قرار گیرد و با برنامه‌ریزی دقیق در مورد حمایت بیشتر مادران و جلب حمایت جامعه از مادران و تقویت برنامه‌هایی که تاکنون به اجرا درآمده‌اند از جمله بیمارستانهای دوستدار کودک - دوستدار مادر، ترویج زایمان طبیعی، اجرای قانون شیرمادر و پیشگیری از تبلیغات تغذیه مصنوعی و مشاوره موثر با مادران به حل مشکلات احتمالی شیردهی آنان بپردازند.