مشکل کمرویی در کودکان، علل و عوامل بروز آن

از نظر روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی، کمرویی و انزواطلبی یکی از مشکلات جدی کودکان است. کمرویی شدید، مشکل عادی در عین حال ویژگی پر دردسری است. بخشی از این ویژگی ارثی و بخش عمدهی آن محیطی است. کمرویی برای کودک دوازده ماههای که خود را پشت دامان مادرش مخفی می-کند، بسیار طبیعی است. معمولاً کودکانِ شدیداً کمرو، دارای پدر و مادر کمرو و خجالتی هستند به همین دلیل، فرصتها و روابط کمتری برای ملاقات و معاشرت با دیگران داشتهاند. در تمام موارد هرگز نباید کودک را به خاطر کمرویی تمسخر و یا تنبیه نمود.

کمرویی در بُعد شناختی

در بسیاری از مواقع، هوش و استعدادی سرشار در پس ابرهای تیرهی کمرویی پنهان میماند. به عبارت دیگر، بعضی از کودکان و نوجوانان کمرو به رغم آن که ممکن است فوق العاده تیزهوش و سرآمد باشند اما قدرت هوشمندی ایشان، توسط دیگران بهخصوص معلمان، به طور واقعبینانه مورد ارزیابی قرار نمیگیرد.

کمرویی «پایدار» میتواند منجر به یک ترس و تنش عمومی بشود. ممکن است کودک یا نوجوان کمرو، اعتماد به نفس و جرأت تجربهی هیچ کار تازهای را پیدا نکند و در نتیجه، عملکرد و پیشرفت او به طور معنی داری پایینتر از سطح تواناییاش ظاهر گردد. به کلام دیگر، همیشه فاصلهای قابل توجه بین توان بالقوه و توان بالفعل افراد کمرو وجود دارد.

کمرویی و محدودیت قدرت تفکر

کمرویی موجب افزایش فوق العادهی خودتوجهی و اشتغال ذهنی فرد کمرو نسبت به واکنشهای خویش میشود، به گونهای که شخص از هر گونه تفکر مولد و خلاق و ارتباط برتر باز میماند؛ چرا که خلاقیت، متضمن برخورداری از شخصیتی سالم، پویا و فعال است و کودکان و نوجوانان خلاق عموماً افرادی کنجکاو، جستجوگر، اهل چالش ذهنی، انعطافپذیر، صریح الکلام و شجاع، راحت و بی تکلف، گشاده رو و متبسم هستند. بنابراین کمرویی قدرت تفکر خلاق و خلاقیت فرد را محدود میکند.

کمرویی و احساس تنهایی

احساس تنهایی یک واکنش هیجانی است. فردی که قادر به برقراری ارتباط با دیگران نیست، احساس می-کند از دوستان و نزدیکان جداست و به طور قابل ملاحظهای کمتر از دیگران از روابط اجتماعی بهره میبرد. چنین فردی نمیتواند احساسات خوشایند، ترسها، نگرانیها و امیدهایش را با نزدیکان و دوستانش در میان بگذارد و پاسخها و عکس العملهای ایشان را دریافت کند. احساس تنهایی نیز همانند کمرویی، نوعی ناتوانی اجتماعی است. و هر کدام از ما در یک موقعیت، با شرایط خاص، ممکن است احساس کنیم که تنها هستیم. افرادی که دچار احساس تنهایی میشوند، و این احساس با شدت و مداومت، افکار و رفتار ایشان را فرا میگیرد، بهتدریج از تمایلات اجتماعی و ارتباطات بین فردیشان کاسته میشود تا به حداقل میرسد و از این نظر، بعضی از ویژگیهای افراد کمرو را پیدا میکنند. کمرویی همان ناتوانی و معلولیت فرد در برقراری ارتباط است. و تنهایی، مشکل انسان در اثر فقر ارتباطی است.

کمرویی در بعد عاطفی ـ روانی ـ اجتماعی

افراد کمرو غالباً دچار اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی بوده، در برقراری و حفظ پیوندهای عاطفی با مشکل جدی مواجه هستند. کمرویی مانع اصلی رشد مطلوب عاطفی و روانی فرد است. در افراد کمرو، ترس از غریبهها ممکن است به تدریج تعمیم یابد و باعث شود که آنان از هر چیز تازهای بترسند. این امر میتواند محصور کنندهی فرد در میان دیوارهای احساسات بازدارنده باشد و زمینهی رشد نابهنجاری روانی ـ اجتماعی او را تقویت کند. گر چه معمولاً افراد کمرو به خصوص به خاطر تبعیت پذیری و زمان بری از سوی اعضای گروه طرد نمیشوند اما باید اذعان داشت که غالباً مورد کم توجهی واقع میشوند و در نتیجه، چنین نقش غیر فعال در گروه و سازشیافتگی ضعیف، از کسب یادگیریها، مهارتها و تجارب مؤثر فعالیتهای اجتماعی محروم میمانند.

کمرویی باعث میشود فرد در عین برتری از نظر صلاحیتهای علمی، فکری و اخلاقی، در میان همسالان، نتواند رهبری گروه را عهدهدار شود، در حالی که فرصت رهبری گروهی، از تجارب ارزشمند رشد اجتماعی و از عوامل مؤثر افزایش اعتماد به نفس است. از آن جا که فرد کمرو غالباً میترسد با دیگران، به ویژه با مخاطبان ناآشنا، تازه واردها و غریبهها صحبت کند، با لطبع دیگران نیز با او کمتر سخن میگویند. ارتباط مؤثر کلامی، برآیندی از تعامل فردی است و امری است متقابل و مستلزم علاقه، تمایل و انگیزهی طرفین. و در صورت کمیِ ارتباطات کلامی و روابط اجتماعی، کودک، نوجوان یا فرد بزرگسال کمرو، دچار خود محصوری میشود و از زندگی فعال و خوشایند اجتماعی محروم میماند.