علل بی اشتهایی کودکان، دیگه چقدر نازشونو بخرید؟

برای حل هر مشکلی نیاز است که ابتدا علت آن را متوجه شویم . مادری که کودکش به اندازه کافی غذا نمی خورد و از دست ناز کردن های او به تنگ آمده ، و از رشد نرمال کودکش نگران است ، به پزشک یا متخصص تغذیه مراجعه می کند که در این صورت پزشک درمورد عادات کودک از او چنین سئوالاتی خواهد کرد :

-ساعات غذا خوردن کودک چگونه است ؟

-مقدار غذایی که درهر وعده می خورد به چه میزان است ؟

-در بین وعده های غذایی چه چیزهایی مصرف می کند؟

-میزان فعالیت شدید کودک چند ساعت در روز است ؟

-شما نیز باید ، حتما در ابتدا پاسخ این سؤالات را آماده کنید.

در ابتدا لازم است توجه والدین را به چند نکته بسیار مهم جلب کنیم:

-نیازهای تغذیه ای کودکان از یک سالگی تا زمان بلوغ ، اغلب به عنوان دوران پنهان و خاموش رشد تعبیر می شود که در این دوران ، رشد فیزیکی نسبت به سال اول زندگی و دوران بلوغ کمتر می باشد ودر این زمان است که شکوفایی رفتارهای اجتماعی، احساس و عواطف واستعدادها شکوفا می شود.

-کودک بعد از یک سالگی ، هر سال به طور متوسط ، ۲ تا ۳ کیلوگرم افزایش وزن دارد و ۶ تا ۸ سانتی متر به قدش اضافه می شود . در این زمان ، بسیاری از والدین به دلیل تغییر در اشتهای کودک و کند شدن سرعت رشد ، نگران کاهش اشتهای کودک می شوند ؛ در حالی که این مسأله کاملاً طبیعی است و تا زمانی که روند رشد کودک بر اساس جداول رشد، صعودی باشد کودک نرمال است.

-بسیاری از مادران شکایت می کنند که " کودک من به اندازه قبل غذا نمی خورد، وقتی کوچک تر بود بیشتر غذا می خورد و… " پاسخ این مادران ، این است که: " انتظار می رود این مسأله پیش آید، چراکه سرعت رشد نسبت به دروان کودکی آرام شده است و کودک به غذای خیلی زیاد ، نیاز ندارد . " اگر کودک کل وعده غذایش را هم نخورد ، والدین نباید شکایت کنند .

-به علاوه ، اشتهای کودک وابسته به سطح فعالیت اوست و بستگی به این دارد که آیا کودک سالم است یا بیمار.

-این را باید بدانید که در دوران کودکی ، علاقه ها و عدم علاقه ها به غذاهای مختلف به سرعت تغییر می کند و دوست داشتن یا نداشتن غذا تحت تاثیر غذا، ظاهر و طعم غذاست. برای تعیین نیازهای تغذیه ای یک کودک ، لازم است در ابتدا وضعیت تغذیه ای او را مشخص کنیم ؛ به این معنی که بدانیم کودک رشد نرمال دارد یا خیر، به اندازه کافی قد گرفته است ؟ وزن او در محدوده نرمال است یا کمتر ؟ برای پاسخ به این سؤالات ، متخصصین تغذیه با استفاده از جداول مختلف، میزان رشد کودک را تعیین می کنند.

- والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که کاهش اشتها برای یک دوره کوتاه‌مدت در کودکان چندان غیر معمول نیست

-وجود استرس و اضطراب و یا هر تغییری در زندگی روزمره یک کودک می‌تواند سبب کاهش اشتهای وی شود همانگونه که بروز یک بیماری می‌تواند بر اشتهای او تأثیر بگذارد

-برخی از بچه‌ها در واقع دچار کم اشتهایی و یا بی‌اشتهایی نشده‌اند بلکه از غذا نخوردن به‌عنوان یک حربه علیه پدر و مادر خود استفاده می‌کنند!

علل بی اشتهایی کودکان:

والدین اغلب از بی‌اشتهایی کودکان خود گله مندند و اظهار می‌دارند که کودکانشان در مورد مواد غذایی مختلف بهانه‌گیری می‌کنند. بی‌اشتهایی و یا کم اشتهایی بچه‌ها ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد.

۱-بی اشتهایی کودک در اثر بیماری و مصرف دارو

هر نوع بیماری یا داروی مصرفی ای که موجب زخمهای دهان ، تغییرحس چشایی کودک ، کاهش اشتها ، تهوع و استفراغ شود والبته وجود تب خفیف نیز موجب کاهش اشتهای کودک می شود . در طول دوران مریضی یا نقاهت ، به دلیل کمتر شدن فعالیت کودک ، وی اشتهای کمتری نسبت به غذا خوردن پیدا می کند . ولی نگران نباشید بازسازی بدن کودکان بسیار سریع است. پس از مریضی ، با مراقبت بیشتر، کودک شما به راحتی به وضعیت اولیه باز می گردد. فقط باید مراقب باشید ، کمبود غذایی او به سوء تغذیه نیانجامد که اثرات مخرب آن به سختی جبران پذیر است. شما با مشورت کردن (هر۲ تا ۳ ماه یک بار) ، نبودن این علائم و اطمینان از عدم وجود انگل در روده های کودکتان، می توانید مطمئن شوید که دلیل بی اشتهایی او مریضی نیست.

۲- وجود سوء جذب یا حساسیت های غذایی در کودک

ممکن است روده های کودک، به یک نوع ماده غذایی مثل پروتئین موجود در گندم (گلوتن) حساسیت داشته باشد. از این رو مواد غذایی به راحتی جذب دیواره روده نمی شود. و یا در اثر مصرف یک ماده غذایی خاص ، در بدنش عوارض خاصی به وجود آید که موجب ترس کودک از غذا و غذا خوردن شود. برای اطمینان از عدم وجود چنین حالتی ، برنامه غذایی و میزان مصرف ازهرغذا را درطول مدت ۳ هفته یادداشت کنید ، به این ترتیب متوجه خواهید شد چه غذاهایی را دوست ندارد. چه غذاهایی ، با چه فرم و چه حرارتی (با کدام مواد اولیه) را بهتر می خورد. به این ترتیب برنامه غذایی که برای کودک تعیین خواهید کرد ، بر اساس علایق او وبه روش جانشینی خواهد بود که بعداً در مورد آن توضیح خواهیم داد.

۳- در دسترس نبودن غذاهای کافی و سالم برای کودک

گاهی غذای کافی و مقوی در اختیار کودک نیست و گاهی والدین ، موادغذایی سالم ، نظیر سبزیجات شسته و پوست کنده ، میوه های شسته و آماده خوردن ، دانه ها و مغزهای مقوی مثل آجیل، لبنیات تازه و … را در اختیار کودک قرار نمی دهند و در عوض به عنوان میان وعده ، به او شیرینی و شکلات و یا تنقلاتی می دهند که کالری زیاد دارد و محتوی " نوترینتی " کمی است .

۴- محروم شدن بچه از مهر و عاطفه پدری و مادری و وجود فشارهای روانی بر کودک

علاوه بر بیماری های جسمی، محروم شدن بچه از مهر و عاطفه پدری و مادری یا هر دوی آنها یا دوری از یکی یا هر دو تاثیر مستقیم و بسیار چشمگیری در خورد و خوراک و اشتهای بچه داشته و آثار آن به صورت احتمالی در روند رشد نمایان می شود.

یک مشاجره خانوادگی ، یا وجود مشکلی در بین اعضاء دیگر خانواده ، برغذا خوردن کودکان ، خصوصاً کودکان باهوش تأثیر بسزایی دارد. اجبار کودک به خوردن ، و ترساندن او از پدرش یا هر قدرت دیگری و تهدید کودک برای غذا ندادن به خاطر عمل زشتی که انجام داده است همه از این مقوله اند.

توجه داشته باشید علاوه بر علل رفتاری در قبال بی اشتهایی کودکان، نباید سایر عوامل تاثیر گذار را نیز دست کم گرفت و به آنها بی اعتنایی نشان داد؛ گرچه این اختلالات نادر است و شیوع کمتری دارد ولی به هر صورت آگاهی شما بزرگواران از علل زیر و چاره اندیشی به موقع و اقدام سریع، خالی از لطف نخواهد بود.

۵-رفتارهای غلط غذایی خانواده

-عادت دادن کودک به شیرینی و تنقلات در عوض خوردن غذا

-غذا دادن به کودک در برابر تلویزیون و کلاً در زمانی که حواس او مشغول کار دیگری است

-ناز کشیدن های زیاد مادر واصرار زیاد وی برای خوردن غذا

-غذا دادن در زمان های نامنظم و مکانهای مختلف

برخورد مناسب با کودک بی اشتها و روشهای درمان بی اشتهایی کودک:

-کودکان غذا خوردن همراه با اجبار را دوست ندارند. گاهی اغلب پدر و مادرها از این روش برای تغذیه کودکانشان استفاده می‌کنند که پزشکان نیز با این روش مخالفند.

-قدرت تمرکز در کودکان کمتر و شیطنت در آنها بیشتر است. والدین ضمن آگاهی از این نکته باید به کودکان اجازه تحرک حین غذا خوردن دهند و تعداد وعده‌های غذایی آنها را بیشتر کنند؛ چرا که این کار، معده کودک بی‌اشتها را فعال می‌کند و عادت به خوردن را در کودک آموزش می‌دهد. همچنین می توان برای رفع بی‌اشتهایی، در محل غذا خوردن کودکان تغییر ایجاد کرد؛ به گونه‌ای که همیشه در یک جا غذا صرف نشود.

-گاهی اوقات باید به کودکان حق انتخاب داده و به آنها اجازه دهند تا غذا را در هر ظرفی که دوست دارند، صرف کنند.

-همچنین کودکان را برای خرید مواد غذایی همراه خود ببرند.

-در قبال وقت گذرانی کودک هنگام غذا خوردن که در حد معقول، طبیعی تلقی می شود، نباید بچه را وادار به خوردن سریع کرد زیرا با ایجاد واکنش منفی، او را به وقت گذرانی بیشتر هدایت خواهید کرد.

-کودکان در سنین ۹ماهگی تا پایان ۲/۵ سالگی با غذا بازی می کنند و می خواهند که با انگشتان خود غذا را لمس کنند. در این سنین دادن مواد غذایی انگشتی مثل کتلت، شامی و کوکو سیب زمینی یا برش های کوچک از ساندویچ های تهیه شده در منزل تحت نظارت مادر هیچ اشکالی نخواهد داشت.

-ضمنا شکایت همیشگی شما از نحوه غذا خوردن و عدم رغبت بچه به غذاهای داده شده، کودک را متوجه خواهد کرد که قادر است از این حربه استفاده کرده و خواسته های خود را به پدرومادر تحمیل کند.

-مطمئن باشید کودکان به عکس العمل های شما در قبال خوردن یا نخوردن ماده ای یا انجام یا عدم انجام عملی کاملا واقفند و آگاهی دارند و از این طریق انتقام زورگویی ها و مجبور ساختن به انجام عملی که برخلاف میل و خواسته شان باشد را می گیرند و از حرص خوردن و عصبانیت درونی شما کاملا اطلاع دارند و از اینکه توانسته اند چنین موفقیتی را با نخوردن غذایی یا عدم انجام عملکردی به دست آورند، غرق لذت می شوند.

-خونسردی و عدم نشان دادن عکس العمل مثبت یا منفی شما در برابر چنین عملکردی، نتایج شگفت انگیزی را موجب خواهد شد.

- خوردن هله هوله محدود شود. برخی از والدین به این نکته توجه ندارند که خوردن میان‌وعده‌های زیاد و یا هله هوله بچه‌ها را سیر کرده و در نتیجه به هنگام صرف وعده‌های اصلی غذا تمایلی به خوردن غذا پیدا نمی‌کنند.

-کارشناسان توصیه می‌کنند خوردن میان‌وعده‌ها به ۲ بار در روز محدود شود. البته میان‌وعده‌ها نیز، باید از مواد غذایی مناسب و سالم مانند انواع میوه‌ها باشد نه چیپس و پفک.

-باور کنید در مدت زمان کوتاهی بچه شما قادر خواهد بود به طور دقیق لیوان و قاشق خود را مورد استفاده قرار دهد، ریخت و پاش های فعلی او را تحمل کنید و اجازه دهید به تدریج رفتارهای تغذیه ای و منش های رفتاری او تکامل و پختگی لازم را به دست آورد.

-کودک خود را با بچه های هم سن و هم جنس او مقایسه نکنید؛ برخی کودکان کم حرکت تر یا فعال تر، کم وزن تر یا سنگین تر، قد بلندتر یا کوتاه تر از دیگران هستند. علت واقعی این تفاوت ها به زمینه های ژنتیک شاخه پدری و مادری، محیط زندگی و تفاوت سرعت در رشد برنامه ریزی شده آنها برمی گردد؛ بنابراین بهتر است برای کنترل روند رشد بچه خود به جداول پایش رشد او توجه فرمایید و کودک را با خودش مقایسه کنید. تا زمانی که روند صعودی در حد مربوط به خودش ملاحظه شود، جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد.

-گاهی رفتارهای مهرآمیز مادر یا بستگان دیگر در قالب دادن هدیه یا خوراندن شکلات، شیرینی، بستنی و انواع نوشیدنی های مختلف در میان وعده ها نمود پیدا می کند که باعث سوق دادن ذائقه کودک به سمت مصرف چنین تنقلاتی می شود. دریافت چنین موادغذایی اشتهای کودک را نیز برای میل کردن موادغذایی مفید و مغذی، کمتر کرده و عاملی جهت سر باز زدن کودک از خوردن غذاهای اصلی و اساسی می شود و زمینه گرایش او را به مواد شیرین و پرچرب فراهم می سازد.

-گاهی بچه ها به علت دیر خوابیدن شبانه، خستگی یا خواب آلودگی، اشتهایی به خوردن وعده های غذایی از خود نشان نمی دهند، بهتر است به جای اصرار و پافشاری، چند دقیقه ای قبل از دادن غذا، بچه را به غذا خوردن فراخوانده و پس از شستن دست و روی او برای برطرف کردن هیجان و خستگی اش، اقدام به غذا دادن کنید.

-آغاز حس استقلال طلبی در سال های دوم و سوم زندگی موجب بروز واکنش های منفی می شود؛ مثلا کودک در قبال اصرار بی حد و وادار کردن اجباری به خوردن ماده غذایی خاص یا انجام عمل معین و مشخص، از خود عناد و سرپیچی نشان خواهد داد. برعکس منع کردن شما از خوردن ماده ای یا انجام کار و عمل معینی او را حریص تر به خوردن آن غذا یا انجام عمل منع شده می کند.

-در نهایت این که والدین باید از دو سالگی به بعد یعنی زمانی که کودک توانست به راحتی غذا بخورد اجازه بدهند کودک به طور مستقل غذا بخورد و مانع از حرکات هنگام غذا خوردن کودک نشوند. این کار اشتیاق آن‌ها را برای خوردن بیشتر خواهد کرد.

چطور کودک را به غذا خوردن تشویق کنیم؟

-برای تشویق کودکان به غذا خوردن، باید از ترفندهای مختلفی استفاده کنید. تزئین غذای کودک و همچنین استفاده از مواد غذایی با رنگ‌های مختلف و متنوع در تشویق و ترغیب وی به غذا خوردن مؤثر است.

-والدین باید به طرق مختلف ذائقه کودکان خود را به سمت خوردن مواد غذایی تحریک نمایند

-وارد کردن برخی مواد غذایی به رژیم غذایی روزانه کودکان، می‌تواند بطور طبیعی اشتهای آنها را افزایش دهد.

-زمانی که کودک علاقه‌ای به استفاده از یک غذا ندارد والدین باید برای او حق انتخاب باقی بگذارند و در کنار این انتخاب‌ها غذایی که مورد علاقه کودک نیست را به او پیشنهاد بدهند. -قطعاً این کار پاسخ بهتری نسبت به فشار آوردن در پی خواهد داشت

-در مورد کودکانی که تمایلی به خوردن غذا نشان نمی‌دهند بهتر است غذا را در حجم کم به او نشان دهیم تا بخورد و در صورت تمایل مجدداً مقدار بیشتری به او بدهیم.

-میزان مصرف مایعات در کودکان با توجه به سن آنها متغیر است. سعی کنید مصرف مایعات در کودکان پس از صرف غذا باشد نه قبل از غذا خوردن زیرا در غیر این صورت، احساس سیری خواهند کرد.

-گاهی بچه ها از خوردن غذای خاصی خودداری کرده یا علاقه و رغبتی به آن ماده غذایی که ممکن است خیلی هم ارزشمند باشد، نشان نمی دهند؛ وادار کردن اجباری کودک با هر ترفندی به تناول غذایی موجب خواهد شد که در سنین بعدی نیز از خوردن چنین غذایی خودداری کند. بهتر است بدون هیچ گونه عکس العملی از دادن آن خودداری کنید ولی در آینده با مخلوط ساختن آن با سایر غذاهای موردعلاقه کودک، او را به تدریج به قبول چنین غذایی راغب کنید؛ عدم پافشاری و اجبار کردن کودک به بیشتر خوردن یا تمام کردن به موقع غذا موجب خواهد شد که او به نیازهای واقعی خود به غذا پاسخ گوید.

-با مشارکت کودک خود در خوردن غذا به هر نحوی که دلخواهش باشد و هر زمانی که میل دارد، حس استقلال طلبی و اتکا به نفس او را تقویت کنید

تذکرات مهم:

-کودکان باید در روز سه وعده غذای اصلی و سه میان‌وعده داشته باشند تا نیاز بدن آن‌ها در شبانه‌روز تأمین شود. همچنین والدین باید در تهیه غذاها به شکل و رنگ غذا نیز توجه داشته باشند. به طور مثال نباید غذا را آنقدر مایع و رقیق درست کرد که کودک در هنگام خوردن آن دچار مشکل شود.

-اولین عامل غیر رفتاری در ایجاد بی اشتهایی، ابتلای حاد کودک به عفونت های مختلف در اندام های گوارشی، ریوی یا گوش میانی است که سریعا با مشورت متخصص کودکان باید چاره اندیشی شود. علاوه بر عفونت های حاد، عفونت های مزمن یا مصرف دائمی بعضی از داروها مثل ضدتشنج ها و ضدافسردگی و ضدحساسیت ها یا سایر داروهای تجویزی متخصص کودکان نیز در قبال اشتها تاثیرگذار بوده و باید چاره اندیشی شود.

-گاهی در مسیر رشد و افزایش ماه ها و سال های زندگی کودک، عوامل و عوارضی مثل دندان درآوردن، ابتلا به بیماری های عفونی، اسهال و استفراغ وجود دارد؛ بنابراین نوساناتی در افزایش صعودی وزن به صورت خط مستقیم یا حتی به صورت نزولی در مسیر رشد به چشم خواهد خورد که کاملا موقتی است و به زودی با تغذیه مناسب و متعادل، واماندگی رشد قدی و وزنی جبران خواهد شد ولی اگر این روند کماکان ادامه داشته باشد باید با مشورت پزشک معالج یا متخصص تغذیه کودکان علت یابی و چار ه جویی شود.

-کمبود بعضی از ریزمغذی ها مثل کم خونی ناشی از فقرآهن یا کم کاری تیروئید، کمبود روی یا بیماری های روماتیسمی، نارسایی های قلبی، اختلالات غدد درون ریز، عدم دریافت تمامی مواد مغذی و املاح یا افزایش مصرف ویتامین های A و D و مسمومیت های ناشی از آنها یا سایر مسمومیت ها با فلزات سمی از جمله جیوه یا سرب، عوامل ایجادکننده بی اشتهایی های مرضی بوده و باید سریعا تحت نظر متخصص کودکان نسبت به تشخیص و درمان آنها اقدامات لازم به عمل آید.