مقاومت کودک در برابر خواب، ترسیده؟

این مسأله در ۲۰ تا ۲۵ درصد خردسالان ، خصوصا کودکانی که جدیدا اتاق خواب مجزا پیدا می کنند و یا تغییرات محیطی در خانواده ( مسافرت ) و یا مراحل تکاملی فردی ( یادگیری مهارت جدید ) و یا ورود به فضایی جدید ( شروع مهد کودک ، کودکستان یا دبستان ) اتفاق می افتد. یکی از تکنیک های بسیار جدید که در چند سال اخیر مورد مطالعه و استفاده قرار گرفته و در بیش از ۹۰ درصد موارد در کودکان ۳ تا ۱۰ ساله ( و حتی ۲ ساله و یا بیش از ۱۰ سال سن ) به خوبی جواب می دهد ، تکنیک کارت عبور شب است.

تکنیک کارت عبور شب :

در این روش ابتدا با همکاری و نظر کودک کارتی به ابعاد کف دست با درج نام کودک طراحی می شود و قبل از خواب در اختیار کودک قرار داده می شود ( یا در کنار تخت گذاشته می شود ) و به کودک توضیح داده می شود که بعد از زمان خواب و شب بخیر گفتن او فقط اجازه دارد یک بار از این کارت استفاده کند و برای مدت کوتاهی برای نوشیدن آب ، رفتن به دستشویی و یا در آغوش گرفتن مادر ( و یا پدر ) از اتاق خود خارج شود. اگر بیش از یک بار این عمل تکرار شود ، مادر یا پدر بایستی بدون هیچ صحبت و نگاهی ( حتی چشم در چشم ) کودک را به اتاق خود هدایت کند و به رختخواب برود. برخی از کودکان ممکن است در روزهای اول چند بار این عمل را تکرار کنند ولی اگر پدر و مادر وظیفه خود را به درستی انجام دهند ( بدون صحبت و ارتباط ) تقریبا تمامی کودکان ظرف ۲ هفته برنامه خواب منظمی پیدا خواهند کرد.

اما در مورد گریه و زاری بایستی به کودک تذکر داد که این عمل او باعث آزار سایر اعضا خانواده خواهد شد و در صورت تداوم درب اتاق او بسته خواهد شد و در مرحله بعدی ، برخی از امتیازات از او گرفته خواهد شد. ( نظیر محروم شدن از برخی از اسباب بازی ها یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه اش برای روز بعد ) اگر کودک اعلام کرد که خوابش نمی آید ، می توان به او گفت که بدون ایجاد سرو صدا می تواند در اتاق خود بازی کند و یا کتاب قصه خود را نگاه کند ولی حق بیرون رفتن از اتاق خود را ندارد. نبایستی اجازه داد تا کودک با گریه کردن به خواسته اش برسد. اگر پس از ۵ تا ۱۰ دقیقه همچنان به گریه خود ادامه دهد ، می توان به او سر زد و متذکر شد که اگر گریه او متوقف شود درب اتاقش باز گذاشته می شود. معمولا در نوبت دوم یا سوم کودک گریه را متوقف کرده و یا حتی به خواب رفته است. نکته مهم در این رابطه مصمم بودن پدر یا مادر و عدم برقراری ارتباط طولانی با کودک است. ( فقط در حد هشدار دادن در مورد نتایج و عواقب رفتار خود )

بیدار شدن از خواب و گریه شبانه و خروج از اتاق

این مساله نیز معمولا ریشه در همان مسائل ذکر شده در مورد مخالفت در به خواب رفتن دارد ولی بایستی به فکر عمل دیگری همچون کابوس شبانه و دیدن خواب های ترسناک ، ترس و نهایتا بیماری نیز بود. در این حالت بایستی جهت اطمینان از عدم وجود مسئله جدی به کودک سر زد و او را چک کرد. اگر مسأله خاصی وجود نداشت بایستی با محبت و مهربانی او را به اتاق و رختخوابش باز گرداند و تشویق به خوابیدن نمود و اتاق را ترک کرد.

توجه : اگر کودک در طول روز فعالیت فیزیکی جدی داشته باشد و بیماری خاصی نداشته باشد و وقایع و تجربیات منفی در طول روز نداشته باشد ، معمولا مشکل بی خوابی نخواهد داشت و با حمایت شما به خوبی مجددا به خواب خواهد رفت.

کودکان صبح سحری

برخی از کودکان خروس خوان از خواب بیدار می شوند و دیگر نمی توانند به خواب بروند. این مسأله معمولا به دلیل تغییر ساعت بیولوژیک شبانه روزی کودک بوده و معمولا با تمهیدات زیر برطرف می شود :

-هر شب نیم ساعت زمان خواب شبانه او را به تاخیر بیندازید ( با توضیح و تفاهم قبلی با کودک )

-کودک بیش از ۳ ساعت در طول روز ( خصوصا در اواخر بعد از ظهر ) نخوابد.

-کودک را با هر وسیله ممکن در طول روز کاملا مشغول و سرگرم کنید. ( خصوصا فعالیت فیزیکی ولی نباید موجب خستگی مفرط او شود )

-ممکن است مشورت با پزشک معالج و تجویز موقت برخی از داروهای خواب آور در رفع این مسأله کمک کننده باشد.

-اگر هیچ مسأله نگران کننده ای وجود ندارد و از سایر جهات کودک سالم و طبیعی است و تمهیدات فوق موثر نبود ، شما نیز با او صبح زود بیدار شوید و از طلوع خورشید لذت ببرید.

کابوس و خواب های ترسناک

همچنان که ذکر شد خردسالان قدرت خیال پردازی عجیب و غریبی دارند و غالبا مرزی بین واقعیت و خیال برای آنها وجود ندارد ، لذا این فکر خصوصا ( در تاریکی و یا موقع خواب ) که هیولا یا موجود غیر عادی در زیر تخت یا داخل کمد مخفی شده است موضوع نسبتا شایعی است که البته بسیاری از آنها الگو گرفته از کودکان دیگر ( و گاهی بزرگسالان ) و یا فیلم ها هستند. هر گاه کودک در بی خوابی های ترسناک بیدار شده و فریاد و گریه زاری کرد بایستی به ترتیب زیر عمل کرد :

-با کلمات ساده و معمول و محبت آمیز خود به او اطمینان خاطر داد که شما هستید ( چیه عزیزم مامان ! یا بابا اینجاست )

-هیچ گاه فکر و رفتار او را مورد تمسخر قرار ندهید.

-با نوازش او را تایید کرده ( چی شده عزیزم ! خواب ترسناک دیدی ؟ ) و او را به اتاق خودش هدایت کنید.

-به کمک چراغ قوه یا جارو یا هر وسیله دیگر شک او را در بودن موجود غیر طبیعی در زیر تخت و یا کمد برطرف کنید و اگر سن او اجازه می دهد توضیح دهید که تصور او غیر واقعی است.

-به او توضیح دهید که شما مراقب همه چیز هستید و نگران چیز خاصی نباشد. ( برخی از کودکان به دلیل صحبت های دیگران و یا برگرفته شده از تلویزیون ممکن است از دزد و دیگر تهدیدات واقعی بترسند )

-با نوازش و محبت به او کمک کنید تا دوباره به خواب برود ولی قبل از خواب رفتنش اتاق او را ترک کنید. در صورت تمایل او چراغ خواب یا اتاق او را روشن بگذارید. ( نور ایجاد سایه های خاصی نکند )

-اگر ترس و نگرانی او بیش از حد باشد تا زمان به خواب رفتن او در اتاقش باقی بمانید و تدابیر لازم برای مقابله با ترس کودک را به کار ببندید.