علت عصبانی شدن کودکان

اول این‌که علاقه بیش از حد به فرزند موجب می‌شود این والدین خیلی از بدرفتاری‌های فرزندشان آزرده نشوند و حتی متوجه رفتارهای بد او نباشند و اگر متوجه این مساله باشند به دلیل عشقی که به او دارند نتوانند او را به شیوه درست تربیت کنند. بعضی گمان می‌کنند این رفتارها بخشی از دوران کودکی است و با بزرگ شدن کودک، همه خودبه‌خود اصلاح می‌شوند، بعضی دیگر حوصله ندارند با فرزندشان کلنجار بروند و رفتار درست را به او بیاموزند و گروهی دیگر از والدین گمان می‌کنند فرزندشان گرفتار مشکلاتی مانند بیش‌فعالی است و راهی جز تحمل این رفتارها ندارند.

فرزند شما به‌زودی بزرگ شده و وارد اجتماع می‌شود و دیگران مانند شما نمی‌توانند بدرفتاری‌های فرزندتان را تحمل کنند. همان‌گونه که خود شما نمی‌توانید بدرفتاری‌های دیگر بزرگسالان را تحمل کنید. در این میان کسی که بیش از همه آسیب می‌بیند فرزند شما است که در اجتماع تنها می‌ماند. پس اگر او را دوست دارید از هم‌اکنون به فکر اصلاح رفتارهای نادرست او باشید. درواقع مشکل واقعی از زمانی آغاز می‌شود که کودک وارد اجتماع می‌شود و جامعه صبر و بردباری والدین را ندارد و بیشتر مواقع با بی‌رحمی به او می‌آموزد که هر رفتاری عواقبی در پی دارد و عواقب یک رفتار زشت و نادرست هرگز چیزی نیست که پیش از این در منزل و از والدینش دیده.

عواقب بدرفتاری بد و آزاردهنده هستند. بنابراین بهترین مکان برای آموختن این مساله در خانه و در سنین اولیه است و والدین بهترین کسانی هستند که می‌توانند عواقب بدرفتاری را به کودکان بیاموزند. حتی اگر متخصص به شما گفته که فرزندتان دارای مشکلاتی از قبیل بیش‌فعالی است دلیلی ندارد که از رفتارهای نادرستش چشم‌پوشی کنید، بلکه باید درست رفتار کردن را به او بیاموزید.

در این مطلب به چند نمونه از رفتارهای نادرست کودکان و راه‌های پیشنهادی برای اصلاح این رفتارها اشاره شده است:

زود عصبانی شده و حرف‌های نادرست می‌زند.

شما در این مواقع عصبانی نشوید و تند برخورد نکنید، بلکه به آرامی و با خونسردی کودک را از محیط و شرایطی که موجب عصبانیت او شده خارج کنید، در چشمان او نگاه کنید و با لحنی مهربان به او بگویید که این رفتارش را دوست ندارید، سپس زمانی که آرام شد و رفتار خوبی داشت به او بگویید که چقدر از این‌که درست رفتار می‌کند خوشحال هستید و به او به خاطر رفتار خوبش پاداش کوچکی بدهید.

البته صحبت کردن در مورد کودکان بالای دو سال توصیه می‌شود و معمولا اگر از این روش استفاده کنید بعد از دو ماه به نتیجه می‌رسید پس به یاد داشته باشید که نمی‌توانید از کودک انتظار داشته باشید همین که یک‌بار با او در مورد مساله‌ای صحبت کردید او دیگر رفتارهای نادرستش را برای همیشه ترک کند. در تربیت کودک همیشه صبر و بردباری مهم‌ترین عامل است.

هنگام صرف غذا به غذای دیگران دست می‌زند

هنگام غذا خوردن وقتی با رفتارهای نادرست فرزندتان مواجه می‌شوید نباید او را تهدید و تنبیه کنید بلکه باید به گونه‌ای حواس او را از این کار پرت کنید. مثلا در مورد اتفاقات جالبی که در آن روز رخ داده، صحبت کنید و روزهای بعد برای جلوگیری از تکرار چنین رفتاری هنگام چیدن میز از کودک بخواهید به شما در چیدن وسایل کمک کند و در همین زمان در حالی که او را به خاطر آوردن وسایل و چیدن میز تشویق می‌کنید به او بگویید که موقع خوردن غذا نباید به غذای دیگران دست بزند.

به حرف‌های شما گوش نمی‌دهد و کاری که از او می‌خواهید را انجام نمی‌دهد

در چشمانش با قاطعیت نگاه کنید نه با خشم، و مسایل مورد نظرتان را دقیق و شمرده‌شمرده به او بگویید. کمتر کودکی در برابر لحن مهربان و آرام والدینش مقاومت کرده و همچنان بدرفتاری می‌کند. به یاد داشته باشید زمانی که رفتار خوبی دارد و کاری که به او محول کرده‌اید را فورا انجام می‌دهد، او را تشویق کنید تا با این کار زمینه را برای موارد بعدی آماده کنید.

نق می‌زند

زمانی که برایتان مقدور است به او گوش دهید، چون معمولا در این شرایط کودک از شما توجه و محبت بیشتری می‌خواهد، به آرامی از او بپرسید چه می‌خواهد اما اگر به هر دلیلی نمی‌توانید در آن زمان برایش وقت بگذارید لحظه‌ای دست او را بگیرید یا او را ببوسید و به آرامی به او بگویید باید چند لحظه صبر کند تا کاری که الان در حال انجام دادنش هستید به پایان برسد و بعد حتما برای او وقت خواهید گذاشت. معمولا کودک زمانی که می‌بیند شما متوجه او هستید و پاسخش را دادید آرام می‌شود اما اگر باز هم به نق زدن ادامه داد باید بی‌توجه شوید و غیرمستقیم او را سرگرم کنید. مثلا اگر هنگامی که با تلفن صحبت می‌کنید کودک شروع به نق زدن می‌کند به او بگویید:

"عزیزم صبر کن تلفنم که تمام شد به حرف‌های تو گوش می‌کنم." اما اگر کودک همچنان نق می‌زند بدون این‌که به او نگاه کرده یا او را دعوا کنید تلویزیون را روشن کنید تا برنامه کودک تماشا کند یا یک اسباب‌بازی که کودکتان خیلی آن را دوست دارد بیاورید و جایی که در دسترس اوست بگذارید اما به دستش ندهید.

عصبانی شده یا لج می‌کند و وسایل خانه را می‌شکند

معمولا وسایل شکستنی باید دور از دست کودکان کم‌سن و سال باشند چون بیشتر مواقع کودکان وسیله‌ای را پرت می‌کنند، اما نمی‌دانند این کار خطرناک است و وسیله شکستنی است. مانند زمانی که اسباب‌‌بازی‌هایشان را می‌اندازند و هیچ اتفاقی نمی‌افتد گمان می‌کنند اگر دیگر وسایل را هم پرت کنند هیچ اتفاقی نمی‌افتد اما ناگهان می‌بینند با پرت کردن شیی دیگری مثلا یک لیوان، غوغایی در خانه برپا می‌شود.

خیلی اوقات کودکان از این غوغا لذت می‌برند. ناگهان همه بلند می‌شوند تا خرده‌های شیشه را جمع کنند و سر و صدا به‌پا می‌شود و کودک از این همه هیجان و شوری که ایجاد شده خوشحال می‌شود اما متوجه نمی‌شود این کار چقدر دیگران را آزار می‌دهد. دلیل دیگری که کودک اشیا را به اطراف پرت کرده و می‌شکند جلب‌توجه است، مانند زمانی که والدین به‌شدت سرگرم کار خود هستند و او احساس می‌کند دیده نمی‌شود و یا زمانی که تنبیه شده و کسی به او توجه نمی‌کند، تنها راهی که برای جلوگیری از این اتفاق وجود دارد این است که باید وسایل خطرناک و شکستنی را از او دور کنید.

عصبانیت و ناراحتی خود را با زدن خود یا دیگران نشان می‌دهد

به فرزندتان بیاموزید در چنین مواردی چه رفتارهای دیگری می‌تواند داشته باشد، مثلا به او بگویید: "در این مواقع می‌توانی صحبت کنی و به من بگویی که این را دوست ندارم یا آن مساله مرا ناراحت می‌کند و من اگر این‌گونه رفتار کنی بهتر می‌توانم مشکل تو را برطرف کنم." در موارد بعدی که کودک در مورد ناراحتی‌اش با شما صحبت کرد حتما به او توجه کنید و سعی کنید در حل مشکل به او کمک کنید.

اگر ممکن است کودک را از موقعیت دور کنید و زمانی که آرام شد به او بگویید که رفتارش نادرست بوده و هرگز نباید خود یا دیگران را بزند. البته این راه زمانی موثر است که خود شما از تنبیه بدنی به‌عنوان راه تربیتی کودکتان استفاده نکنید. اگر کودک شما بالای سه‌سال است از او بخواهید چند دقیقه تنها باشد و به رفتارش فکر کند و بعد به شما بگوید در این موقعیت اگر چه رفتاری می‌کرد بهتر بود. به کودکتان بگویید او را درک می‌کنید که ناراحت است اما این‌که دیگران یا خودش را می‌زند هرگز قابل قبول نیست.

و در نهایت چند نکته کوتاه:
به یاد داشته باشید که رفتار درست به سن، شخصیت و ویژگی‌های فیزیکی و احساسی کودک بستگی دارد و با توجه به این مسایل، سنجیده می‌شود. هرچند که گاهی اگر رفتارهای کودکی با معیارهای خانوده او هماهنگ و همسو نباشد می‌تواند برای خانواده مشکلاتی ایجاد کند. این‌که بدانید در هر سنی چه رفتاری شایسته کودک است به شما کمک می‌کند دریابید در شرایط مختلف با او چه برخوردی داشته باشید.

کودکان زمانی که می‌بینند رفتار آنها مورد توجه دیگران قرار می‌گیرد یا پاداشی برای آنها دربردارد آن رفتار را تکرار می‌کنند. زمانی که کودک بدرفتاری می‌کند واکنشی که شما نشان می‌دهید تعیین‌کننده‌ترین عامل در تکرار یا ترک آن رفتار است. بیشتر مواقع نادیده گرفتن و توجه نکردن، بهترین راه‌حل برای ترک رفتار نادرست است، این برخورد در بیشتر مواقع به نتیجه می‌رسد.

تعداد رفتارهای خوب با توجه به سن کودک متغیر هستند، کودکان در سنین پایین نمی‌توانند خیلی صبر کنند اما هرچه بزرگ‌تر می‌شوند باید تعداد دفعات تکرار رفتارها هم بیشتر شوند. در تهیه لیست رفتارها از خود کودک نیز می‌توانید کمک بگیرید و از او بپرسید دوست دارد کدام رفتارها را در قسمت خوب و کدام رفتارها را در قسمت بد یادداشت کنید.

جدولی از رفتارها
به یاد داشته باشید قرار نیست هدیه همیشه مادی باشد. می‌توانید به‌عنوان هدیه او را به پارک ببرید یا اجازه دهید با دوستانش بازی کند و... فرزندتان را عادت ندهید که همیشه از دیگران هدیه‌های گران‌قیمت و بزرگ بخواهد.
این کار را به شیوه دیگری هم می‌توانید انجام دهید به این شکل که به‌جای تهیه لیست روی دست کودک علامت بزنید، این کار باید روزانه تکرار شود. از دو رنگ یا دو شکل مختلف استفاده کنید و به کودک بگویید هربار که رفتار خوبی داشت یک دایره و هربار که رفتار بد داشت یک مربع روی دستش علامت می‌زنید.

زمانی که می‌بینید کودک آرام بازی می‌کند، وسایلش را جمع می‌کند، غذایش را کامل می‌خورد، نقاشی می‌کند یا کتاب می‌خواند و... یک دایره روی دستش بکشید و زمانی که عصبانی شد، حرف بدی زد، وسیله‌ای را پرتاپ کرد، غذا نخورد و... یک مربع روی دستش بکشید. در پایان روز علامت‌ها را بشمارید. اگر تعداد علامت‌های خوب بیشتر بودند به او پاداش بدهید و اگر تعداد رفتارهای بد بیشتر بود نباید پاداشی دریافت کند. به یاد داشته باشید که هرگاه قول پاداشی به کودک دادید حتما به قولتان عمل کنید تا رفتارهای خوب او تکرار شوند و اعتماد فرزندتان به شما از بین نرود.