شکل گیری شخصیت کودک، عوامل تاثیرگذار بر آن

شخصیت کودک در خانواده شکل می گیرد. شخصیت او را عوامل متعددی همچون وراثت (با تأثیر بر شکل ظاهری و خوی او)، فرهنگ، طبقه اجتماعی و تأثیرات خانوادگی تعیین می کند که با یکدیگر در تعاملند. وراثت محدودیت هایی در دامنه رشد فراهم می آورد. این محدودیت ها با عوامل محیطی تعیین می شوند و میزان تأثیرشان را بر ابعاد شخصیتی نشان می دهند. وراثت استعدادهایی را در ما به ودیعه می گذارد که محیط ممکن است آن ها را تقویت کند و پرورش دهد و یا حتی پرورش ندهد. می توان تأثیرات متقابل وراثت و محیط را در هر یک از جنبه های مهم شخصیت مشاهده کرد.
از دیگر عوامل تأثیرگذار بر شخصیت کودک، «فرهنگ» است. تجارب فرد به عنوان عضو یک فرهنگ حایز اهمیت است. هر فرهنگ، الگوهای رفتاری و شعائر و اعتقادات نهادینه شده و قانونی خاص خود را دارد. نهادینه شدن الگوهای رفتار به این معناست که بیشتر اعضای یک فرهنگ خصوصیات مشترکی را دارا هستند. حتی در یک جامعه پیچیده، که تعداد الگوهای رفتار ثابت بسیار ناچیز است، اهمیت نیروهای فرهنگی در شکل دادن کنش های شخصیتی قابل ملاحظه است.
این نیروها بر نیازهای افراد و وسایل ارضای آن ها، رابطه افراد با مراجع قدرت (پدر، مادر، مربی و معلم)، خودپنداره فرد، تجربه وی از اشکال عمده اضطراب و تعارض و نحوه مقابله با آن ها تأثیر می گذارد. عوامل فرهنگی در برداشت هر فرد از غم و شادی، چگونگی کنار آمدن با مرگ و زندگی و دید ما نسبت به سلامت و بیماری اثر می گذارد. به گفته یک مردم شناس برجسته، زندگی ما را در هر لحظه، فرهنگ ما تعیین می کند. از لحظه ای که متولّد می شویم تا زمانی که می میریم، فرهنگ وجود دارد.
عقاید و طرز فکرهای غلط، بدسلیقگی ها، زندگی تصنّعی ناشی از عوارض صنعت و ماشین، مسئله کمبود موازین و مقرّرات اجتماعی، عامل جمعیت و نداشتن ایمان و اعتقاد به دین جزو عوامل مؤثر بر فرهنگ اجتماعی هستند که باید پیش از تولّد تحت کنترل درآیند تا بتوان کودک را سالم پرورش داد. گرفتاری های جامعه در موارد بسیاری، از خانواده نشأت می گیرند. کودکی که در خانواده نابهنجار، با عقده رشد می کند و یا در محیط پر از دعوا و نزاع تربیت می یابد، سپس که وارد اجتماع می شود ناقل کدام فرهنگ و راه و رسم است؟
قطعا از دیگران فرا گرفته است و با خود دارد و این به تناسب فرهنگ، آب و هوا، مناطق جغرافیایی و حتی نظامی و اقتصادی در جهان متفاوت است. فرهنگ عامّه ناشی از عوامل مذکور، وظایف و رفتارهای فرد را معلوم می کند. بدین سان، اصول تربیت، اخلاق، کار، فراغت و آداب زندگی افراد از تولّد تا مرگ، از نظر فرهنگی معنا می یابند. میراث اجتماعی و فرهنگی از خانواده به کودک انتقال می یابد. بر این اساس، تفاوت های قابل ملاحظه میان فرهنگ خانواده های شهری، روستایی و ایلی و یا ثروتمند و مستمند دیده می شوند و شکل گیری شخصیت کودک را می توان تابعی از عوامل مذکور برشمرد.