روند زایمان سزارین، ضرورت انجام آن چیست؟

سزارین یک عمل جراحی شکمی است که در آن نوزاد را با ایجاد برشی روی شکم و رحم مادر باردار به دنیا می‌‏آورند. اگرچه عمل سزارین در برخی از بارداری‌ها ضروری است، اما این زایمان می‌تواند مشکلاتی را برای زنان باردار به وجود آورد. در این مطلب می‌توانید با عمل سزارین، فرایند، معایب و موارد ضرورت انجام این عمل جراحی بیشتر آشنا شوید.

ضرورت انجام سزارین

در صورت داشتن یک بارداری معمولی و کم‌خطر به احتمال زیاد زایمان شما به روش طبیعی امکان‌پذیر است. اما در برخی موارد برای حفظ سلامت و ایمنی مادر و نوزاد انجام سزارین ضروری است. بنابراین اگر قصد دارید به روش طبیعی زایمان کنید، بهتر است با در نظر گرفتن این موضوع که شاید برخلاف انتظارتان مجبور به زایمان با روش سزارین شوید، دربارۀ این روش نیز به قدر کافی مطالعه داشته باشید. سزارین ممکن است طبق برنامۀ قبلی یا به دلیل بروز مشکلات غیرقابل پیش‌بینی انجام شود. در اغلب موارد، مشکلاتی که هنگام زایمان طبیعی پیش می‌آید، پزشک را ناچار به انجام سزارین می‌کند. مشکلات غیرقابل پیش‌بینی که ممکن است به خاطر آن سزارین شوید شامل موارد زیر است:

- روند زایمان کند، متوقف یا دشوار شده باشد.

- جنین در شرایط زجر جنین باشد و ضربان قلب او دچار اختلال شود.

- مشکلات جدی در بند ناف یا جفت وجود داشته باشد.

- جنین بزرگ‌جثه یا ماکروزوم باشد.

قبل از زایمان اگر پزشک از وجود مشکلی مطلع باشد، ممکن است تاریخی را برای انجام سزارین تعیین کند. عللی که ممکن است باعث سزارین پیش‌بینی‌شده شود به شرح زیر است:

- نچرخیدن مناسب و قرار نگرفتن سر جنین به سمت کانال زایمان

- وجود بیماری‌های مزمن قلبی و خطرساز در فشار زایمان طبیعی

- وجود عفونت قابل انتقال به جنین مانند تبخال تناسلی

- بارداری چندقلویی و احتمالاً در زایمان قل دوم

- وجود سزارین قبلی و غیرممکن بودن زایمان طبیعی

در برخی موارد، فردی که قبلاً با انجام سزارین زایمان کرده، ممکن است بتواند نوزاد بعدی را با زایمان طبیعی به دنیا آورد. از پزشک خود دربارۀ زایمان به روش طبیعی بعد از سزارین قبلی سؤال کنید.

خطرات جراحی سزارین

آمار زایمان به روش سزارین در دهه‌های اخیر بسیار افزایش یافته است. درحالی‌که متخصصان معتقدند در بسیاری از موارد، انجام سزارین به جای زایمان طبیعی لزومی نداشته است و حتی در برخی موارد نیز خطراتی برای مادر و جنین به دنبال خواهد داشت. اغلب مادران و نوزادان پس از سزارین با مشکلی مواجه نمی‌شوند اما با توجه به اینکه سزارین یک عمل جراحی بزرگ است، خطر بیشتری نسبت به زایمان طبیعی دارد. برخی از این خطرها شامل موارد زیر است:

- عفونت محل جراحی

- صدمه دیدن مادر یا نوزاد

- ترومبوز وریدی، تشکیل لختۀ خونی در پاها یا ریه‌های مادر

- عوارض بیهوشی مثل حالت تهوع، استفراغ، سردرد شدید و کمردرد

- افزایش شیوع اختلالات تنفسی نوزاد به دلیل زایمان زودتر از موعد

- افزایش خطر ایجاد جفت سرراهی یا جفت چسبنده در بارداری بعدی

- از دست دادن شدید خون به دلیل افزایش خونریزی بیش از دو برابر زایمان طبیعی

چگونگی انجام عمل سزارین

قبل از سزارین، یک رگ‌گیری از طریق آنژیوکت در یکی از رگ‌ها انجام می‌شود تا از طریق آن، مایعات و در صورت لزوم دارو به مادر داده شود. سپس به روش بی‌حسی نخاعی اسپاینال؛ Spinal، بی‌حسی اپیدورال؛ Epidural یا هر دو، شکم را بی‌حس می‌کنند. بیهوشی عمومی که به سرعت باعث به خواب رفتن مادر می‏‌شود، فقط در موارد اورژانسی انجام می‌گیرد. در اغلب موارد هنگام عمل سزارین به دلیل استفاده از بی‌حسی ناحیه‌ای، مادر می‌تواند هشیار باشد و پس از تولد نوزاد، او را در آغوش بگیرد.

پس از بی‌حس شدن مادر، پزشک یک برشی عرضی در بالای اندام تناسلی ایجاد می‌کند که البته گاهی این برش عمودی و از ناف تا بالای اندام تناسلی است. پزشک بعد از انجام برش، نوزاد را از رحم خارج می‌کند. پس از خارج کردن نوزاد، پزشک جفت را نیز از رحم خارج می‌کند و در نهایت، محل برش جراحی را بخیه می‌زند. با توجه به احتمال برگشت مواد موجود در دستگاه گوارشی شما از مری به مجاری تنفسی هنگام عمل، حداقل هشت ساعت ناشتا بودن قبل از انجام عمل سزارین برنامه‌ریزی‌شده ضروری است.

رعایت نکات لازم برای بهبود پس از سزارین

اغلب زنان حداکثر ۴۸ ساعت پس از سزارین مرخص می‌شوند. البته بهبود کامل ممکن است چهار هفته یا بیشتر طول بکشد. برخلاف سزارین، مادرانی که زایمان طبیعی داشته‌اند معمولاً در عرض ۲۴ ساعت مرخص می‌‏شوند و در مدت یک تا دو هفته می‌توانند فعالیت‌های روزمرۀ خود را از سر بگیرند. قبل از مرخص شدن، پرستار نحوهٔ مراقبت از بخیه‌ها، مراحل بهبود و مواردی را که باید برای آنها با پزشک خود در تماس باشید به شما اطلاع می‌دهد. اگر عمل سزارین انجام داده‌اید، بهتر است موارد زیر را تا بهبود کامل رعایت کنید:

- باید تا زمان بهبود محل جراحی استراحت داشته باشید و از بلند کردن اجسام سنگین، فعالیت‌های ورزشی شدید و دراز و نشست پرهیز کنید. در کارهایی نظیر کارهای منزل، پختن غذا و خرید، از اعضای خانواده یا دوستانتان کمک بگیرید. فراموش نکنید این استراحت به معنی استراحت در رختخواب نیست، زیرا کم‌تحرکی پس از عمل می‌تواند موجب بروز ترومبوآمبولی شود و جان مادر را به خطر بیندازد.

- در ناحیۀ پایین شکم درد خواهید داشت و ممکن است یک تا دو هفته ناچار به استفاده از داروهای مسکن باشید.

- همانند زایمان طبیعی، در سزارین نیز تا چند هفته خونریزی خواهید داشت ولی این خونریزی به تدریج کم خواهد شد. از نوار بهداشتی استفاده و از به کار بردن تامپون‌ها داخل واژن خودداری کنید.

اگر با مشکل یا نشانه‌ای مبنی بر عفونت مثل تب، قرمزی، درد و تورم یا چرک در محل جراحی مواجه شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید.