روش تربیت کودک، مسئولیتی سخت
تا وقتی بچه دار نشوید، نمی‌توانید به خوبی درک کنید تربیت کودک چه مسئولیت سخت و مهمی است.
روزنامه سلامت: تا وقتی بچه‌دار نشوید، نمی توانید به خوبی درک کنید تربیت کودک چه مسوولیت سخت و مهمی است. این وظیفه کار یک روز و یک هفته نیست که عزم خود را جزم کنید تا آن را به سرانجام برسانید و سپس نفس راحتی بکشید.
برای یاد دادن رفتارهای مختلف به کودک و تعلیم او، یک بار آموزش دادن اصلا کافی نیست. چیزهای زیادی برای یاد دادن به فرزندتان وجود دارد که مستلزم صرف وقت و حوصله است.
از همه سخت تر اینکه کودک همیشه آماده آموختن نیست پس شرط اول این است که خودتان راه های آرامش یافتن را بیاموزید و بعد از آن شگردهای تربیتی را فرا بگیرید تا با اجرای خونسرد و صبورانه آنها، بتوانید به بهترین شیوه با کودکتان برخورد کنید. یکی از شگردهای مهم تربیتی، تشویق و تحسین است.
روان شناسان کودک می گویند پاسخ بچه ها به رفتارهایی که مورد توجه قرار نمی گیرد، متوقف کردن آن است پس کودکان نیاز دارند پیام های مثبت بشنوند تا رفتار دلخواه و مطلوب ما را ادامه دهند. گفتنش راحت است، اما چطور باید تحسین کنیم؟ این موضوع گفت وگوی ماست با دکتر بدری السادات بهرامی، مشاور خانواده و مدرس دانشگاه.
یکی از موضوعاتی که این روزها گاهی باعث اختلاف همسران هم می شود، بحث بر سر اصول تربیتی فرزندشان است؛ یکی اهل برخورد جدی و تنبیه است و دیگری تشویق را می پسندد. چگونه باید کودکمان را تربیت کنیم که بهترین نتیجه را بگیریم؟
متاسفانه بین همسران جوان چنین اختلاف هایی زیاد دیده می شود و اشکال کار از آنجاست که ما عادت کرده ایم بدون برنامه ریزی زندگی کنیم.
والدین این جروبحث ها و تبادل نظرها را باید قبل از تولد کودک یا وقتی که او خیلی کوچک است، داشته باشند نه اینکه بدون برنامه ادامه دهند تا مشکلی ایجاد شود و بعد در پی راه حل باشند.
دومین نکته این است که آنها به این کار عادت کرده اند یعنی هیچ کس به دختر و پسر جوان ما شیوه برخورد با مسایل زندگی را نمی آموزد و آنها با آزمون و خطا و البته دردسرهای ناشی از آن، برای هر مشکل راه حلی پیدا می کنند.
خیلی از والدین نمی دانند این شیوه برخورد برای تربیت کودک مناسب نیست و باید هر دو یکسان عمل کنند و پایدار و جدی باشند تا کودک تکلیف خود را بداند. پدرومادر باید بدانند دلشان می خواهد کودکشان چگونه باشد و مطابق الگوی ذهنی ای که دارند به رفتارهای ناخواسته بچه بی توجهی نشان دهند و به رفتارهای مطلوبش توجه و او را تشویق کنند؛ تا در نهایت همه رفتارهای کودک به سمت و سویی که آنها دوست دارند، کشانده شود.
اگر قرار باشد یکی عکس العمل مثبت به رفتار کودک نشان دهد و دیگری منفی، بچه سردرگم می شود و هیچ رفتاری در او تثبیت نخواهد شد و هرز می رود.
به نظر شما عملی ترین توصیه ای که می شود به این دختران و پسران جوان آموزش ندیده که حالا پدر و مادر شده اند داشت، چیست تا بتوانند در امر تربیت موفق شوند؟
سعی نکنند مسایل و مشکلات کاری و اجتماعی یا اختلاف با همسر و... را وارد این وظیفه خطیر کنند. اگر حس می کنند از جاهای دیگر دلخور و خسته هستند تا فرزندشان کوچک است، با یک روان شناس یا روان پزشک مشورت کنند و حتی اگر نیاز دارند، درمان شوند تا با آرامش خاطر و حوصله به فرزندشان برسند.
هر چه کودک بزرگ تر می شود، باید دقت بیشتری در رفتار و گفتار داشت و اگر قرار باشد پدر یا مادر به دلیل آشفتگی روانی و برخوردارنبودن از سلامت روان تمرکزی بر این امر نداشته باشند، موفق نخواهند شد.
والدین باید یاد بگیرند از روش تحسین استفاده کنند چون بچه ها به دلیل انگیزه های بیرونی شان کار می کنند و رفتاری نشان می دهند. اولش شاید سخت باشد که فقط از این روش استفاده کنند اما کم کم عادت می کنند و تاثیر مثبت آن را خواهند دید.
چگونه باید کودک را تحسین کنیم؟
برای بزرگ ترها خیلی آسان است که فقط به رفتارهای نادرست بچه ها توجه کنند و کارهای خوب آنها را نبینند پس اول باید یاد گرفت تمام رفتارهای کودک را دید. در یک جمع مهمانی، چند بچه بدون سروصدا در اتاق بازی می کنند و ما مشغول خودمان می شویم.
شاید آنها ساعت ها با هم دوستانه بازی و اسباب بازی ها را تقسیم کنند و در طول این همه مدت هیچ بزرگ تری سراغشان نمی رود تا آنها را تحسین کند اما به محض اینکه دعوایشان شود، پدر یا مادر عصبانی می شوند و سر آنها داد می کشند. نباید آنقدر در تربیت بچه ها غرق شد که کارهای خوب آنها را ساده و بدیهی دید و فقط اشتباهاتشان را به رخشان کشید. نکته ظریف این است که باید رفتار درست را ببینیم و تحسین کنیم اما به شخصیت کودک کاری نداشته باشیم.
منظورتان را واضح تر بیان می کنید؟
خیلی از والدینی که برای حل مشکلات فرزندشان با ما مشورت می کنند، کودک خود را با صفاتی مانند لجباز، تنبل، خودخواه، شلخته و... توصیف می کنند. این توهین به شخصیت بچه هاست و تغییر شخصیت بچه ها به مراتب سخت تر از شناسایی و تغییر رفتار مشکل دار آنهاست.
اگر می بینید کودک اتاقی را به هم ریخته به جای اینکه مثلا به او بگویید شلخته و... رفتارش را زیر سوال ببرید و مطابق سنش از جمله هایی مانند این استفاده کنید: «دارم با چشمای بسته میام جلوی اتاق دختر گلم ببینم اسباب بازی هاشو جمع کرده یا نه، چون می خواهیم یه بازی خوب با هم بکنیم. بیام؟ بیام؟» و به بچه های بزرگ تر می توان گفت: «شرط می بندم به محض اینکه اومدی، لباساتو آویزان کردی و کتاباتو سرجایش گذاشتی و حالا آماده ای ناهار بخوریم. تا میز را می چینم یک سر به اتاقت بزن ببین همه چی مرتبه؟»
ولی گاهی با این تعریف و تمجیدها هم آن رفتار خوب و دلخواه ایجاد نمی شود. چه باید کرد؟
اولش سخت است اما باید هر پیشرفتی را ببینید. اگر به کودک خردسالتان گفته اید باید بعد از بازی اسباب بازی هایش را جمع کند و قبلا هرگز این کار را انجام نداده، پیشرفت های کوچکش را ببینید و تعریف کنید تا با این آفرین گفتن ها درست شود.
مثلا دفعه اول برای برداشتن یکی از اسباب بازی ها از کف اتاق از او تعریف کنید (در حالی که او ۳ یا ۴ تای دیگر را رها کرده است) و آفرین بگویید: «چه کار خوبی کردی کامیونت را گذاشتی سرجاش.
بگذار کمکت کنم بقیه رو هم جمع کنی». دفعه بعد به خاطر جمع کردن دو قطعه اسباب بازی از او تعریف کنید و همین طور ادامه دهید تا رفتارش اصلاح شود. وقتی رفتاری تثبیت شد، برای حفظ آن به تحسین کمتری نیاز است و به مرور می بینید برای هر دوی شما این شیوه عادی خواهدشد و از آن لذت می برید.
شنیده ام تحسین، به خصوص تحسین خردسالان، باید بلافاصله انجام شود تا موثر باشد، چه نکته های دیگری در تحسین موثر وجود دارد؟
درست است، حتی برای کودکان بزرگ تر هم که می توانند فاصله زمانی بین رفتار خود و پاسخ شما را درک کنند، باید بلافاصله علامتی مبنی بر اشاره مثبت داشت.
فکر کنید پسر شما از دفتر نقاشی اش کاغذی می کند و به خواهر کوچک ترش می دهد تا روی آن خط خطی کند. این کارش را ببینید و بلافاصله با یک چشمک، بوسه از راه دور و خلاصه هر توجه مثبتی نشان دهید خوشحال شده اید. بچه ها دوست ندارند از توجه محروم شوند. آنها با همین در آغوش گرفتن ها، بوسه ها و تشویق ها بزرگ می شوند.
برای تحسین بهتر است به جای جمله های تکراری و خسته کننده، خلاق باشید. عبارت های تکراری پس از مدتی تاثیر خود را از دست می دهند. گاهی نوشتن یک یادداشت و گذاشتن آن داخل کیف یا چسباندنش در کمد موثرتر است. «از اینکه می بینم به خواهرکوچکت اهمیت می دهی و هوایش را داری خوشحال می شوم. منظورم همون کاغذس!» (بچه های بزرگ تر از لحن آمیخته با شوخی یا رمزی خوششان می آید).
سعی کنید برای تشویق چیزی را در نظر بگیرید که بتوانید همیشه آن را برای همه عمر به کار ببرید. در نظر گرفتن رفتاری خاص یا هدیه ای ویژه که نتوانید آن را مدام تکرار کنید، اثربخش نخواهدبود. شاید بردن بچه ها به شهربازی برای بارهای اول جالب باشد اما تکراری و خسته کننده می شود. جایزه می تواند یک بازی جالب یا افزایش زمان کار یا فعالیت موردعلاقه خود کودک باشد.
این حتی برای نوجوانان هم شدنی است. توجه ویژه و مشخص به ریز یک رفتار بسیار مهم است. به پسر نوجوانتان نگویید: «می بینم که اتاقتو مرتب کردی؛ آفرین!» بگویید «وای عجب تختخوابی! محشره! مثل هتل های شیک شده! کمدشو ببین، کتابخونشو! اتاقت دسته گل شده. عاشق این مرتبی هاتم. از بس گلی، قهوه میل دارین یا نسکافه؟ البته چای آماده هم داریم!» ابتکار عمل داشته باشید. بچه داری حوصله و صبر می خواهد. اگر واقعا اعصاب سروکله زدن با بچه ها را ندارید، تا وقتی شرایط لازم را برای تربیتشان به دست نیاورده اید، آنها را به دنیا نیاورید.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼