سرکلاژ در بارداری چیست؟۶ مزایا و عوارض دوختن رحم + مراقبت ها
سرکلاژ دهانه رحم که با نام «بخیه دهانه رحم» هم شناخته میشود، روشی است که در آن پزشک دهانه رحم را با بخیه میبندد. رایجترین نوع سرکلاژ از طریق واژن انجام میشود و معمولاً زمانی انجام میگیرد که فرد باردار است. سرکلاژ در بارداری زمانی انجام میشود که پزشک احتمال بدهد نوزاد خیلی زود به دنیا میآید یا به دلیل ضعف دهانه رحم خطر سقط وجود دارد. در این مقاله، هر آنچه که باید درباره سرکلاژ در بارداری بدانید را توضیح میدهیم.
فهرست مطالب
- عمل سرکلاژ چیست؟
- انواع عمل سرکلاژ در بارداری کداماند؟
- چرا سرکلاژ در بارداری انجام میشود؟ (سرکلاژ برای چه کسانی انجام میشود؟)
- عمل سرکلاژ برای چه کسانی مناسب نیست؟
- طول مناسب سرویکس برای تصمیم به سرکلاژ چقدر است؟
- عمل سرکلاژ در بارداری چگونه انجام میشود؟
- عمل سرکلاژ چقدر طول میکشد؟
- آیا سرکلاژ در بارداری دردناک است؟
- مزایای عمل سرکلاژ در بارداری چیست؟
- مراقبتهای بعد از عمل سرکلاژ در بارداری کداماند؟
- سرکلاژ در بارداری دوقلویی
- علت سرکلاژ در بارداری چیست؟
- عوارض سرکلاژ در بارداری
- آیا احتمال سقط بعد از سرکلاژ وجود دارد؟
- علائم باز شدن سرکلاژ در بارداری
- چه عواملی در سرکلاژ ناموفق نقش دارند؟
- بخیههای سرکلاژ کی برداشته میشوند؟
- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
- سوالات متداول
عمل سرکلاژ چیست؟
سرکلاژ (cervical cerclage) روشی است برای بسته نگه داشتن دهانه رحم در طول بارداری تا از زایمان زودرس ناشی از دهانه رحم ناکافی یا ضعیف (incompetent cervix) جلوگیری کند. اگر دهانه رحم شما ضعیف شده باشد، پزشک احتمالاً سرکلاژ در بارداری را توصیه میکند تا جنین تا زمان زایمان در داخل رحم بماند. در عمل سرکلاژ، پزشک یک یا چند بخیه محکم دور دهانه رحم میزند تا آن را بسته و محکم نگه دارد. دهانه رحم قسمت پایین و ورودی رحم است. رحم مثل یک کیسه یا کیف است و سرکلاژ مثل بندهایی است که دهانه کیف را بسته نگه میدارد.
انواع عمل سرکلاژ در بارداری کداماند؟
در جدول زیر، انواع عمل سرکلاژ آورده شده است.
|
نوع سرکلاژ |
روش انجام |
مزایا و ویژگیها |
موارد مناسب استفاده |
برداشتن بخیه و نوع زایمان |
|
سرکلاژ مکدونالد (McDonald) |
از راه واژن، بخیه غیرقابل جذب به صورت حلقهای دور دهانه رحم (در سطح متوسط) |
|
|
|
|
سرکلاژ شیرودکار (Shirodkar) |
از راه واژن، بخیه در عمق بیشتر و نزدیکتر به محل اتصال رحم و دهانه رحم |
محکمتر و مقاومتر از مک دونالد - احتمال موفقیت بالاتر در موارد متوسط تا شدید |
|
معمولاً در هفته ۳۶–۳۷ برداشته میشود - زایمان طبیعی یا سزارین ممکن است |
|
سرکلاژ شکمی (Transabdominal) |
از طریق برش شکم (لاپاروتومی یا لاپاراسکوپی) - بخیه در بالاترین قسمت دهانه رحم (نزدیک اتصال به رحم) |
قویترین و دائمی - موفقیت بسیار بالا حتی در موارد خیلی شدید |
|
|
|
سرکلاژ اورژانسی (Emergency/Rescue) |
معمولاً از راه واژن (شبیه مکدونالد یا شیرودکار) اما در شرایط اضطراری و اغلب با بیرونزدگی کیسه آب |
آخرین شانس برای حفظ بارداری در حال سقط یا زایمان خیلی زودرس |
|
|
چرا سرکلاژ در بارداری انجام میشود؟ (سرکلاژ برای چه کسانی انجام میشود؟)
دلایل مختلفی وجود دارد که پزشک ممکن است در دوران بارداری سرکلاژ را توصیه کند، از جمله:
- دهانه رحم ناکافی یا ضعیف (ممکن است به دلیل جراحیهای قبلی مثل LEEP یا عملهای دیگر روی دهانه رحم ایجاد شده باشد)
- سقطهای قبلی به دلیل شکل غیرطبیعی رحم یا آسیب به دهانه رحم
- سقطهای قبلی در سه ماهه دوم بارداری که نشاندهنده ضعف دهانه رحم باشد
حتماً تمام بارداریها، سقطها و عملهای قبلی خود را با پزشک در میان بگذارید. اگر پزشک فکر کند سرکلاژ برای شما مفید است، معمولاً آن را بین هفته ۱۲ تا هفته ۱۴ بارداری (قبل از اینکه دهانه رحم نازک شود) انجام میدهد.
عمل سرکلاژ برای چه کسانی مناسب نیست؟
عمل سرکلاژ در شرایط زیر توصیه نمیشود یا کاملاً ممنوع است:
-
طول دهانه رحم قبل از هفته ۲۴ بارداری کمتر یا مساوی ۲۵ میلیمتر باشد اما بیمار سابقه زایمان زودرس تک قلویی نداشته باشد (در این موارد معمولاً فقط پروژسترون یا نظارت دقیق کافی است)
-
احتمال زایمان زودرس فعال (انقباضات منظم رحمی همراه با تغییرات دهانه رحم)
-
خونریزی واژینال فعال یا شدید
-
عفونت داخل رحمی یا عفونت شدید واژن و دهانه رحم.
-
پارگی کیسه آب
-
وجود نقص جدی یا ناهنجاری در جنین که ادامه بارداری توجیه پزشکی نداشته باشد.
-
حاملگی چندقلویی
-
هفته بارداری بالای ۲۴–۲۵ هفته (بهجز موارد اورژانسی بسیار نادر).
در این شرایط انجام سرکلاژ نهتنها فایدهای ندارد، بلکه میتواند خطر عفونت، خونریزی شدید یا از دست دادن بارداری را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: بعد از پارگی کیسه آب، چقدر زمان داریم؟ ۳ حالت مختلف + نشانهها
طول مناسب سرویکس برای تصمیم به سرکلاژ چقدر است؟
|
طول سرویکس |
وضعیت و اقدام پیشنهادی |
|
بیشتر از 35 میلی متر |
کاملاً طبیعی و نیازی به سرکلاژ نیست. |
|
30 تا 35 میلی متر |
خطر بسیار پایین و معمولاً مراقبت و در صورت لزوم تزریق پروژسترون نیاز است. |
|
25 تا 30 میلی متر |
خطر متوسط، در صورت داشتن سابقه زایمان زودرس یا عوامل خطر دیگر، سرکلاژ بهتر است انجام شود. |
|
کمتر از 25 میلی متر |
خطر بسیار بالا و باید سرکلاژ انجام شود. |
عمل سرکلاژ در بارداری چگونه انجام میشود؟
قبل از عمل سرکلاژ، موارد زیر انجام میشوند:
-
پزشک سابقه پزشکی و عوارض بارداریها یا عملهای قبلی روی دهانه رحم را بررسی میکند.
-
با اسپکولوم (مثل معاینه پاپاسمیر معمولی) دهانه رحم را معاینه میکند.
-
ممکن است پزشک سونوگرافی ترانس واژینال انجام دهد.
-
پزشک معمولاً از شما میخواهد حداقل یک هفته قبل از عمل، رابطه جنسی نداشته باشید.
در حین عمل سرکلاژ، موارد زیر انجام میشوند:
- مثل معاینه واژینال معمولی روی تخت دراز میکشید و پاها را در رکاب قرار میدهید.
- بیحسی موضعی (مثل تزریق لیدوکائین) به دهانه رحم تزریق میشود؛ ممکن است فقط سوزش مختصری احساس کنید.
- بعد از بیحس شدن، پزشک با نخ بخیه محکم دهانه رحم را میبندد و گره میزند.
عمل سرکلاژ چقدر طول میکشد؟
عمل سرکلاژ معمولاً زمان بسیار کوتاهی دارد و بهطور کلی کمتر از یک ساعت طول میکشد. پس از اتمام بخیه زدن دهانه رحم، فرد برای چند ساعت تحت نظر قرار میگیرد تا از پایدار بودن وضعیت و نبود خونریزی یا انقباض اطمینان حاصل شود. اگر همهچیز طبیعی باشد، در همان روز عمل مرخص میشوید و نیازی به بستری شبانه نیست. در موارد نادر که سرکلاژ شکمی (از طریق لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی) انجام شود، زمان عمل و دوره نقاهت طولانیتر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: فرق لاپاراسکوپی و لاپاراتومی چیست؟
آیا سرکلاژ در بارداری دردناک است؟
خیر، بعد از عمل معمولاً فقط کمی گرفتگی عضلانی و لکه بینی خفیف به مدت چند روز دارید (شبیه قاعدگی معمولی). برای کاهش درد، میتوانید استامینوفن مصرف کنید. اگر درد شدید شکمی یا خونریزی زیاد داشتید، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
مزایای عمل سرکلاژ در بارداری چیست؟
-
جلوگیری یا به تاخیر انداختن زایمان زودرس ناشی از نارسایی دهانه رحم
-
کاهش چشمگیر خطر سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری
-
افزایش احتمال ادامه بارداری تا هفته های ۳۷ بارداری یا بیشتر
-
بالا بردن شانس تولد نوزاد سالم و ترم
-
امکان حفظ بارداریهای بعدی در افرادی که سرکلاژ شکمی انجام میدهند
-
کاهش نیاز به بستری طولانی در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان
بهطور کلی، سرکلاژ یکی از موثرترین روشها برای حفظ بارداری پرخطر است.
مراقبتهای بعد از عمل سرکلاژ در بارداری کداماند؟
- چند ساعت در مطب یا بیمارستان تحت نظر میمانید و همان روز مرخص میشوید.
- ممکن است آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت تجویز شود.
- روزی که عمل سرکلاژ انجام دادید، بهطور کامل استراحت کامل کنید.
- حداقل ۷ تا ۱۰ روز از رابطه جنسی، ورزش و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- حتماً تمام دستورات پزشک را رعایت کنید و ویزیتهای بعدی را به موقع انجام دهید.
سرکلاژ در بارداری دوقلویی
در بارداری دوقلویی، فشار بیشتری بر دهانه رحم وارد میشود و همین موضوع خطر باز شدن زودرس دهانه رحم و زایمان پیش از موعد را افزایش میدهد. اگر دهانه رحم ضعیف باشد یا سابقه سقط جنین و زایمان زودرس در بارداریهای قبلی وجود داشته باشد، احتمال نیاز به سرکلاژ بیشتر میشود. در چنین شرایطی، سرکلاژ به عنوان یک روش پیشگیرانه برای تقویت دهانه رحم و کاهش احتمال زایمان زودرس به کار میرود.
با این حال، بارداری دوقلویی خطرات بیشتری دارد و حتی با وجود سرکلاژ هم نیاز به مراقبتهای منظم، محدود کردن فعالیتها و تحت نظر بودن مداوم وجود دارد تا سلامت مادر و جنینها بهتر حفظ شود.
علت سرکلاژ در بارداری چیست؟
اگر دهانه رحم ضعیف باشد، سرکلاژ بهترین راه جلوگیری از زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷) است.
عوارض سرکلاژ در بارداری
پزشک زمانی سرکلاژ را توصیه میکند که فایده آن بیشتر از خطرش باشد. خطرات نادر عبارتند از:
- عفونت
- آسیب به دهانه رحم
- خونریزی
- پارگی زودرس کیسه آب
- زایمان زودرس
- تنگی دائمی دهانه رحم
- ایجاد اسکار روی دهانه رحم
- پاره شدن دهانه رحم یا رحم در صورت شروع زایمان در حالی که بخیهها هنوز سر جای خود هستند
آیا احتمال سقط بعد از سرکلاژ وجود دارد؟
بله. حتی پس از انجام عمل سرکلاژ (بستن دهانه رحم)، همچنان خطر سقط جنین یا زایمان زودرس وجود دارد. نوع تکنیک سرکلاژ تاثیری در حذف کامل این خطر ندارد. دستکاری مستقیم سرویکس طی عمل میتواند عوارضی مانند انقباضات رحمی، خونریزی واژینال، پارگی کیسه آب، عفونت داخل رحمی یا جدا شدن جفت ایجاد کند که هر یک از این عوارض بهطور بالقوه منجر به از دست دادن بارداری یا زایمان زودرس میشود. به همین دلیل پس از سرکلاژ، نظارت دقیقتر پزشکی، محدود کردن فعالیت بدنی و گاهی بستری شدن ضروری است تا این خطرات به حداقل برسند.
علائم باز شدن سرکلاژ در بارداری
در برخی موارد، بخیههای سرکلاژ ممکن است شل شوند، پاره شوند یا بهطور کامل باز شوند؛ بهخصوص اگر فشار داخل رحم زیاد باشد یا بخیهها بهخوبی دهانه رحم را نگه ندارند. این اتفاق میتواند خطر زایمان زودرس یا از دست دادن بارداری را بهشدت افزایش دهد. مهمترین علائم باز شدن بخیه سرکلاژ عبارتند از:
- احساس فشار شدید در واژن یا پایین لگن: بسیاری از زنان گزارش میکنند که ناگهان احساس میکنند «چیزی در حال پایین آمدن است» یا فشار غیرعادی و مداومی در ناحیه واژن و لگن دارند که با تغییر وضعیت بدن بدتر میشود.
- درد لگنی یا انقباضات شبیه درد پریود: درد مداوم یا متناوب در پایین شکم، کمر یا لگن که شبیه درد قاعدگی شدید است و با استراحت برطرف نمیشود، میتواند نشانه کشیده شدن یا پاره شدن بخیهها باشد.
- خونریزی واژینال یا لکه بینی: هرگونه خونریزی تازه (قرمز روشن) یا لکه بینی قهوهای، بهویژه بعد از فعالیت بدنی، رابطه زناشویی یا معاینه، از علائم شایع و خطرناک باز شدن سرکلاژ است.
- ترشحات غیرعادی و بدبو: افزایش ناگهانی ترشحات آبکی، خونی، چرکی یا دارای بوی بد میتواند نشانه عفونت یا پارگی کیسه آب همراه با شل شدن بخیهها باشد.
- کاهش قابل توجه حرکات جنین: اگر قبلاً حرکات جنین را بهطور منظم احساس میکردید و ناگهان تعداد یا شدت آنها بهطور واضح کم شود، این علامت بسیار جدی است و نیاز به بررسی فوری دارد.
هر یک از این علائم بهتنهایی یا همراه با یکدیگر میتواند نشانه باز شدن یا ناکارآمدی بخیه سرکلاژ باشد. در صورت مشاهده حتی یکی از آنها، باید فوراً به بیمارستان یا پزشک متخصص مراجعه کنید و از راه رفتن، فعالیت بدنی یا رابطه زناشویی تا معاینه دقیق خودداری نمایید.
چه عواملی در سرکلاژ ناموفق نقش دارند؟
سرکلاژ ناموفق زمانی اتفاق میافتد که با وجود بستن دهانه رحم، بارداری همچنان در معرض خطر قرار میگیرد و روند آن به دلیل عواملی مثل باز شدن دوباره دهانه رحم، زایمان زودرس یا سقط ادامه پیدا نمیکند. در چنین وضعیتی، بخیه نتوانسته است از مشکلات زمینهای یا فشارهای وارد بر رحم جلوگیری کند. عوامل موثر در ناموفق بودن سرکلاژ شامل موارد زیر است:
- ضعف قابل توجه دهانه رحم: اگر ساختار دهانه رحم بهشدت ناتوان باشد، حتی بخیه نیز ممکن است نتواند از باز شدن آن تحت فشارهای بارداری جلوگیری کند.
- انجام سرکلاژ در زمان نامناسب: وقتی این عمل دیر انجام میشود، مثلا پس از آغاز باز شدن دهانه رحم یا در هفتههای میانی بارداری، احتمال موفقیت آن به طور قابل توجهی کاهش پیدا میکند.
- وجود مشکلات دیگر در بارداری: اختلالاتی مانند عفونتهای رحمی یا ناهنجاریهای جنینی میتوانند اثرگذاری سرکلاژ را کاهش داده و باعث از دست رفتن بارداری شوند.
در نهایت، سرکلاژ یک اقدام پیشگیرانه است و هرچند میتواند احتمال سقط یا زایمان زودرس را کاهش دهد اما تضمینی ایجاد نمیکند. در صورت ناکارآمد بودن این روش، پزشک ممکن است از درمانهای حمایتی دیگر مانند دارو، محدود کردن فعالیتها یا روشهای خاص استفاده کند.
بخیههای سرکلاژ کی برداشته میشوند؟
معمولاً در هفته ۳۶–۳۷ بارداری یا وقتی به اصطلاح «ترم کامل» رسیدید، در مطب پزشک و با همان وضعیت معاینه واژینال در چند دقیقه بخیهها کشیده میشوند. اگر کیسه آب پاره شود یا زایمان شروع شود، زودتر برداشته میشود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر کدام از این علائم را داشتید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- تب بالای ۳۷.۷ درجه
- انقباضات منظم یا درد زیر شکم
- ترشحات بدبو واژن
- پارگی کیسه آب یا نشت مایع
- خونریزی زیاد
سخن پایانی
سرکلاژ در بارداری از زایمان زودرس جلوگیری میکند. اگر در یک بارداری، دهانه رحم کوتاه یا ناکافی تشخیص داده شده، احتمال تکرار آن در بارداریهای بعدی وجود دارد. پس حتماً با پزشک خود برای برنامهریزی بارداریهای آینده مشورت کنید و تمام سوالات و نگرانیهایتان را مطرح کنید.
