بیماری ناشناخته کودکان، هیدروسفالی چیست؟

هیدروسفالی جزو دسته‌ای از بیماری‌های عجیب و ناشناخته است که سر را بیش از اندازه بزرگ می‌کند.

زمانی که صحبت از بیماری‌های مرگبار می‌شود ذهن‌مان به سمت بیماری‌هایی چون سرطان، ایدز، بیماری‌های قلبی و غیره می‌رود، غافل از اینکه برخی بیماری‌های کشنده ارتباطی با مشکلات درونی بدن نداشته و در اثر عواملی مختلف رخ می‌دهند. در این بخش به معرفی برخی از عجیب‌ترین بیماری‌های جهان می‌پردازیم.

هیدروسفالی (Hydrocephalus) جزو دسته‌ای از بیماری‌های ناشناخته و عجیب است که کمتر به گوش کسی خورده است؛ تولید بیش از اندازه مایع نخاعی مغزی در بطن‌ ها و دیگر حفره‌های اطراف جمجمه، منجر به تغییر شکل و غیر طبیعی شدن سر می شود.

بیماری شیوع چندانی نداشته و گاهی در بزرگسالان و برخی از کودکان زیر 2 سال به شکل‌های مختلف دیده می‌شود. علت ایجاد هیدروسفالی به بازبودن سوتور‌های کرانیکال (درز‌های استخوان جمجمه) باز می گردد که در این حالت سر به شکلی غیر طبیعی بزرگ می‌شود.

علائم هیدروسفالی چیست؟

هیدروسفالی در تمام سنین رخ می‌دهد و بارزترین آن در شیرخواران به صورت افزایش سریع در اندازه دور سر یا بزرگ شدن غیر طبیعی آن است. جالب است بدانید در کودکان به علت افزایش فشار درون‌ جمجمه، علائمی مانند سردرد٬ استفراغ٬ تهوع٬ خیزپاپی٬ انحراف چشم‌ها به پایین٬ اختلال در تعادل٬ عدم هماهنگی اختلال در شناخت٬ کاهش حافظه٬ خواب‌آلودگی یا کما بروز پیدا می کند و در افراد بالغ علائم بالینی به صورت مزمن شدن حرکات دیده می شود.

چه عواملی باعث ایجاد بیماری هیدروسفالی می‌شوند؟

عواملی متعدد سبب ایجاد این بیماری می‌شود که شایع‌ترین آن به تولید بیش از اندازه مایع مغزی نخاعی (لیکور مغز) باز می گردد، مایعی که با نام هیپرپروداکتیو در کودکان دیده می‌شود و اصلی‌ترین دلیل آن هم وجود کار سینوم یا پاپیلوم در شبکه کوروئید است. یکی دیگر از علل بروز بیماری انسداد در مسیر گردش مایع است که بیشتر به دلیل بسته‌ شدن کانال یا مجرای سیلویوس رخ‌ می‌دهد و این حالت در نوزادان٬ بیشتر رخ می‌دهد.

با کاهش سرعت و قدرت بازجذب مایع، فرد مستعد ابتلا به این بیماری می شود، همچنین آلوده شدن مادر باردار به انگلی مانند "توکسوپلاسما" در ابتلای به بیماری موثر است؛ انگلی که از طریق جفت به جنین منتقل می شود. آنیمیاى دوران جنینی از دیگر عوامل ابتلاست؛ مشکلی که ناشى از ناسازگاری بین خون مادر و جنین و تولید آنتی بادی از طرف مادر بر علیه جنین است.

در بزرگسالان مبتلا به هیدروسفالی، مایع مغزی نخاعی بدون تغییر در فشار مغز، افزایش پیدا کرده و مغز رفته رفته متورم و عملکرد آن مختل خواهد شد. مبتلایان در راه رفتن و حافظه دچار مشکل شده و عمدتا این اختلال در نتیجه انسداد مسیر گردش مایع مغزی نخاعی ایجاد می‌شود.

چگونه می‌توان از هیدورسفالی پیشگیری کرد؟

با وجود عدم سرعت در تشخیص بیماری از چند طریق می‌توان ریسک ابتلا به آن را کاهش داد؛ مادران باردار باید در طی دوران بارداری مراقبت‌های لازم را به طور جدی‌تر مورد توجه قرار دهند، چرا که در صورت عدم توجه، شانس تولد نوزاد نارس و متعاقب آن ابتلا به هیدروسفالی افزایش پیدا خواهد کرد.

یکی از کارهای اصلی برای پیشگیری از ابتلا به هیدروسفالی انجام واکسیناسیون است، واکسیناسیون نه تنها از این بیماری بلکه از ابتلا به بیماری‌های مختلف و عفونت‌های دیگر جلوگیری می‌کند، همچنین غربالگری و انجام آزمایش‌های دوره‌ای می‌تواند به تشخیص به موقع و درمان بیماری و عفونت‌های ایجاد کننده این بیماری کمک کند.

اگر کودکی مبتلا به هیدروسفالی به دنیا آمد، باید چه کار کرد؟

اگر پزشکان در ماه‌های آخر بارداری تشخیص دهند که جنین به این بیماری مبتلاست هنگام وضع حمل، باید به طور جدی اندازه سر نوزاد مورد توجه قرار گیرد؛ اگر کودکی از بدو تولد به هیدروسفالی مبتلا باشد در موارد خفیف می‌توان با استفاده از دارو از تولید اضافی مایع جلوگیری کرد، در غیر اینصورت به شرط آنکه تجمع آب در مغز پیشرفت زیادی نکرده باشد می‌توان با عمل جراحی آن را درمان کرد.

برای تشخیص هیدروسفالی باید به چه متخصصی مراجعه کرد؟

برای تعیین علت دقیق تجمع مایع در مغز، ارزیابی‌های اولیه و دقیق متخصص اطفال و جراح مغز و اعصاب ضرورت دارد؛ پس از تشخیص بیماری پزشک متخصص حین بیهوشی بیمار، لوله‌ای ظریف همراه با یک دریچه یکطرفه را در جمجمه او کار می‌گذارد و در آن زمان سر را به یک رگ خونی بزرگ متصل می‌کنند.

راه دیگر درمان، تعبیه دریچه‌ای برای تنظیم فشار مایع مغزی نخاعی است که گاهی این کار مانع را از بین می‌برد، در برخی موارد هیدروسفالی تاحدی رشد می‌کند، اما پس از آن متوقف می‌شود و دیگر افزایش اندازه نخواهد داشت.

شنت چیست؟

یکی دیگر از راه‌های درمان هیدروسفالی استفاده از وسیله مکانیکی به نام "شنت" است؛ این وسیله برای خروج مایع مغزی نخاعی اضافی که داخل بطن مغزی قرار داده می‌شود، استفاده می‌شود، شنت‌ طوری طراحی شده‌ است که مایع مغزی نخاعی اجازه حرکت در یک جهت (یعنی فقط از بالا به پایین ) دارند و نمی‌توانند پخش شوند.

از شایع‌ترین علت هیدروسفالی چیست؟

عواملی که سبب ابتلا به این بیماری هستند شامل مادرزادی، مننژیت، سل، ضربه‌های مغزی، عفونت سر، سرخجه، رشد سلول‌های بدن به صورت غیرعادی، عفونت داخل رحم و تومور‌های مغزی یا هر عاملی که باعث جلوگیری از گردش آزاد مایع مغزی و نخاعی در جمجه می‌شود، است.

منبع: باشگاه خبرنگاران